به دنبال شکایت از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و درخواست تقاضای ابطال ماده ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی دانشجویان مصوب ۱۳۹۴، در خصوص اینکه "دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی مستخرج از رساله با تایید استاد راهنما مجاز است در حضور داوران از رساله خود دفاع کند" دیوان عدالت اداری شرط چاپ مقاله را حذف کرد.  

صنعت چاپ مقاله
با یک جستجوی ساده در اینترنت، می توان موسساتی را یافت که تالیف مقاله و کتاب را به عنوان شغل و کسب و کار خویش انتخاب کرده اند. واقعیت این است که کمی شدن علم در سالهای اخیر، پیشرفت را در گرو یک مساله می پندارد. و آن "چاپ مقاله" است. یعنی هر چقدر تعداد مقالات بیشتر، پیشرفت استاد و دانشجو هم تضمین شده تر است. این مساله ما را به یک صنعت با گردش مالی ۲۵ میلیارد دلار می رساند!  معیار قرار گرفتن "تعداد" مقاله باعث شده صنعتی حول محور مقاله نویسی در جهان ایجاد شود و این بحران تنها متعلق به کشورمان نیست. صنعتی برای دانشمند کردن آدمها!

پول بدهید… دانشمند شوید
شاید استارت شروع پول در مقابل علم از همان زمانی خورد که دانشگاه رفتن و دانشجو بودن در ایران تبدیل به یک ارزش و شان اجتماعی شد. این شان اجتماعی باعث ایجاد تب کنکور، رقابتی سنگین و نفس گیر بود که تا همین امروز هم ادامه دارد. حتی امروز که حداقل در ایران مدارک دانشگاهی به اندازه زیادی ارزش خود را از دست داده اند و داشتن مدرک دانشگاهی لزوما به شغل مناسب نخواهد انجامید. در ادامه همان موج، شاهد موج های تحصیلات تکمیلی بودیم و این بار ترفندی به نام مقاله که سر و شکلی به شان و مرتبه دانشجو و استاد می داد. و امروز آمارهای دولتی از افزایش تعداد مقالات علمی ایران حکایت دارد. آمارهایی البته بعضا افتخار آفرین که در نوع خود می تواند جهش بزرگ علمی در کشور باشد. البته وقتی بدانید اغلب این مقاله ها بین "یک تا شش میلیون تومان" در کشور خرید و فروش می شود، احتمالا شگفت زده خواهید شد. کار تا جایی بالا گرفته که در سال ۹۶ دکتر روحانی رئیس جمهور در اعتراض به خرید و فروش علم در کشور گفته بود: «شأن علمی کشور به هیچ عنوان نباید زیر علامت سوال قرار گیرد. بنابراین دستگاههای مرتبط باید برای مقابله با اینگونه اقدام ها فعال شوند.» اما هنوز هم در بر همان پاشنه ای می چرخد که پیش از این می چرخید.
همچنین افزایش خرید و فروش مقاله در ایران تا حد زیادی مورد انتقاد اعضای هیات علمی با سابقه و مطرح کشور نیز قرار گرفته است. به عنوان مثال مرحوم محمد امین قانعی راد استاد جامعه شناسی دانشگاه تربیت معلم و عضو هیات رئیسه انجمن جامعه شناسی ایران در این باره گفته بود: «پدیده رشد مقالات و بی کیفیت شدن آنها را می توان «تورم آموزش عالی» نامید. غربی‌ها یک اصطلاح توده‌ای شدن آموزش عالی یا Massification دارند، اما این توده‌ای شدن ارتباطی با بخش‌های مختلف جامعه دارد؛ از جامعه نیرو می‌گیرد و به جامعه خدمت می‌رساند، و توده‌ای شدن برای خودش جایگاه مناسبی دارد، اما دانشگاه‌های ما دچار تورم شده است، این تورم مثل هر تورم دیگری منجر به کاهش ارزش می‌شود. همین جور که تورم اقتصادی، ارزش (پول) را کاهش می‌دهد، اینجا هم ما شاهد هستیم که ارزش‌های دانشگاهی، مسئله اخلاق دانشگاهی و مسئله روح دانشگاهی دارد دچار نوعی بی‌ارزشی می‌شود، ارزش‌های علم دارد جایگاه خودش را از دست می‌دهد.» 
متاسفانه کافی است یک بار از حوالی میدان انقلاب تھران، در امتداد کتابفروشی ها به طرف دانشگاه تهران حرکت کنید. بدون شک در گوشه گوشه خیابان تابلوهایی را می بینید که روی آنها با حروف درشت نوشته شده: «پایان نامه/مقاله ISI» و روی دیوارها، کیوسک ها و حتی زیرپایتان هم نوشته ھایی با همان عنوان، البته همراه با یک شماره تماس می بینید. این علاوه بر سایتهایی است که بدون هیچ نگرانی این موضوع را تبلیغ کرده و در فروختن مقاله و پایان نامه گوی سبقت را از یکدیگر می ربایند.

علم کمیتی، کمیت علمی
تا همین چند سال پیش نوشتن مقاله و کتاب کمتر اتفاق می افتاد. اگر یک استاد کتابی چاپ می کرد اتفاق مهمی در زندگی خود و دانشجویانش افتاده بود و تعداد مقالات و کتاب های منتشر شده از یک استاد در کل دوره علمی گاهی از انگشتان دو دست فراتر نمی رفت. کتاب هایی که نوشتنش سالها طول میکشید و خواندن هر کدام تحولی در زندگی افراد ایجاد می کرد. اما در حال حاضر وضعیتی حاکم است که یک دانشجوی دکتری سالی سه چهار مقاله ISI منتشر می کند! یا استادی که سالی یک کتاب بیرون می دهد! خب با این تعداد زیاد طبیعی است که کیفیت به شدت افت کند.  

کمیت زدایی راه حل مساله
در همین راستا هیات عمومی دیوان عدالت اداری پس از بحث و بررسی به این نتیجه رسیده که نیازی نیست دانشجویان دکتر "الزاما" دارای مقاله چاپ شده برای دفاع از رساله خود باشند و گواهی پذیرش مقاله کفایت خواهد کرد. اتفاقی که به نظر می رسد گامی مهم در جهت کمیت زدایی از دانشگاه قلمداد شود. فراموش نکنیم که انیشتین پس از سالها تحقیق در "قانون اثر فوتوالکتریک" در سال ۱۹۲۲ موفق به کسب جایزه نوبل شد. این یعنی فقط یک مقاله برای زیر و رو کردن جهان کافی است. اگر آن مقاله به معنای کلمه کاری با کیفیت باشد.