به گزارش آتیه‌آنلاین، در ادامه اعتراض‌های مردمی و انقلاب‌های به اصطلاح دومینویی در کشورهای عربی و اسلامی، سوریه به عنوان مرکز ثقل خاورمیانه و پل ارتباطی میان کشورهای غرب‌آسیا با لبنان و مدیترانه به عنوان ایستگاه بعدی این موج انقلابی انتخاب شد. موجی که از استان درعا در ریف جنوبی دمشق آغاز و چندی نگذشت که همه شامات را در بر گرفت.

در این میان آنچه بیش از هر مساله‌ای مورد توجه جامعه بین‌الملل و برخی کشورهای عربی قرار گرفت وسعت شکل‌گیری گروهک‌های مسلح با مشی تکفیری در استان‌های مختلف سوری بود. در واقع طوفانی که در سوریه بر پا شد، نه تنها هیچ سنخیتی با بهار عربی نداشت، بلکه زمینه‌ساز شروع یکی از بزرگترین بحران‌های تروریستی در یک سده اخیر بود.

پیکربندی بحران شامات

با افزایش ناامنی و گسترش محدوده فعالیت گروه‌های مسلح، سوریه میان داعش، القاعده و ارتش آزاد به علاوه جیش الاسلام تقسیم شد. این در حالی بود که برخلاف جیش‌الاسلام که محدوده فعالیتی خود را ریف دمشق اعلام و هدف نهایی اقدامات نظامی خود را تصرف پایتخت سوریه عنوان کرده بود، سایر گروه‌های مسلح و تروریستی در همه استانهای شامات مشغول فعالیت بودند.

با افزایش این بحران در سوریه، ورود برخی کشورها به عنوان بازیگر و هادیان این جنگ نیابتی آغاز شد و در این میان مرزهای شمالی سوریه شاهد قوت گرفتن نیروهای کُرد با عنوان‌های مختلف برای مبارزه با داعش، القاعده و حتی ارتش آزاد بود. با وجود اینکه برخی کشورهای غربی و عربی به عنوان بازی‌گردانان سناریوی این بحران، ادامه حضور و نقش افرینی خود را به صورت نیابتی دنبال کردند اما ترکیه با طرح ادعای تامین امنیت ملی و مرزی پا را فراتر گذاشت و با نقض تمامیت ارضی سوریه اقدام به عملیات سراسری و لشگرکشی به این کشور کرد.

در همین راستا روز ۶ اکتبر ۲۰۱۹، دونالد ترامپ دستور داد تا نیروهای نظامی آمریکایی که در شمال شرقی سوریه حضور داشتند، از این منطقه خارج شوند و این بدان معنی بود که واشنگتن از مناطق کُردی که وظیفه پشتیبانی آنها را به عنوان متحد بر عهده داشت شانه خالی میکرد. از اینرو عملیات نظامی در ۹ اکتبر ۲۰۱۹ با حمله هوایی نیروی هوایی ترکیه به شهرهای مرزی سوریه رسماً آغاز شد. این در حالی بود که سازمان عفو بین‌الملل با انتشار گزارشی اعلام کرد که این نهاد شواهدی از جنایات جنگی و سایر تخلفات صورت گرفته توسط نیروهای سوری تحت حمایت ترکیه و نظامیان ارتش این کشورجمع‌آوری کرده‌است.

به گفته عفو بین‌الملل نقض تمامیت ارضی سوریه، بی‌توجهی شرم‌آور نسبت به زندگی غیرنظامیان، انجام تخلفات جدی و جنایت جنگی، قتل‌های خودسرانه و حملات غیرقانونی که موجب کشته و زخمی شدن غیرنظامیان شده‌ا ست، از جمله این تخلفات هستند.  اما در مقابل رئیس‌جمهور ترکیه هدف از ورود غیر قانونی به خاک سوریه را اینگونه عنوان کرد که این کشور به دنبال این است تا نیروهای دموکراتیک سوریه که به دلیل روابط با پ.ک.ک از سوی آنکارا یک تشکیلات تروریستی به شمار میروند، از مرز جنوبی ترکیه دور کرده و علاوه بر آن منطقه امنی به عمق ۳۰ کیلومتر در خاک سوریه ایجاد کند تا ۳٫۶ میلیون پناهجوی سوری را در آن اسکان دهد.

لازم به ذکر است از آنجایی که منطقه امن پیشنهادی ترکیه یک منطقه کردنشین است، بسیاری از مفسران هدف واقعی ترکیه را چنین می‌پندارند که آنکارا به دنبال آن است تا بافت جمعیتی منطقه را تغییر دهد و به همین دلیل آنرا مورد انتقاد قرار داده‌اند. اما ترکیه نه تنها انتقادهای مطرح شده را نادیده گرفت بلکه در پاسخ به این انتقادات اظهار داشت که می‌خواهد بافت جمعیتی را که توسط نیروهای دموکراتیک سوریه تغییر کرده، اصلاح کند.

این اقدام آنکارا با واکنش‌های زیادی همراه بود که در این میان مسکو با اعزام نیروهای تاکتیال و زمینی اقدام به ایجاد خط حائل در مسیر پیشروی ترکیه کرد. از سوی دیگر ده کشور اروپایی و کانادا تحریم تسلیحاتی علیه ترکیه وضع کردند، در حالی که ایالات متحده آمریکا در واکنش به حمله ترکیه به شمال شرق سوریه، تحریم‌هایی را علیه چندین مقام ارشد دولت ترکیه و چند وزارتخانه این کشور وضع کرد.

با این وجود ترک‌ها توانستند به اشغالگری در برخی از مناطق مرزی در شمال سوریه ادامه دهند و در ادامه تلاش‌های خود، بدنه گروه تروریستی ارتش آزاد را نیز با خود همراه کنند. در شرایطی که ورود غیرقانونی آنکارا به سوریه و ارتباط با هدف استفاده از تروریست‌های ارتش آزاد طبعات قابل توجهی را برای سردمداران ترک به همراه داشت، اما آنها کماکان در شمال سوریه حضور فیزیکی و نظامی دارند.  

آنکارا و ادامه اشغالگری

حالا وزیر خارجه ترکیه روز گذشته (جمعه) بار دیگر آمریکا و روسیه را به عدم وفاداری به تعهداتشان متهم و اشاره کرد که آنکارا برای آغاز عملیات نظامی جدید در شمال سوریه آماده است. در همین راستا خبرگزاری آناتولی با انتشار گزارشی در این رابطه نوشت: «مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در گفت‌وگو با شبکه سی.‌ان.‌ان ترک به تشدید حملات حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و یگان‌های مدافع خلق که آنکارا هر دو را تشکیلات تروریستی می‌داند اشاره کرد و گفت که آن دو خطری برای همه هستند».

به نوشته آناتولی وزیر خارجه ترکیه در ادامه اظهارات خود تصریح کرد که متاسفانه آمریکا و روسیه به وعده‌های خود درباره عقب‌نشینی نظامیان کُرد از مرزهای ترکیه عمل نکردند و در چنین وضعیتی آنکارا باید اقدامات لازم را انجام دهد. براساس توافقی که آنکارا با مسکو و واشنگتن در پایان عملیات چشمه صلح ترکیه سال ۲۰۱۹ در شمال سوریه به دست آورد، باید نظامیان کُرد دستکم ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه عقب‌نشینی کنند اما این وعده هنوز اجرایی نشده و برعکس آمریکا به حمایتش از یگان‌های کُرد ادامه داده است.

بر اساس گزارش منتشر شده در آناتولی، مولود چاووش‌اوغلو در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه این مساله را با همتای روسی خود در شهر سوچی بررسی کرد و در دیدار آتی خود با جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا هم این موضوع را بررسی می‌کند. در عین حال چاووش اوغلو اعلام کرد، ترکیه به تمامیت ارضی سوریه پایبند است.

علاوه بر این، در بخش پایانی گزارش آناتولی آمده است که وزیرخارجه ترکیه با بیان اینکه انفجار در مسیر اتوبوس ارتش سوریه در دمشق و عملیات نیروهای دولتی در استان ادلب تاثیر منفی بر مذاکرات کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو داشته مدعی شد، دولت دمشق به راه حل نظامی متوسل می‌شود و باید این اشتباه را اصلاح کند، باید گروه‌های مخالف و نظام سوریه متحد شده و به مذاکره ادامه دهند. آنکارا بر این باور است که باید نشستی با آمریکا و کشورهای هم رأی با ترکیه پیرامون سوریه برگزار شود یا اینکه گروه بین‌المللی حمایت از سوریه نشست برگزار کند.

این در حالی است که خبرگزاری روسی نووستی به نقل از یک منبع در مخالفان سوریه گزارش داد که ترکیه خود را آماده عملیات نظامی تازه در دو محور در خاک سوریه کرده و این عملیات هر لحظه ممکن است آغاز شود. بر اساس این گزارش، گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به ترکیه به درخواست این کشور در وضعیت آماده‌باش جنگی کامل برای آغاز یک حمله نظامی هستند و گردان‌های آنها برای عملیات نظامی در استان ادلب و شهرهای مارع و اعزاز و اطراف فرودگاه نظامی منبج و نیز قامشلی و حسکه آماده شده‌اند.

در آخر باید خاطرنشان کرد که آن چیزی که میتوان از اقدامات آنکارا تحلیل کرد، بازیگری ترکیه در سوریه به علاوه تامین منافع با پوشش تامین امنیت ملی است. دو مولفه‌ای که میتواند آینده ماجراجویی‌های ترکیه را با طبعات جبران ناپذیری همراه سازد. عاقبتی که همه بازیگران عربی و عبری را حالا متوجه خطاهای استراتژیک خود کرده است.

گزارش: اردشیر حبیبی