به گزارش آتیه آنلاین، رئیس جمهور آمریکا، پنجشنبه شب از توافق مراکش و رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی و علنی کردن روابط خبر داد و آنرا همانند گذشته یک دستاورد تاریخی توصیف کرد. در این میان ترامپ همانند گذشته با انتشار یک پیام توئیتری نوشت که اسرائیل و پادشاهی مراکش توافق کردند که روابط کامل دیپلماتیک برقرار کنند و این یعنی پیشرفتی عظیم برای صلح خاورمیانه.

اعلام خبر از سرگیری روابط دیپلماتیک میان رباط و تل‌آویو در حالی توجه رسانه‌های جهان را به خود جلب کرده است که کاخ‌سفید در ادامه انتشار این خبر، به حل‌وفصل مناقشه صحرای غربی و حاکمیت مراکش بر این منطقه اشاره داشته است. خبری که به تنهایی پایانی بر دهه‌ها جنگ و درگیری میان ارتش مراکش و جبهه پولیساریو به شمار می‌رود. در واقع ترامپ با بیان اینکه ایالات متحده حاکمیت مراکش را بر منطقه صحرای غربی به رسمیت می شناسد، تاکید کرد که اختلاف بر سر صحرای غربی و مناقشه با جبهه پولیساریو پایان یافته است. موضوعی که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل بین‌الملل صرفاً حکایت از یک معامله میان رباط و واشنگتن آن هم بر سر عادی سازی روابط با اسرائیل دارد؛ چراکه پولیساریو روز گذشته (جمعه) بر ادامه مبارزه خود با دولت مرکزی مراکش تاکید کرد.

معامله بر سر صحرای غربی

در بیانیه صادر شده از سوی کاخ سفید آمده که آمریکا معتقد است ایجاد یک کشور مستقل در صحرای غربی، گزینه واقع بینانه‌ای برای حل مناقشه نیست. در این رابطه برخی حقوقدانان و پژوهشگران مناقشات بین‌الدولی معتقدند ترامپ با به رسمیت شناختن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی خواستار عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی شده و این مساله، برخی واکنش‌های سیاسی و بین‌المللی را به دنبال داشته است.

در همین راستا رییس کمیته خدمات نیروهای مسلح مجلس سنا و یکی از متحدین نزدیک دونالد ترامپ از تصمیم کاخ سفید برای به رسمیت شناختن منطقه صحرای غربی به عنوان بخشی از حاکمیت مراکش در ازای برقراری روابط میان این کشور با رژیم صهیونیستی انتقاد کرد.

سناتور «جیم اینهوف» با انتقاد از این اقدام ناسنجیده ترامپ اعلام کرد که «رییس جمهوری می‌توانست این معامله را بدون تجارت با حقوق مردم محروم انجام دهد». این سناتور جمهوری‌خواه با اشاره به توافق نامه‌های اتحادیه آفریقا، سازمان ملل، دیوان بین‌المللی دادگستری و اتحادیه اروپا که از حقوق مردم صحرای غربی برای تصمیم‌گیری در مورد آینده خود حمایت می‌کنند، گفت: بیانیه ترامپ توافق‌نامه‌ها را تغییر نمی‌دهد.

همچنین ناصر بوریطه وزیر امورخارجه مراکش نیز در این رابطه گفته است که به رسمیت شناخته شدن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی توسط آمریکا در نتیجه تماس‌های مستقیم «محمد ششم» پادشاه این کشور و دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده رخ داده است. مساله‌ای که به اعتقاد فعالان رسانه‌ای در آمریکا، تاییدی بر ادعای معامله صحرای غربی در ازای عادی‌سازی با اسرائیل از سوی ترامپ و برخی لابی‌های کنگره است.

اعمال فشار بر اعراب

این اقدام که پنجشنبه شب علنی شد واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشته است که در این میان میتوان به سخنان «الیزابت میرز» روزنامه‌نگار و حقوقدان آمریکایی- مراکشی اشاره کرد. میرز در برنامه خبری- تحلیلی شبکه یو.اس‌نیوز با بیان اینکه عادی‌سازی روابط با اسرائیل، عامل تشدید به حاشیه رانده شدن فلسطینیان است اظهار کرد که «این اقدام‌ها فشار دیپلماتیک بر اسرائیل را برمی‌دارد و به ادامه اشغالگری آن مشروعیت می‌بخشد».

او درباره عادی‌سازی روابط پادشاهی مراکش با تل‌آویو معتقد است که دولت ترامپ با سرپرستی جرد کوشنر، داماد و مشاور ارشد یهودی او، فشار فوق‌العاده‌ای را بر روی کشورهای عربی برای عادی‌سازی روابط آشکار با اسرائیل وارد ‌کرده است که بعد از امارات، بحرین و سودان حالا نوبی مراکش رسیده است اما روند مذکور تا زه اول راه است.

فارغ از این آمار و اطلاعات باید توجه شود که این اقدام تنها رسمی‌سازی روابط و تراکنش‌هایی است که برای مدت‌ها در حوزه اقتصادی وجود داشته است و تنها تفاوت اساسی، تصدیق آشکار آن یا علنی‌سازی این روابط بوده است که این موضوع را هم می‌توانیم در چارچوب اعمال فشارهای مذکور بر اعراب حاشیه خلیج‌فارس و شمال آفریقا دانست.

خودنمایی ریاض در سناریوی تل‌آویو

در این میان برخی رسانه‌ها به نقش امارات و عربستان در پروژه عادی‌سازی با اسرائیل و ایجاد تعامل میان واشنگتن و رباط با هدف انتخاب مراکش به عنوان ششمین کشور در این دومینو اشاره کردند. در این خصوص روزنامه یسرائیل هیوم از نقش بن سلمان و بن زاید در توافق مراکش برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل پرده برداشت. این روزنامه به نقل از منابع دیپلماتیک در امارات و مراکش نوشت، ابوظبی و ریاض نقش مهمی در ترغیب برای توافق میان تل‌آویو و رباط داشتند. این اخبار در حالی از سوی رسانه‌های اسرائیلی منتشر می‌شود که طی هفته‌های اخیر موضع عربستان در مورد عادی‌سازی روابط با اسرائیل تغییر کرده است. این تغییر به روابط مستحکم میان رباط و ریاض مربوط می‌شود و به همین دلیل این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک عربستان هم گام مشابهی در مقابل رژیم صهیونیستی بردارد.

اما تیتر درشت صفحه اول روزنامه انگلیسی زبان عرب نیوز (متعلق به خانواده سلطنتی عربستان) که پیرامون صلح مراکش و رژیم صهیونیستی انتخاب شده بود، تاییدی بر ادعای خبرنگار یسرائیل هیوم است. موضوعی که نه تنها به دلیل انتشار در روزنامه سلطنتی خاندان سعودی برخی تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها در این مورد را به دنبال داشت، بلکه برخی کارشناسان مسائل عرب آنرا مقدمه‌ای برای توافق ریاض و تل‌آویو تفسیر کردند.

مابقی کشورهای عربی چه می‌شوند؟

مساله‌ای که در اینجا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که مراکش یکی از حوزه‌های نفوذ عربستان در شمال آفریقا به حساب می‌رود که اهمیت چند برابری نسبت به لیبی و سایرین دارد. از سویی دیگر مراکش به دلیل اینکه از شمال با اسپانیا و پرتغال ارتباط دارد، یکی از جغرافیاهای مورد علاقه اسرائیلی‌ها به شمار می‌رود. بر این اساس به نظر می‌رسد که این توافق عادی‌سازی شامل حوزه‌های فناوری، کشاورزی، آب و همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی خواهد بود.

اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا پیوستن مراکش به جبهه اسرائیل می‌تواند باعث سرعت بخشیدن به این روند در کشورهای عربی و اسلامی شود؟ اگر به اظهارات «اندری ازولای»، مشاور نزدیک به پادشاه مراکش و از مسوولان اصلی اقلیت یهود که از طراحان توافق مراکش و رژیم صهیونیستی بوده نگاهی گذرا بیاندازیم، به خوبی می‌فهمیم که خروجی این پرونده به روند دراماتیک و مهمی مربوط می‌شود. او معتقد است بازتاب این روند، سایر کشورهای عربی و اسلامی را به امضای توافقنامه عادی‌سازی روابط (مشابه آنچه با مراکش رخ داد) سوق خواهد داد و موانع ذهنی و عملی در این راستا برطرف می‌شود.

این تحلیل در حالی ارائه می‌شود که که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در واکنش به موافقت مراکش با عادی‌سازی روابط با تل‌آویو اعلام کرد که در کنار بازگشایی دفاتر هیأت دیپلماتیک، پروازهای مستقیم میان تل‌آویو و رباط برقرار خواهد شد.

در همین راستا روزنامه اسرائیلی یدیعوت آحارانوت نیز گزارش داد که ایرلاین‌های «اسرا ایر» و «إل عال» به دنبال برقراری روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و مراکش اعلام آمادگی کردند که خط پرواز مستقیم میان تل‌آویو و رباط برقرار کنند. یوری سیرکس، مدیر اجرایی شرکت «اسرا ایر» با اشاره به اینکه  اگر همه طرف‌ها جدی و موانع قبلی دیگر بر سر راه کارگزاران نباشد گفت که ظرف مدت سه ماه، امکان راه‌اندازی خط پرواز مستقیم وجود خواهد داشت.

این رخدادهای سیاسی مجموعاً آنچه بود که مراکش را به عنوان ششمین ایستگاه دومینوی عادی‌سازی کشورهای عربی با اسرائیل به جهان معرفی کرد. آنچه از این توافق میتوان فهمید این است که ماهیت این پروژه، عملاً و اساساً و معاملات سیاسی، اقتصادی، امنیتی و بین‌المللی است که کاخ سفیدِ ترامپ آنرا رقم زده است. معامله‌ای که بعضاً مانند صحرای غربی مراکش از جیب ملت‌ها پرداخت می‌شود و مابه ازای آنهم مشخص نیست.

گزارش: اردشیر حبیبی