پس از انقلاب اسلامی ضریب نفوذ بیمه رشد قابل توجهی داشت و به بیش از سه برابر رسید. این داده‌ها را مدیران بیمه مرکزی در بهمن‌ماه سال گذشته اعلام کردند. در این میان، پهناورترین چتر بیمه اجتماعی در کشور با ضریب ۵۳ درصدی در اختیار سازمان تأمین‌اجتماعی است. امروز یک جامعه آماری بیش از ۴۶ میلیون نفری تحت پوشش این سازمان هستند و این صندوق به 4 میلیون و ۲۰۰ هزار بازنشسته و مستمری‌بگیر تعهدات مستمر ارائه می‌دهد.
ضریب نفوذ بیمه‌ای در تأمین‌اجتماعی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، حدود ۱۹.۵ درصد بود؛ به این معنا که از جمعیت ۹ میلیون نفری شاغل در سال ۱۳۵۶، فقط یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفت تحت پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی بودند، اما افزایش ضریب نفوذ بیمه‌ها بخصوص بیمه‌های اجتماعی تأثیر معناداری در بهبود سطح زندگی شهروندان دارد. تحقیقات نشان می‌دهد گسترش پوشش‌های بیمه‌ای و حمایتی و نظام تأمین‌اجتماعی، سبب افزایش امید به زندگی، بهبود وضعیت و کیفیت زندگی افراد، افزایش سطح فرهنگی و بهداشتی، کاهش فقر و متعادل کردن توزیع درآمد، کاهش ریسک و نااطمینانی نیروی کار در سال‌های آتی (بازنشستگی) و تأثیر کلی در بهبود زندگی اقتصادی- اجتماعی شهروندان را به دنبال دارد.
بهبود سطح زندگی زنان کارگر زیر چتر بیمه
«بیمه» سطح کیفی زندگی را ارتقاء می‌بخشد و خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی از مزایای بیمه‌های حمایتی بهره‌مند می‌شود، بنابراین افزایش چتر بیمه‌های اجتماعی منجر به بهبود شاخص‌های کیفیت زندگی خانواده؛ بخصوص در مورد خانواده‌هایی می‌شود که از توانایی مالی کمتری برخوردارند یا دارای مشخصات خاص هستند. به گفته فاطمه رسولی، فعال صنفی زنان کارگر، «افزایش نرخ بیمه زنان، کیفیت زندگی خانواده‌های کارگر را به میزان بسیار افزایش می‌دهد.»
او در گفت‌وگو با آتیه‌نو تأکید کرد: «هرچه نرخ بیمه زنان بخصوص زنان کارگر و در معرض خطر بیشتر افزایش یابد، نرخ امید به زندگی در میان خانواده‌های متعلق به دهک‌های فرودست کشور بالاتر می‌رود. زنان نان‌آور خانوار بیشتر از مردان در معرض خطر استثمار و بهره‌کشی در محل کار قرار دارند؛ لذا برای بهبود زندگی خانوارهای در معرض خطر و آسیب‌پذیر، سیاستگذاری‌های بیمه‌ای بایستی به سمت‌وسوی افزایش ضریب نفوذ بیمه در میان جامعه زنان کارگر حرکت کند.»
آمارها نشان می‌دهد نرخ بیمه زنان در بخش خصوصی در دهه‌های اخیر افزایش یافته است. امروز کل زنان مستمری‌بگیر تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی ۲۱ درصد شامل بازنشستگان، ازکارافتادگان و فوت‌شدگان هستند که نسبت جنسی مرد به زن در میان بازنشستگان هشت درصد، ازکارافتادگان ۱۳ درصد و فوت‌شدگان معادل ۶۱ درصد است.
رسولی در این رابطه گفت: «اگر به دنبال بهبود معنادار کیفیت زندگی گروه‌های کم‌درآمد هستیم باید نرخ بیمه زنان در سازمان تأمین‌اجتماعی بازهم افزایش یابد؛ تا جایی که درصد زنان بیمه شده در سازمان با درصد زنان شاغل در بخش خصوصی برابری کند. بیمه زنان کارگر به معنای تأمین آینده آن‌ها و رفع احساس ناامنی است. زن کارگر باید خیالش از بازنشستگی و پیری آسوده باشد تا بتواند یک خانواده سالم و بالنده را مدیریت کند.»
مزایای اجتماعی بیمه و گسترش چتر بیمه
علیرضا حیدری کارشناس مسائل تأمین‌اجتماعی، مزایای گسترش چتر بیمه‌های اجتماعی را فراتر از بهبود زندگی زنان توضیف کرد و به آتیه‌نو گفت: «کیفیت زندگی رابطه مستقیم با بیمه و گستره خدمات اجتماعی و حمایتی آن دارد. یکی از مهمترین مزایای بیمه‌های اجتماعی، فراهم آوردن یک آینده امن و بدون نگرانی است. وقتی یک خانواده کم‌درآمد بداند که در زمان پیری و ازکارافتادگیِ نان‌آور خانواده، حقوق بازنشستگی شایسته و خدمات درمانی مکفی دریافت می‌کند، امنیت‌خاطر و آسایش روانی بیشتری دارد.»
او افزود: «امروز سیستم‌های بیمه‌های اجتماعی به سمت گسترش چتر خدمات حمایتی خود رفته‌اند؛ بنابراین خدمات ارائه شده به جامعه مشمولان تنها به مستمری و درمان محدود نمی‌شود. خدمات رفاهی و انگیزشی بسیاری به جامعه هدف بخصوص به سالمندان و از کارافتادگان ارائه می‌شود که هدف اصلی از ارائه این خدمات، بهبود سطح زندگی این گروه‌هاست. سفرهای تفریحی، وام‌های ضروری به میزان نیاز و تأمین نیازهای ازکارافتادگی از جمله این خدمات حمایتی است که هدف اصلی همه اینها، ارتقای شاخص‌های کیفی زندگی بیمه‌شدگان است.»
از سوی دیگر، تحقیقات نشان می‌دهد رابطه مستقیمی میان نرخ امید به زندگی و نرخ بیمه‌شدگان اجتماعی وجود دارد. جوامعی که نرخ امید به زندگی بالاتری دارند همان جوامعی هستند که ضریب نفوذ بیمه و گستره خدمات بیمه‌ای آن‌ها بالاتر است. این درحالی است که نه‌تنها بیمه پایه، کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد بلکه بیمه‌های خاص مثل بیمه درمان تکمیلی نیز بر کیفیت خانوار تأثیر دارد.
یک تحقیق داخلی در سال ۱۳۹۳ بر روی ۳۸۰ خانوار در شهرستان بابل که در دو گروه تحت پوشش بیمه‌های درمان تکمیلی و عدم پوشش بیمه تکمیلی تقسیم‌بندی شده بودند نشان می‌دهد از بین ۲۵۴ خانواده‌ای که سطح بالایی از کیفیت زندگی را تجربه می‌کردند ۲۴۲ واحد آن‌ها بیمه تکمیلی داشتند، در حالی که از ۱۲۶ خانواری که کیفیت زندگی پایینی داشته‌اند، ۶۴ واحد بیمه تکمیلی نداشته‌اند. این تحقیق نتیجه‌گیری کرده دارا بودن بیمه تکمیلی بر افزایش سطح کیفیت زندگی خانوار تأثیر مستقیم و بالا دارد؛ بنابراین می‌توان گفت گسترش چتر حمایت‌های بیمه، شاخص‌های کیفی زندگی را بالاتر می‌برد.
علیرضا حیدری در این رابطه با اشاره به ضرورت پیاده‌سازی نظام تأمین‌اجتماعی چندلایه و ارائه خدمات به شهروندان بر اساس تمایزگزاری توانمندی مالی، نیازها و جایگاه اجتماعی گفت: «اصل (۲۹) قانون اساسی نیز بهره‌مندی از خدمات گسترده تأمین‌اجتماعی را حق قانونی تمام شهروندان دانسته است؛ اجرای دقیق این اصل با لایه‌بندی نظام تأمین‌اجتماعی و پایبندی دولت به تعهدات قانونی می‌تواند موجب فراهم آوردن یک زندگی شایسته برای تمام شهروندان؛ بخصوص گروه‌های درگیر فقر و آسیب‌پذیر کشور شود.»
نظر شما