به گزارش آتیه‌آنلاین، هند و چین در مناطق مرزی بار دیگر با یکدیگر درگیر شده و دو کشور طی روزها و هفته‌های اخیر شاهد اظهارنظرهای گوناگونی در زمینه چالش‌های مرزی بوده‌اند؛ چالش‌هایی که می‌تواند در صورت جدی‌تر شدن، وضعیت را در منطقه دستخوش تغییر بسیار کند.

تحرکات تنش‌زا

رسانه‌ها گزارش کردند که وزیر دفاع هند روز ‌یکشنبه‌ سفری سه روزه به منطقه مرزی مورد مناقشه با چین موسوم به لداخ را آغاز کرد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، «راجنات سینگ»، وزیر دفاع هند در توئیتی نوشت: «دهلی نو را به مقصد لداخ ترک کردم. در جریان این سفر با سربازان دیدار خواهم داشت و در مراسم آغاز به کار و افتتاح چند پروژه زیرساختی از سوی سازمان راه‌های مرزی حضور پیدا می‌کنم.» این نخستین سفر وزیر دفاع هند به منطقه از فوریه سال جاری میلادی و زمانی است که نیروهای مسلح چین و هند خروج از از منطقه مورد مناقشه «پانگونگ لیک» را آغاز کردند.

این در حالی است که هند طی ماه‌های اخیر در تلاش برای تقویت موقعیت خود در مرزها با چین حدود ۵۰ هزار سرباز دیگر را در این منطقه مستقر کرده است که بر این اساس شمار نیروهای هندی با ۴۰ درصد افزایش به ۲۰۰ هزار نظامی می‌رسد. وزارت دفاع هند نیروها و یگان‌های هوایی را در سه منطقه مرزی مستقر کرده است. بر اساس این گزارش، منابع آگاه تاکید کردند که چین اخیرا نیروهای بیشتری را به مناطق مورد اختلاف در مرزها با هند در دامنه رشته کوه‌های هیمالیا اعزام کرده است. این منابع تاکید کردند که در حال ساخت پناهگاه‌ها و باندهای هواپیمایی در مناطق مرزی در مجاورت هند است اما دو طرف هنوز رسما در این باره اظهار نظر نکرده‌اند.

این تحولات البته به نگرانی رهبران منطقه نیز انجامیده و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه نیز به آن واکنش نشان داد. رئیس‌جمهوری روسیه روز جمعه در حاشیه «همایش اقتصاد بین‌الملل سن پترزبورگ»   در پاسخ به یک پرسش در خصوص بن‌بست موجود بر سر راه حل و فصل مناقشه مرزی میان هند و چین با تمجید از «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند و «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهوری چین به عنوان «رهبرانی مسئولیت‌پذیر» که به تنهایی قادر به حل این مناقشه هستند، نسبت به مداخله هر قدرت ثالث در این مناقشه هشدار داد.

این در حالی است که در سطح بین‌المللی نیز دو کشور اخیرا سیگنال‌هایی مبنی بر تنش به یکدیگر مخابره کردند. نزاع میان آمریکا و چین در زمینه دریای چین جنوبی پای هند را نیز به میان کشید و ماه گذشته میلادی وزیر دفاع هند مساله مذاکرات جاری در خصوص قوانین در دریای چین جنوبی را در نشست وزرای دفاع آسه‌آن پلاس مطرح و تاکید کرد که منافع دیگر کشورهای این منطقه نباید نادیده گرفته شود. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، راجنات سینگ‌ با تاکید بر توسعه در دریای چین جنوبی که توجهات را به این منطقه و فراتر از آن جلب کرده است، گفت: «هند امید دارد مذاکرات بر سر قوانین به نتایجی منجر شود که مطابق با قوانین بین‌المللی باشد، به ویژه کنوانسیون قوانین دریای سازمان ملل و اینکه حقوق و منافع مشروع کشورها که طرف این مذاکرات نیستند، ضایع نشود.» این وزیر همچنین گفت که هند از آزادی کشتیرانی، پرواز بر فراز این آب‌ها و تجارت بلامانع در این آبراه‌های بین‌المللی حمایت می‌کند.

آتش زیر خاکستر

بسیاری از کسانی که اخبار جهان را با دقت دنبال می‌کنند یادشان هست که سال گذشته چه جنجالی میان هند و چین بر سر مناطق مرزی به راه افتاد. دو طرف بارها در منطقه مرزی لداخ با یکدیگر درگیر شده و سپس اعلام آتش‌بس کردند، اما چند روز بعد بار دیگر گزارش می‌شد که یکی از طرفین معاهده صلح را زیر پا گذاشته و سربازان در برابر یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند.

طی این منازعات، آمریکا تلاش بسیار کرد که به‌عنوان میانجی میان دو کشور عمل کند. «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده در دو رویداد جداگانه پیشنهاد میانجی گری برای حل مناقشه مرزی میان چین و هند را داده بود. رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده ماه مه گذشته گفت: «ما هم به چین و هم به هند اطلاع دادیم که ایالات متحده آماده، مشتاق و قادر به ایفای نقش میانجی یا داور برای (حل) مناقشه مرزی فعلی آنهاست». اما مقامات دهلی نو با نرمی و ملایمت این پیشنهاد ترامپ را رد کردند و سخنگوی وزارت خارجه هند نیز اعلام کرد که «این کشور با طرف چینی برای حل و فصل صلح‌آمیز این مناقشه تعامل می‌کند». چین نیز در پاسخ به این پیشنهاد ترامپ اعلام کرد که به مداخله یک «قدرت ثالث» در این مناقشه نیازی ندارد و اینکه پکن «قادر به حل و فصل مناسب و درست موضوعات فی مابین از طریق گفتگو و رایزنی است».

برای درک حساسیت موضوع باید به گذشته برگشت و از لحاظ تاریخی ابعاد این اختلاف را بررسی کرد. پس از استقلال هند از بریتانیا و استقرار دولت نیرومند در چین، دو دولت تلاش کرده‌اند بارها این موضوع مرزی را حل و فصل نمایند. اما دو دولت چندین بار به صورت خرد و کلان درگیری نظامی داشته‌اند. دو بار به صورت کوچک در سالهای ۱۹۵۸ و ۱۹۶۷ و یک بار به صورت بزرگ در سال ۱۹۶۲ که همزمان با بحران موشکی کوبا بود. در سال ۱۹۶۰ بین «جواهر لعل نهرو»، نخست‌وزیر وقت هند و «ژائو انلای»، رئیس پیشین دولت چین، توافقی صورت گرفت که پایه و اساس آن اصول جنبش عدم تعهد شد. این اصول، پنج اصل دوستی، صلح، عدم دخالت در امور یکدیگر و زیست مسالمت آمیز بین دو همسایه بود.

منطقه لداخ منطقه‌ای است که نزدیکی دره سیکیم و منطقه دوکلام است که به نحوی بین نظامیان چین و هند به عنوان منطقه آسیب پذیر و پاشنه آشیل هند شناخته میشود. در کنار این منطقه، ناحیه آکسای چن که بخش کشمیر چین محسوب می‌شود موجب نگرانی دولت هند است. چین در این مناطق دست به اجرای چند پروژه عمرانی و زیر ساختی زده است که جزو توسعه اقتصادی و جاده ابریشم چین است که هند از آن به عنوان دست اندازی و قسمتی از محاصره اقتصادی هند توسط چین یاد می‌کند. در سال ۲۰۱۷، پس از بروز اختلافاتی سر مرز، دو کشور توافق کردند به پشت مرزها، عقب بکشند و بمانند. در سال‌های ۱۹۹۳، ۱۹۹۶، ۲۰۰۵، ۲۰۱۲، ۲۰۱۳، دو کشور پنج توافقنامه در مورد حفظ صلح و آرامش در مرز تلاش دو جانبه به امضا رساندند. اما در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، اختلافات سیاسی و اقتصادی موجب شده است تا دوباره منطقه لداخ صحنه تقابل نظامی چین و هند باشد.

با این وجود و با گذر از این مسائل به نظر می‌رسد که این منطقه می‌تواند بار دیگر آبستن درگیری میان دو کشور رقیب باشد و باید منتظر ماند و دید که تحولات اخیر چه سمت و سویی به خود می‌گیرد.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا