به گزارش آتیه‌آنلاین، علیرغم تمام تحلیل و تفسیرها، جنگ سوریه یا بحران تروریسم تکفیری سوریه که در ابتدا خیزش عربی نام داشت، به یک سری تظاهرات گسترده و در نهایت درگیری‌های نظامی در این کشور گفته می‌شود که از ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ مقارن با ۶ بهمن ۱۳۸۹ شروع شد که تأثیر گرفته از تحولات سیاسی منطقه خاورمیانه موسوم به «بهار عربی» است. مخالفان دولت سوریه اما تعدادشان در این سال‌ها کم نبود. ارتش آزاد سوریه یکی از آنهاست که در سال ۲۰۱۱ توسط نظامیان جدا شده از ارتش سوریه تشکیل شد. جبهه النصره، که پیشتر شاخه رسمی القاعده در سوریه بوده اما در ژوئیه ۲۰۱۶ نام خود را به جبهه فتح شام تغییر داد و از القاعده جدا شد. این جریان در واقع همان هیئت تحریرالشام (النصره سابق) که در اوایل سال ۲۰۱۷ با ادغام چند گروه اسلامگرا تشکیل شد شناخته می‌شود. در سوی دیگر ماجرا از ۲۳ نوامبر ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۱۵ جبهه اسلامیِ ائتلاف چند گروه اسلام‌گرای سلفی، در بخش‌های مختلف سوریه فعال بود اما بسیاری از گروه‌های آن در ۲۸ مه ۲۰۱۸ به همراه ارتش آزاد سوریه و با حمایت ترکیه، جبهه آزادی‌بخش ملی سوریه را تشکیل دادند.

پازل بازیگران

روسیه و نیروهای مقاومت برای مقابله با تهدید تکفیری‌ها و تروریسم خلق شده در شامات برای دفاع از دولت دمشق و ملت سوریه وارد شامات شدند. این در حالی است که روسیه از سپتامبر ۲۰۱۵ به اجرای حملات هوایی و دیگر عملیات‌های نظامی علیه گروه‌های تروریستی در سرتاسر سوریه مشغول شد که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل امنیتی ورود مسکو به این غائله در کنار نفوذ و حضور سنتی روس‌ها در سوریه برآمده از حضور کمونیست‌های بلوک شرق در طرطوس و شنود بیش از ۴ هزار کیلومتر از عمق اروپا در کنار احساس خطر در خصوص ۵۲ منطقه خودمختار مسلمان نشین در نوار قفقاز است.

در این راستا ائتلاف بین‌المللی متشکل از ۴۰ کشور تحت رهبری ایالات‌متحده آمریکا که در سال ۲۰۱۴ با هدف مبارزه با داعش تأسیس شد حملات هوایی علیه داعش و برخی از اهداف دولتی و حامی دولت را در دستور کار خود قرار داد. آن‌ها همچنین نیروهای ویژه و واحدهای توپخانه را برای درگیری با داعش در زمین مستقر کردند. ایالات ‌متحده از سال ۲۰۱۵ از فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه و جناح مسلح آن، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، حمایت مادی، مالی و لجستیکی انجام داد که هنوز هم این امر پابرجاست. ترکیه از ماه اوت سال ۲۰۱۶ به‌طور مستقیم در عملیات علیه دولت سوریه شرکت داشته‌ است. این کشور نه تنها در حملات هوایی علیه داعش در کنار ائتلاف به رهبری آمریکا مشارکت داشته، بلکه فعالانه از اپوزیسیون سوریه حمایت می‌کند و بخش‌هایی از سوریه را در کنترل خود دارد و این در حالی بود که درگیر نبرد زمینی قابل‌توجهی با SDF، داعش و دولت سوریه بود.

بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷، جنگ داخلی سوریه به لبنان کشیده شد و مخالفان و حامیان دولت سوریه برای مبارزه و حمله به یکدیگر در خاک لبنان، به این کشور سفر کرده‌اند و گروه‌هایی نظیر داعش و جبهه‌النصره نیز با ارتش لبنان درگیر شده‌اند. علاوه بر آن، اسرائیل نیز به تبادل آتش با حزب‌الله پرداخت که حضور آن‌ها در جنوب غربی سوریه را به عنوان یک تهدید برای خود تلقی می‌کند. این رژیم همچنین حملات مکرری را در سایر مناطق سوریه از زمان آغاز جنگ انجام داده‌ است که عمدتاً نیروهای دولتی سوریه و نیروهای مقاومت را هدف قرار می‌دهد.

در امتداد ایت تحولات باید متوجه بودکه داعش از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ بر بخش‌های شرقی سوریه حکومت می‌کرد و حدود نیمی از خاک این کشور را در کنترل داشت. این تشکیلات تروریستی تکفیری هم با دولت‌های سوریه و عراق و هم با اپوزیسیون سوریه به علاوه سایر گروه‌های مسلح حاضر در منطقه شامات درگیر جنگ بود. این تشکیلات مسلح رادیکال از مارس سال ۲۰۱۹ مناطق تحت کنترل خود را، تماماً از دست داده‌ و در حال حاضر حیات آنها به شکل زیرزمینی دنبال می‌شود.

سازمان‌های بین‌المللی، تقریباً همه طرف‌های درگیر، از جمله داعش، دولت سوریه، گروه‌های مخالف دولت سوریه، روسیه، ترکیه و ائتلاف به رهبری ایالات‌متحده را به خاطر نقض شدید حقوق بشر و قتل‌عام‌ها مورد انتقاد قرار داده‌اند. این درگیری‌ها موجب به وجود آمدن بحران بزرگ پناهندگان شده، اما نگاه سازمانهای حقوق بشری به بحران شامات در حالی به اطلاعیه و برگزاری برخی نشست‌ها ختم شده است که در طول دوران جنگ، تعدادی از اقدامات برای برقراری صلح از جمله کنفرانس صلح ژنو ۲۰۱۷ در سوریه به رهبری سازمان ملل آغاز شده‌است. اما آنچه تغییری نکرد، این مسئله بود که جنگ همچنان ادامه دارد و قربانی می‌گیرد.

انتخاب جایگزین‌ در دمشق

تعداد قربانیان جنگ تا سال ۲۰۱۵ بین ۲۲۰ هزار (برآورد سازمان ملل) تا ۳۱۰ هزار نفر (برآورد دیده‌بان حقوق بشر) بوده‌ است. حدود ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر خانه خود را از دست داده‌اند. از این تعداد ۱٫۷ میلیون نفر به ترکیه، ۱٫۲ میلیون نفر به لبنان، ۶۲۵ هزار نفر به اردن و ۲۴۵ هزار نفر به عراق پناهنده شده‌اند. از سوی دیگر طبق تخمین دیده‌بان حقوق بشر درتازه‌ترین گزارش خود آورده است که از اوایل بروز جنگ در سوریه تا ژوئن ۲۰۱۸ بیش از ۶۵۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.

آنچه امروز از اسناد منتشر شده میتوان برداشت کرد سناریوی طراحی شده از سوی مثلثی شوم با سه بازیگر عبری – عربی - غربی است. با مهندسی اعتراض‌ها در جنوب سوریه و سازماندهی گروه‌های مسلح بنیادگرای رادیکال در سرتاسر شام، یک نافرمانی مدنی، تبدیل به بزرگترین بحران تروریستی جهان در یک سده گذشته شد.

در آغاز جنگ، اعراب که یک ضلع مثلث شوم را تشکیل دادند با پشتیبانی حداکثری مالی و ارائه پترودلارهای نفتی خود بر آتش این بحران دامن زدند و خیلی آرام حضور دیپلماتیک خود در سوریه را تا خروج کامل کاهش دادند. از طرفی صهیونیست‌ها بهترین اهرم برای تامین امنیت و افزایش ضریب امنیت پیرامونی و مرزی خود را در شام یافته و همه توان خود را برای تقویت آنها و تحمیل هزینه به ایران و محور مقاومت به کار بستند. اخراج سوریه از اتحادیه عرب و به رسمیت شناختن تروریستهای «جیش الحر» به عنوان دولت آلترناتیو در شام توسط این اتحادیه از دیگر اقدامات اعراب در قبال این بحران بود.

اما حالا در دهمین سالگرد آغاز بزرگترین بحران تروریستی در جهان هستیم و همه معادلات در زمینِ درگیری تغییر کرده است. دیگر بخش اعظمی از سوریه در اشغال تروریست‌های تکفیری از نوع داعش و القاعده و جیش الحر نیست و امروز آتش جنگ نه تنها مهار شده بلکه همه عناصر مسلح از سرتاسر زمین شامات جمع‌آوری و به استان ادلب منتقل شدند. حالا حلب، حمص، حما و تدمر در کنار غوطه و درعا آزاد است و دیگر «زهران علوش» و نیروهای تتت امر وی در تشکیلات تروریستی جیش‌الاسلام به دنبال قتل عام مردم سوریه و مسلمانان خاورمیانه نیستند.

امروز همه آنهایی که آرام و نیت منفی دمشق را ترک کردند به نوبت به دنبال بازگشایی سفارت‌خانه‌های خود در دمشق هستند و قطر با پادرمیانی خواستار بازگشت و ورود دولت سوریه به اتحادیه عرب است. این در حالی است که در دهمین سالگرد این بحران میتوان شاهد بود که تمام کشورهای تاثیرگذار در ای بحران، به نوعی به دنبال خوب جلوه دادن خود هستند اما در ۱۰ سالگی بحران سوریه اینسوال باز هم مطرح می‌شود: چه زمانی صلح طنین‌انداز می‌شود؟!

گزارش اردشیر حبیبی