به گزارش آتیه‌آنلاین، اوضاع این روزهای لبنان چندان تعریفی ندارد. نبود دولت، بحران اقتصادی و از همه مهم‌تر پاندمی کرونا، بحرانی کمرشکن را بر ستون فقرات مردم این کشور سوار کرده است و به نظر می‌رسد که وضعیت بنا نیست رو به سوی بهتر شدن داشته باشد.

ماشه تغییرات و امید به بهبود اوضاع با انفجار مرگبار بندر بیروت کشیده شد. دهم آگوست و پس از گذشت روزها از انفجار مهیب بندر بیروت بود که «حسان دیاب»، نخست‌وزیر پیشین این کشور، از سمت خود کناره‌گیری کرد. وی در نطقی تلویزیونی گفت که کشور باید به سوی «شفافیت» پیش برود. وی همچنین عنوان کرد که «اکنون زمان آن رسیده که به سوی مردم بازگردیم.» دیاب در حالی این سخنان را بر زبان آورد که خیابان‌های بیروت شاهد تظاهرات گسترده علیه دولت و بی‌کفایتی آن در حل مشکلات مردم بود اما با گذشت ماه‌ها از آن اتفاق تلخ و حیرت‌آور که به چرنوبیلِ خاورمیانه معروف شد، نه خبری از شفافیت است و نه بازگشت به مردم!

بن‌بست سیاسی

این البته نخستین‌باری نیست که دولت لبنان با چنین بحرانی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. از سال گذشته میلادی، خیابان‌های بیروت شاهد حضور گسترده مردمی بود که از نبود امکانات کافی حیات، شکاف عمیق اقتصادی و فساد گسترده در میان صاحب‌منصبان به تنگ آمده بودند. تظاهرات سال 2019 در بیروت به استعفای «سعد الحریری»، نخست‌وزیر وقت و کابینه او انجامید که دیاب را بر سر کار آورد، هرچند که دیاب نیز نتوانست از موج تغییر در این کشور در امان بماند.

بحران آنچنان ادامه پیدا کرد که «میشل عون»، رئیس‌جمهوری لبنان طی ماه‌های گذشته سعد الحریری را بار دیگر مسئول تشکیل دولت کرد. انتخاب مجدد حریری به نخست‌وزیری با توافق جریان المستقبل، جنبش اَمَل، حزب سوسیالیست به رهبری «ولید جنبلاط»٬ جنبش میهنی آزاد و حزب مسیحی الطاشناق صورت گرفت‌. سعد حریری با 65 رای موافق 118 نماینده پارلمان لبنان برای ماموریت تشکیل کابینه معرفی شد و بسیاری امیدوار بودند که بلکه وضعیت در این کشور بحران‌زده قدری بهبود یابد. اما البته چنین نشد.

وضعیت سیاسی در این کشور آنچنان اسف‌بار است که حتی مقام‌های عالی‌رتبه کشوری نیز از آن قطع امید کرده‌اند. در تاریخ 15 دسامبر، «نبیه بری»، رئیس مجلس لبنان، عنوان کرد که تمامی راه‌های ممکن برای تشکیل دولت جدید به بن‌بست رسیده است. وی وضعیت در این کشور را نگران‌کننده خواند و گفت: «‌وارد تونلی تاریک شده‌ایم و من نمی‌دانم چطور قرار است از آن بیرون بیاییم.» این در حالی است که مذاکرات میان گروه‌های سیاسی همچنان بی‌نتیجه مانده است. آخرین دور مذاکرات میان حریری و میشل عون بار دیگر بی‌نتیجه ماند و دو طرف در بیانیه‌هایی یکدیگر را مقصر تاخیر در تشکیل دولت معرفی کردند. بری البته مسئولیت این بحران را متوجه مقام‌های عالی‌رتبه می‌داند: «‌چرا به بن‌بست رسیدیم؟ پاسخ این سوال قطعا نزد رئیس جمهور و نخست‌وزیر منصوب است.»

بری البته اظهار امیدواری کرد که این وضعیت تیره و تار با حضور فرانسه و سفر «امانول ماکرون»، رئیس‌جمهوری این کشور اندکی بهبود یابد.

حاکم الیزه در بیروت

اما نقش پاریس در این میان چیست؟ فرانسه بارها اعلام کرده که حاضر است در تمامی بحران‌ها با بیروت همراهی کند. پس از انفجار در پایتخت، ماکرون بلافاصله به لبنان سفر کرده و وعده داد که کمک‌های شایانی را در اختیار این کشور بگذارد. وی طی دومین سفر خود در تاریخ یکم سپتامبر به بیروت ضرب‌الاجلی 15 روزه را برای تشکیل کابینه اعلام کرد و وعده داد تا در ماه دسامبر بار دیگر به این کشور سفر کند.

البته این نقشه‌های ماکرون تماماً بر باد شد و رئیس‌جمهوری فرانسه نتوانست طی برنامه به لبنان سفر کند. پنج‌شنبه گذشته اعلام شد که ماکرون به ویروس کرونا مبتلا شده است. سخنگوی ریاست‌جمهوری فرانسه با اعلام این خبر گفت که ماکرون طبق دستورالعمل‌ها به مدت هفت روز قرنطینه شده و از خانه به وظایف خود ادامه می‌دهد. بنا به بیانیه الیزه، تمامی سفرهای ماکرون نیز لغو شده است، از جمله سفری که بنا بود به لبنان داشته باشد.

با لغو سفر ماکرون و نبود هرگونه نشانه‌ای از بهبود اوضاع مشخص نیست که وضعیت این کشور به کجا خواهد کشید. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که ماکرون پیشتر نسبت به اقدام‌های تنبیهی در صورت عدم تشکیل دولت در لبنان هشدار داده بود و عنوان کرده که اگر رهبران لبنان نتوانند در «مسیر درست» قرار بگیرند، عدم ارائه کمک مالی برای بازپرداخت بدهی‌های این کشور و همچنین تحریم طبقه حاکم انتظار بیروت را می‌کشد.

«محمد الخظراطی»، تحلیل‌گر امور سیاسی و راهبردی در گفت‌وگو با روسیا الیوم در ماه نوامبر عنوان کرد که فرانسه جدیت بسیاری در حل مسئله لبنان دارد؛ چراکه شخصاً و به طور مستقل هدایت امور سیاسی در این کشور را در دست گرفته است. به گفته این تحلیل‌گر، فرانسه بنا دارد برگ برنده خود در منطقه را حفظ کرده و از نفوذش در منطقه برای امتیازگیری از کشورهایی چون آمریکا و روسیه بهره ببرد و به نظر می‌رسد که با توجه به اوضاع نابسامان لبنان، گزینه‌ای راحت برای افزایش حضور ژئوپولتیکی در برابر کاخ الیزه قرار دارد. نکته‌ای که نباید از یاد برد مواجهه ترکیه و فرانسه در منطقه است و به نظر می‌رسد که ماکرون بنا دارد با بهره‌گیری از لبنان در برابر سیاست‌های «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه و نفوذش در عراق و سوریه بایستد.

تاثیر کاخ سفید

در این میان البته عامل مهمی نیز مطرح است که نباید از یادش برد: واشنگتن! آمریکا در سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای افزایش نفوذ خود در لبنان انجام داده است. این در حالی است که «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا در تاریخ 22 دسامبر در پیامی توئیتری از آمادگی کشورش برای میانجی‌گری میان رژیم صهیونیستی و لبنان در زمینه مذاکرات مرتبط با اختلافات دریانوردی خبر داد.

پمپئو در این پیام عنوان کرد: «آمریکا همچنان آماده است تا به‌ شکلی سازنده در مذاکرات میان اسرائیل و دولت لبنان در زمینه مرزهای دریایی میانجی‌گری کند. ما از دو طرف می‌خواهیم تا به مذاکره بر اساس ادعاهایی که پیش از این به سازمان ملل متحد ارائه داده‌اند ادامه دهند.»

این نکته را نیز باید در نظر گرفت که روز گذشته (شنبه) روزنامه الشرق الاوسط طی گزارشی عنوان کرد که احتمالاً تشکیل دولت لبنان تا بعد از روی کارآمدن دولت جدید در آمریکا به تاخیر بیفتد. این روزنامه به نقل از منابع آگاه گزارش داد که تغییر دولت احتمالاً طولانی شود و چه‌بسا ‌در صورت عدم اتخاذ موضع مثبت عون با ترکیب پیشنهادی حریری، به زمان روی کار آمدن «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا در ۲۰ ژانویه موکول شود. بر اساس این گزارش، حریری در ابتدای نشست اخیر، عون را به دلیل نقض تقاضا از وی برای ایجاد جو مثبت در پایان دور سیزدهم از طریق تیم سیاسی که فضای منفی را بدون هیچ توجیهی گسترش داد، سرزنش کرد اما عون واکنشی به این موضوع نشان نداد.

منابع اعلام کردند که عون با اعطای وزارت دارایی به یک فرد از طایفه شیعه یا پست‌های دیگر به شیعیان مخالف نیست و بر منحصر کردن چرخش پست‌ها به طایفه مسیحی و سنی هم پافشاری می‌کند. این مسئله نشان می‌دهد که وی نمی‌خواهد وارد درگیری سیاسی با شیعیان شود؛ درگیری که هم‌پیمانش حزب‌الله و نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان را در تنگنا قرار بدهد.

به نظر می‌رسد که با ورود رئیس‌جمهوری جدید به کاخ سفید و اعمال سیاست‌گذاری‌های جدید، وضعیت در لبنان نیز بی‌تردید تحت تاثیر قرار گرفته و بازیگرانی جدید وارد کار می‌شوند و این خود می‌تواند چیدمان نیروها در این کشور را دچار تغییر کند. لذا باید منتظر ماند و دید که وضعیت در این کشور بحران‌زده به کجا کشیده خواهد شد.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا