به گزارش آتیه‌آنلاین، روز گذشته (سه‌شنبه) مردم برزیل با خبری از خواب بیدار شدند که بسیاری را متعجب کرد: «لولا داسیلوا»، رئیس جمهوری پیشین این کشور از اتهام فساد مالی تبرئه شد! بنا به گزارش رسانه‌ها، یک قاضی دیوان عالی برزیل تمام اتهامات علیه رئیس جمهوری پیشین این کشور را لغو کرد. واکنش‌ها از دو جبهه سیاسی برزیل قابل پیش‌بینی بود: چپ‌ها این رأی را نشانه‌ای از بازگشت انصاف به سیستم قضایی برزیل خوانده و راست‌گرایان آن را نشانه‌ای از فرار یک فاسد سابقه‌دار از چنگال عدالت قلمداد کردند.

اتهام‌های واهی

سال ۲۰۱۶ بود که دادستانی برزیل اتهامات سنگینی را در رابطه با فساد مالی گسترده به لولا داسیلوا وارد کرد. دادستانی برزیل رئیس‌جمهوری پیشین این کشور را متهم به ایفای نقش اصلی در پرونده جنجالی فساد مالی گسترده در شرکت نفتی نیمه‌دولتی «پترو براس» کرد و به همین دلیل تحت پیگرد قانونی قرار داد. طبق گفته دادستانی، دا سیلوا «سرکردگی» باند فساد را بر عهده داشت؛ اتهامی که می‌توانست مجازات حبس تا ۳۲ سال و شش ماه را برای او به ارمغان بیاورد.

دا سیلوا که بیش‌تر به نام «لولا» شناخته می‌شد، از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ پست ریاست‌جمهوری در برزیل را بر عهده داشت. یکی از اصلی‌ترین اتهاماتی که وی با آن روبرو بوده، آپارتمان ویلایی در شهر «گواروجا» در سواحل آتلانتیک بود که به نام لولا و همسرش به ثبت رسیده است. بر اساس تحقیقات دادستانی یک شرکت مهندسی نیز این آپارتمان را به طور کامل برای این زوج بازسازی کرده بود. دادستانی برزیل لولا را متهم کرد که از این شرکت مهندسی، خدماتی به ارزش حدود یک میلیون یورو دریافت کرده است.

لولا تاکنون چندین بار مورد بازجویی قرار گرفته و تحقیقات در زمینه دست داشتن وی در فساد گسترده مالی از چند ماه پیش جریان داشته‌ است اما اتهامات وارده به خود را تکذیب کرده است. رئیس‌جمهور پیشین برزیل بارها در دفاع خود استدلال کرد که وی «هیچ‌گاه مالک یک خانه سه طبقه نبوده و هرگز یک شب را در این خانه سپری نکرده است.» وکلای لولا نیز گفته‌اند که دادستانی هیچ‌مدرک مستدل و قانونی برای اثبات این اتهامات ندارد. این در حالی است که همسر لولا داسیلوا و شش نفر دیگر، از جمله رؤسای این شرکت ساختمانی نیز در این پرونده به پولشویی و فساد مالی متهم شدند.

لولا بارها دولت جدید برزیل و دستگاه قضایی را متهم کرده که به خاطر داشتن انگیزه‌های سیاسی این اتهامات را به وی منتسب کرده‌اند. اواخر ماه آگوست که لولا دستگیر شد، «میشل تمر» به عنوان رئیس‌جمهور موقت برزیل ادای سوگند کرد. وی معاون اول «دیلما روسف»، رئیس‌جمهور پس از لولا بود که در پی رأی اکثریت سنا از این مقام کنار گذاشته شد. تمر وعده داده بود که از تحقیق و تفحص گسترده درباره فساد مالی در شرکت «پتروبراس» حمایت خواهد کرد. یکی از بنیان‌های اتهام‌هایی که تمر علیه لولا وارد کرد اظهارات چندین شاهد عینی بود که بر اساس آن، این شرکت به سیاستمداران و احزاب رشوه‌های چند میلیارد دلاری پرداخت کرده بود.

تحقیقات ادامه یافت و در این میان مسائل بسیاری در برزیلِ فقیر تغییر کرد؛ از جمله روی کار آمدن «ژایر بولسونارو» به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید. فیگوری با سابقه نظامی که بسیاری او را همتراز با رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا دانسته و نام «ترامپ حاره‌ای» را بر او گذاشتند. بولسونارو که از دشمنان اصلی احزاب کارگری در برزیل شناخته می‌شود، بارها به لولا و سیاست‌هایش حمله کرد و وعده داد که این سیاستمدار پرسابقه بالاخره محکوم شناخته خواهد شد. اما در پایان، «لوئیز ادسون فاچین»، قاضی ارشد دادگاه برزیل با اعلام آن که این پرونده به «حوزه قضایی فاقد صلاحیت» ارجاع داده شده این اتهامات را لغو کرد. وی گفت این پرونده باید در پایتخت بررسی شود. این در حالی است که «دلتان دالانیول»، دادستان سابق این پرونده، اعلام کرد با توجه به قانون مرور زمان برای انجام چنین کاری دیر شده باشد.

البته بسیاری انتظار چنین حکمی را داشتند؛ چراکه روز جمعه دادگاهی در برزیل حکم به آزادی لولا از زندان پس از یک سال و نیم گذراندن زندگی پشت میله‌ها داد. حکم آزادی او پس از آن صادر شد که دیوان عالی برزیل علیه حبس موقت افرادی حکم داد که اولین درخواست تجدیدنظر در حکم آنها رد شده است.

خطری برای پوپولیسم

کمابیش همه به یاد دارند که محکومیت لولا چه تاثیری بر پیروزی بولسوناروی پوپولیست گذاشت. لولا در سال ۲۰۱۸ در نظرسنجی‌های انتخاباتی از رقیبان خود جلو بود تا آنکه با حکم دادگاه کنار رفت و مسیر برای پیروزی بولسونارو فراهم شد که شعارش مبارزه با فساد بود.

عجیب نیست که حکم آزادی لولا مایه خشم و عصبانیت بولسونارو شده است. بنا به گزارش یورونیوز، رئیس جمهوری برزیل روز شنبه در واکنش به آزادی لولا داسیلوا، رئیس جمهوری پیشین این کشور از زندان، به شدت از وی انتقاد کرد. رئیس جمهوری برزیل ضمن «تبهکار» خواندن لولا داسیلوا، از طرفداران دولت خود خواست ضمن حمایت از دولت وی مانع «مرحله جدیدی از احیای برزیل» نشوند. وی در صفحه توئیتر خود نوشت: «عاشقان آزادی و خوبی! ما اکثریت هستیم.» رئیس‌جمهوری برزیل در ادامه بدون نام بردن از لولا داسیلوا نوشته است: «به این تبهکار [لولا داسیلوا] مهمات ندهید. او موقتاً آزاد اما پر از معصیت است.» همچنین از یاد نباید برد که بولسونارو پیش از این در جریان کارزار انتخاباتی خود ابراز امیدواری کرده بود که شاهد «پوسیدن» لولا داسیلوا در زندان باشد.

انتخابات آینده ریاست جمهوری برزیل اکتبر سال آینده میلادی برگزار خواهد شد و کارشناسان می‌گویند با وجود نامزدی بولسونارو و حضور احتمالی داسیلوا که هنوز در برزیل محبوبیت دارد، آرا به‌ احتمال بسیار زیاد، میان این دو قطب تقسیم خواهد شد و نامزدهای دیگر بخت چندانی نخواهند داشت.

البته بازی هنوز تمام نشده و اظهارات بولسونارو نشان از آن دارد که دولت پوپولیستی برزیل به این زودی‌ها نمی‌خواهد دست از سر لولا بردارد. رئیس‌جمهوری برزیل در واکنش به لغو محکومیت دا سیلوا گفت که امیدوار است مجموعه کامل قضات دیوان عالی با بررسی این تصمیم آنرا لغو کنند. وی افزود که فکر نمی‌کند مردم برزیل دوست داشته باشند لولا در انتخابات سال آینده شرکت کند. البته دفتر دادستانی برزیل نیز تاکید کرد که خواستار تجدیدنظر در این حکم خواهد شد.

این در حالی است که بنا به گزارش رویترز، برآوردهای شرکت نظرسنجی آیپک حاکی از آن است که از میان ۱۰ کاندیدای بالقوه انتخابات سال ۲۰۲۲، لولا شانس رای بیشتری دارد. در این نظرسنجی، ۵۰ درصد از ۲۰۰۲ نفری که با آن‌ها مصاحبه شده، گفته‌اند که «به طور قطعی» یا «احتمالاً» به لولا رای می‌دهند. ۴۴ درصد آنها هم گفته‌اند که هیچ وقت به او رای نخواهند داد. اما آمار کسانی که گفته‌اند به هیچ وجه به بولسونارو رای نمی‌دهند ۵۶ درصد است.

بنابریان به نظر می‌رسد که برزیل بار دیگر شاهد بازگشت چهره جنجالی خود در ماه‌های آینده خواهد بود.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا