به گزارش آتیه‌آنلاین، از قرار معلوم ماجرای نزاع سیاسی و اقتصادی چین و ایالات متحده بنا نیست به این زودی‌ها ختم به خیر شود. دو طرف که طی ماه‌های گذشته بارها علیه یکدیگر سخن گفته‌اند، اکنون بار دیگر در جهت افزایش تنش‌ها قدم برداشته‌اند.

وزارت اقتصاد چین روز گذشته (جمعه) اعلام کرد که اعمال تعرفه بر واردات شش کالا از ایالات متحده را تمدید می‌کند. این محصولات شامل نفت سفید و پارافین می‌شود و اعمال تعرفه‌ها بر واردات آن‌ها به مدت یک سال تمدید می‌شود. بنا به بیانیه پکن، این فرمان تحریمی از ۲۶ دسامبر عملیاتی شده و تا ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت.

زخمی کهنه

نزدیک به یک سال پیش بود که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا و «لیو هه»، معاون نخست‌وزیر چین طی مراسمی در واشنگتن و پس از یک سال کشمکش تعرفه‌ای فاز نخست توافق تجاری دوجانبه را به امضا رساندند. مراسمی که دیگر سربازان ارتش تحریمی رئیس‌جمهوری آمریکا یعنی «مایک پنس»، معاون اول و «استیون منوچین»، وزیر خزانه‌داری نیز در آن حضور داشتند. بنا به این توافق که به گفته برخی منابع «هنری کسینجر»، دیپلمات کارکشته آمریکایی در پشت پرده آن را هدایت کرده بود، چین مجبور به خرید نزدیک به 200 میلیارد دلار از کالاهای آمریکایی شد که ۷۵ میلیارد دلار آن اقلام تولیدی و مابقی شامل خرید اقلام کشاورزی و تولیدات انرژی و کالاهای خدماتی بود.

آمریکا البته در مقابل متعهد شد تا از اعمال تعرفه‌های جدید روی کالاها و خدمات چین خودداری کرده و نیمی از تعرفه‌های اعمال شده روی ۱۲۰ میلیارد دلار کالاهای وارداتی چین را هم از ۱۵ درصد به ۷.۵ درصد کاهش ‌دهد. در این توافق‌نامه همچنین قید شده است که چنانچه چین بخشی از آن را نقض کند، آمریکا می‌تواند همۀ تعرفه‌های لغو شده را دوباره بر کالاهای چینی تحمیل کند.

ماجرا اما از آنجایی روند معکوس به خود گرفت که پاندمی کرونا جهان را فرا گرفت. ترامپ پس از شیوع این ویروس بارها آن را محصول چین خوانده و پکن را به بی‌مبالاتی در پیشگیری و اطلاع‌رسانی متهم کرد. وی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، ویروس کرونا را رسما یک «ویروس چینی» نامید.   ترامپ با حمله به طرف چینی، پکن را مسبب انتشار کووید-۱۹ در سطح جهان و در کشورش معرفی کرد و خواستار جوابگویی چین درباره انتشار این ویروس در مقیاس جهانی شد. وی در ماه جولای نیز اظهاراتی را بر زبان آورد که به عقیده بسیاری نشانه‌ای از تمایل ترامپ برای فسخ این قرارداد بود. او در یک نشست خبری در کاخ سفید عنوان کرد که در حال حاضر علاقه‌ای به پیشبرد فاز دوم توافق تجاری با پکن ندارد. رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد که «روابط با چین به شدت آسیب دیده است و آن‌ها می‌توانستند جلوی همه گیری ویروس کرونا را بگیرند، ولی این کار را نکردند.»

داغ‌تر شدن تنور منازعه

ماحصل روابط میان دو کشور در سال گذشته میلادی البته چیزی نبود جز افزایش تنش‌ها. دامنه تنش‌ها تا جایی بالا رفت که تعطیلی کنسولگری چین در تگزاس، مقابله ‌به ‌مثل چین و قرار گرفتن نام شماری از مقام‌های چینی در فهرست سیاه آمریکا و اقدام متقابل چین در زمینه لغو روادید و تردد آزاد شماری از مقام‌های عالی‌رتبه آمریکایی به خاک این کشور از جمله نقاط برجسته روابط دو طرف بود.

اقدام اخیر چین در زمینه تمدید تعرفه‌های برخی کالاهای آمریکایی البته به معنای لغو تمام‌وکمال توافق حاصل‌شده نیست، اما به عقیده کارشناسان می‌توان آن را نشانه‌ای از آن دانست که مسائل بسیاری میان دو طرف حل ‌نشده باقی مانده و در نتیجه نمی‌توان انتظار داشت که روابط دستکم به این زودی‌ها بهبود یابد.

به گفته «جائو سیانکی»، تحلیل‌گر مسائل استراتژیک خاور دور، «وضعیت میان دو کشور طی دوران ریاست‌جمهوری ترامپ چنان بغرنج شد و گره خورد که نباید انتظار تغییر روند از سوی هر دو طرف را به این زودی‌ها داشت.» این تحلیل‌گر معتقد است «برخی انتظار دارند که در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، تمرکز واشنگتن معطوف به مسکو شده و نتیجتاً اندکی فشار بر روی پکن کاسته شود. اما راستش چنین انتظاری بسیار خوش‌بینانه است.» به عقیده وی، اظهارات رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا نشان داده که وضعیت میان دو کشور رو به سوی بهبود ندارد و رویکرد او گرچه با سازوکار مبتنی بر «اول آمریکا» ی ترامپ متفاوت است، اما در نگاه خصمانه به پکن به هیچ عنوان دستکمی از رئیس فعلی کاخ سفید ندارد.

این در حالی است که تنش‌ها میان دو طرف بر سر آب‌های مورد مناقشه دریای چین جنوبی که پکن نسبت به آن مدعای مالکیت دارد، همچنان بالا است. روز سه‌شنبه گزارش شد که ارتش چین ناو جنگی آمریکایی «یواس‌اس جان اس مک‌کین» را هنگام عبور از آب‌های مجاور جزایر «نانشا» بدون گرفتن مجوز از پکن اخراج کرد. «تیان جانلی» سخنگوی فرماندهی جبهه جنوبی ارتش چین اظهار داشت که چین در اقدامی که نشانه‌ سیطره پکن بر منطقه و توانایی نیروهای مسلح چین برای تضمین امنیت، سلامت و حاکمیت چین است، نیروهای دریایی و هوایی را آماده و با اعلام هشدار، ناو آمریکایی را اخراج کرد. این افسر بلندپایه چین این اقدام ناو آمریکایی را نقض خطرناک امنیت و حاکمیت پکن دانست و هشدار داد که نیروهای کشورش همیشه در حالت آماده‌باش حداکثری هستند تا از حاکمیت چین و امنیت و ثبات در منطقه حفاظت کنند.

ناگفته نماند که هفته گذشته، «وانگ یی»، وزیر خارجه چین طی سخنانی خطاب به آمریکا در زمینه رفتارهایش هشدار داد. وزیر خارجه چین با اعلام اینکه کشورش نه در زمینه دیپلماسی و نه رسانه یا زمینه دیگری، هیچ قصدی برای جنگ با ایالات متحده ندارد، گفت: «اگر سیاست آمریکا در قبال چین براندازی باشد به موفقیت دست نخواهد یافت». البته این احساس دوسویه بوده و پنتاگون ماه گذشته میلادی اعلام کرد که هرگز خواهان جنگ بین چین و آمریکا نیست و واشنگتن به استراتژی‌های خود برای بازدارندگی پکن ادامه خواهد داد. «هان هایتن»، معاون ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا در این رابطه اعلام کرد که «ما دشمنانی داریم، به‌ویژه چین که به سرعت پیشرفت می‌کند.» این مقام پنتاگون در ادامه گفت: «ما هرگز نمی‌توانیم اجازه دهیم چنین اتفاقی رخ دهد. من می‌دانم که کشورمان هرگز به دنبال جنگ با چین نیست و این بدان مفهوم است که ما باید مانع چین شویم تا جنگ بین دو کشور رخ ندهد.»

به نظر می‌رسد که مسائلی چون رشد اقتصادی و نظامی چین، مسئله اعمال فشار و زور بر قومیت اویغورهای سین کیانگ، برنامه راه ابریشم و سیاست‌های راهبردی پکن مسئله‌ای است که تغییر دولت تاثیر چندانی بر آن نگذاشته و به احتمال زیاد ماجرای رویارویی ستارگان عرصه ژئوپولتیک به این زودی‌ها به سرانجام نخواهد رسید.

گزارش فرزاد سیف‌نیا