به گزارش آتیه‌آنلاین، آمریکا و روسیه بالاخره و پس از فراز و فرودهای فراوان توانستند بر سر تمدید پیمان استارت نو به توافق برسند. این در حالی است که پیشتر بسیاری نسبت به عدم تمدید این پیمان ابراز نگرانی کرده بودند.

دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین اعلام کرد که روسیه و ایالات متحده روز سه‌شنبه یادداشت دیپلماتیکی درباره دستیابی به توافق برای تمدید توافق‌نامه مربوط به اقدامات برای ادامه کاهش و محدودسازی تسلیحات راهبردی تهاجمی (معروف به پیمان استارت-۳) تبادل کردند و «ولادیمیر پوتین» و «جو بایدن» رؤسای جمهوری روسیه و آمریکا در جریان گفت‌وگوی تلفنی خود، در این رابطه ابراز خرسندی کردند.

آغاز دوباره

پیمان استارت‌نو یا همان پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای یکی از دستاوردهای مهم دوره «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا محسوب می‌شود و بسیاری پس از انعقاد آن نسبت به اثرات مثبت و پایدارش ابراز رضایت کردند.

این در حالی است که روی کار آمدن «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا این چارچوب را تغییر داد. ترامپ که علاقه خاصی به نقض قوانین بین‌المللی داشت، تهدید کرده بود که این معاهده را که بنا بود فوریه سال جاری میلادی خاتمه یابد، تمدید نمی‌کند. بسیاری البته نسبت به عواقب زیان‌بار این اقدام به ترامپ هشدار داده بودند، اما رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا بارها نشان داده بود که بنا ندارد حرف کارشناسان را آویزه گوش خود کند.

دولت پیشین آمریکا تلاش داشت چین را نیز وارد این پیمان کند و در واکنش نه ‌تنها پکن نسبت به حضور در آن ابراز تمایل نکرده بلکه روسیه نیز این درخواست واشنگتن را بی‌اساس خوانده بود. دستاوردهای اخیر موشکی روسیه از منظر تیم ترامپ و هم‌پیمانانش در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو، مصداق نقض این توافق محسوب می‌شد؛ امری که البته کرملین آنرا آشکارا رد کرد. این در حالی است که به گفته «وولیم رایسن»، کارشناس مسائل نظامی، عامل اصلی ایجاد دشواری در مسیر این توافق از سوی دولت ترامپ، برنامه‌های موشکی پنهان آمریکا محسوب می‌شود. به گفته این کارشناس، این توافق واشنگتن را از ساخت انواع جدید تسلیحات موشکی هسته‌ای منع کرده و این خود یکی از دلایلی است که سبب شد ترامپ نظر مثبتی به آن نداشته باشد.

 رایسن در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک متذکر شد که دولت پیشین آمریکا برنامه‌ای را برای گسترش موشک‌های بالستیک میان‌قاره، راکت‌های بالستیک زیردریایی و بمب‌افکن‌های استراتژیک در دست کار داشته و به این نتیجه رسیده بود که معاهده مذکور مانع از این برنامه‌ها می‌شود. گفتنی است که در معاهده استارت نو، درج شده است که هر یک از کشورهای ایالات متحده آمریکا و روسیه، کلاهک‌های اتمی خود را باید از هزار و ۵۵۰ به ۸۰۰ عدد کاهش بدهند.

با این همه، شکست ترامپ در انتخابات و روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا به ریاست «جو بایدن» توانست اوضاع را تغییر دهد.

در تاریخ ۲۷ ژانویه، دویچه وله گزارش کرد که بایدن و پوتین طی تماس تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کرده و بر سر تمدید این پیمان به نتیجه رسیده‌اند. الجزیره نیز گزارش داد که پس از این تماس تلفنی، کرملین طی بیانیه‌ای از تمدید این توافق به مدت پنج سال خبر داد. کرملین در بیانیه‌اش درباره این تماس تلفنی اعلام کرد که دو رهبر، از اینکه یادداشت‌های دیپلماتیک بین دو کشور برای تمدید این پیمان قبل از تماس آن‌ها رد و بدل شده، ابراز خوشحالی کرده‌اند. بنا به بیانیه کرملین، این توافق نه‌ت نها به سود روسیه و آمریکا، بلکه به سود تمامی کشورهای جهان است.

البته از یاد نباید برد که اختلاف‌ها میان دو طرف همچنان پابرجاست. این نکته را «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کاخ کرملین نیز در توضیح مکامله میان دو طرف متذکر شد. به گفته وی، اختلاف‌ها میان دو طرف در بسیاری از موارد همچنان پابرجا است و این به معنای تغییر اساسی در سیاست‌های دو کشور در قبال یکدیگر نیست. برای مثال، پرونده بازداشت مجدد «الکسی ناوالنی»، منتقد صاحب‌نام کرملین، همچنان از نکات اختلاف میان دو کشور است و به گفته پسکوف، بایدن و پوتین در این رابطه نیز به بحث و تبادل نظر پرداختند.

توقف زرادخانه‌ای

تمدید توافق مذکور البته واکنش‌های مثبتی را در فضای سیاست بین‌المللی به دنبال داشت. ناتو که از اصلی‌ترین رقبای روسیه محسوب شده و دو طرف بارها یکدیگر را به ایجاد تنش در منطقه،‌ به‌ویژه اروپای شرقی، متهم کرده‌اند، نسبت به این امر روی خوش نشان داد.

به گزارش رویترز، «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو در واکنش به تمدید استارت نو گفت: «‌استارت نو و تمدید آن توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، مایه خوشحالی است. بارها تاکید کرده‌ام که نباید دستخوش شرایطی شویم که قادر به برقراری هیچ محدودیتی برای سلاح‌های هسته‌ای نباشیم.» وی در ادامه عنوان کرد که دیگر اعضای ناتو نیز از این تصمیم استقبال کرده و از اهمیت آن برای صلح و امنیت جهانی آگاه هستند. استولتنبرگ این اقدام را شروعی تازه برای تقویت کنترل تسلیحات هسته‌ای در عرصه بین‌المللی ارزیابی کرد و گفت باید در آینده باید توافق‌های بیشتری برای محدودیت تجهیزات نظامی انجام شود که کشورهایی نظیر چین را نیز در برگیرد.  

پس از پایان گفت‌وگوی تلفنی پوتین و بایدن، رئیس کاخ کرملین طی نامه‌ای دستور بررسی تمدید استارت نو را به مجلس دومای روسیه داد. البته چندان عجیب هم نبود که دوما در واکنش و با اکثریت آرا تمدید این معاهده را تصویب کرد. این سند تاکید می‌کند که تمدید این توافق با منافع ملی روسیه همسو بوده و فرصت حفظ شفافیت در روابط استراتژیک بین واشنگتن و مسکو و حمایت از ثبات استراتژیک در جهان را فراهم می‌کند. پنتاگون نیز البته از تمدید این معاهده استقبال کرده و در بیانیه‌ای اعلام کرد که این امر به تقویت امنیت ملی آمریکا می‌انجامد. راشاتودی گزارش داد که در بیانیه پنتاگون در این رابطه آمده است: «تعهد روسیه به این توافق به سود امنیت ملی ما است و در صورت حفظ استارت-۳ مردم آمریکا امنیت بیشتری خواهند داشت.» چین نیز البته از این توافق استقبال کرده و سخنگوی وزارت خارجه این کشور آن را اقدامی مهم برای تثبیت صلح و امنیت راهبردی در سطح بین‌المللی خواند.

با این همه، این توافق مخالفانی هم داشت. سی‌ان‌ان پیشتر گزارش داد که «تام کاتن»، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی از تصمیم بایدن برای تمدید این معاهده انتقاد کرده و آن را اقدامی مضر برای آمریکا خوانده است. سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در مصاحبه با شبکه تلویزیونی «فاکس نیوز» در این باره گفت: «این تصمیم بسیار بدی است و امنیت ملی آمریکا را به خطر می‌اندازد. معاهده ‌استارت نو یک معاهده یک طرفه و به نفع روسیه است! ما با خطر برتری‌جویی هسته‌ای از طرف قدرت‌های اتمی چین و روسیه مواجه هستیم و تصمیم بایدن بسیار افتضاح بود که در بازی تسلیم شده و در روز اول دولتش، دقیقا آنچه پوتین می‌خواست را به او تقدیم کند.»

به رغم این مخالفت‌ها به نظر می‌رسد که دستکم بخش اعظمی از کشورها و دولت‌های جهان از به تعویق افتادن خطر رویارویی هسته‌ای به مدت پنج سال دیگر احساس رضایت کرده و خوشحال‌اند که لااقل در این جبهه بنا نیست فاجعه‌ای انتظار جهان را بکشد.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا