امنیت اگرچه به شکل عینی آن توسط نیروهای مسلح یک کشور تأمین می‌شود، اما در انواع دیگر آن مانند امنیت اقتصادی و معیشت، سلامت جسمی و روحی و امید به آینده با نیز برای هر انسانی حائز اهمیت است. هیچ انسانی نیست که نداند در سال‌های سالخوردگی توان کار کردن مانند سال‌های جوانی را ندارد. بر همین اساس به دنبال راهی برای تأمین امنیت مالی، رفاهی و معیشیتی خود در سال‌های پایانی عمر است. شاید این را بتوان به عنوان دلیل منطقی شکل‌گیری بیمه دانست؛ هرچند بیمه در کنار این موضوع در وجه تقابل با مخاطره در حوزه کاری نیز به کار بسته شده است.
با شکل‌گیری تمدن‌های ابتدایی، مکاشفه و قدرت‌نمایی با ایجاد راه‌ها و وسایل ارتباطی توسط جوامع بشری شکل گرفت. همان‌طور که اشاره شد بیمه راهی برای تقابل با مخاطره است. بر اساس نظر اجماع محققان، اولین نوع بیمه به صنعت دریایی بازمی‌گردد. در آن زمان کشتیرانان برای خرید کالاهای خود از بازرگانان متمول با شرط بازگشت سالم از سفر دریایی وام می‌گرفتند و در یک مدت زمان معین اصل پول و سودش را به آنها بازمی‌گردانند. این قانون در بابل باستان بیش از شش سده قبل از میلاد مسیح اجرا می‌شد؛ حتی در قانون حمورابی نیز بندهایی به آن اختصاص یافت. قوانین (۱۰۱) و (۱۰۲) این قانون تصریح می‌کرد عامل کشتیرانی یا اجاره‌دهنده کشتی تنها در صورت از دست دادن درآمد خالص یا زیان کلی ناشی از حوادث (مانند طوفان)، ملزم به بازپرداخت اصل وام به طلبکار خود هستند. همچنین قانون (۱۰۳) به این موضوع اشاره می‌کرد که در صورتی که عامل، عامل یا اجاره‌کننده در طول مدت قولنامه خود قربانی دزدی شده باشد از مسئولیت کل وام خلاص می‌شود. با گذشت زمان همچنان بیمه دریایی به عنوان تنها شکل مرسوم امنیت مالی ادامه داشت تا سال ۱۶۶۷ میلادی در شهر لندن یک آتش‌سوزی فاجعه‌بار و مهیب اتفاق افتاد. این فاجعه باعث ابداع بیمه آتش‌سوزی به عنوان دومین رشته بیمه امروزی شد. بیمه آتش‌سوزی نخستین بیمه‌ای بود که در ایالات متحده آمریکا رواج یافت. امروزه بیمه در بسیاری از کشورها به شکل صنعت درآمده و بر اساس پیچیدگی زندگی بشری از یک‌سو و نیاز به امنیت از سوی دیگر انواع مختلفی را به خود اختصاص داد؛ بیمه اشخاص، درمانی، حوادث، عمر، وسایل نقلیه، باربری و مسئولیت، گونه‌های شناخته‌شده بیمه در دنیای کنونی به شمار می‌روند.
بیمه در ایران
آغاز شکل‌گیری بیمه در ایران به دوران شاه‌عباس صفوی بازمی‌گردد. در اسناد تاریخی و برخی سفرنامه‌ها به بیمه باربری اشاره شده است. به نظر می‌رسد در آن دوران کاروانسراها نقش بیمه‌گر را ایفا و کالاهای تجار را در مقابل حملات راهزنان حفظ می‌کردند. اما پیدایش بیمه به شکل مدرن آن را می‌توان به دوران قاجار منتسب کرد. در سال ۱۲۶۹ شمسی پس از مذاکرات روس‌ها با ناصرالدین شاه امتیاز انحصار بیمه حمل‌ونقل به فردی به نام «پولیاکف» واگذار شد و او تعهد داد ظرف سه سال شرکت بیمه را راه‌اندازی کند که با عدم اجرای تعهد طرف روسی این قرارداد پرحاشیه لغو شد. سال ۱۲۸۹ نیز دو مؤسسه روسی اولین شرکت‌های بیمه‌ای در ایران را تأسیس کردند و تا ۲۵ سال این حوزه در اختیار شرکت‌های خارجی بود، تا اینکه در سال ۱۳۱۰ الکساندر آقایان (علی‌اکبر داور) که در شرکت بیمه روسی نادژدا (جزء دو شرکت اول بیمه‌ای در ایران) اولین شرکت ایرانی بیمه را با نام شرکت سهامی بیمه ایران تأسیس کرد.
صنعت بیمه بعد از انقلاب اسلامی زیر نظر دولت ادامه یافت. در سال ۱۳۵۸، همه شرکت‌های بیمه‌ای طبق مصوبه شورای انقلاب، ملی اعلام شد و فعالیت آنها نیز به موجب اصل (۴۴) قانون اساسی زیر نظر دولت قانونی قرار گرفت. شرکت‌های بیمه‌ای آسیا، البرز و ایران نیز در اوایل دهه ۶۰ مجوز فعالیت گرفتند. امروزه شرکت‌های مختلف بیمه‌ای در ایران فعالیت می‌کنند که اخیراً شرکت‌های بیمه زیرمجموعه بانک‌های خصوصی نیز مورد اقبال مردم قرار گرفته‌اند.
همه شرکت‌های بیمه ایرانی در سال ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب، ملی اعلام شد. تمامی فعالیت‌های این شرکت‌ها نیز به موجب اصل (۴۴) قانون اساسی زیر نظر دولت قرار گرفت. بعد از تصویب قانون اداره امور شرکت‌های بیمه در ۱۳ آذرماه سال ۱۳۶۷ توسط بیمه مرکزی ایران، این روز به عنوان روز بیمه در تقویم ایران نام گرفت. شرکت بیمه دانا در سال ۱۳۶۷ با ادغام ۱۰ شرکت بیمه شکل گرفت و سه شرکت بیمه ایران، آسیا و البرز در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ مجوز صدور بیمه‌نامه دریافت کردند. در حال حاضر نیز شرکت‌های زیادی در صنعت بیمه ایران فعالند. این شرکت‌ها بیمه‌های مختلفی را به بیمه‌گذاران خود ارائه می‌دهند. اخیراً شرکت‌های بیمه‌ای که وابسته به بانک‌های خصوصی هستند بیشتر مورد اقبال عمومی قرار گرفته‌اند.
تأمین‌اجتماعی در ایران
سابقه اقدامات معطوف به تحقق و شکل‌گیری تدریجی «نظام تأمین‌اجتماعی» در ایران به تصویب اولین قانون استخدامی کشوری در سال ۱۳۰۱ بازمی‌گردد که طی آن برای نخستین‌بار، سازوکاری حداقلی برای بازنشستگی مستخدمان دولتی به وجود آمد. تحولات بعدی از جمله تصویب «لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی کارگران» در اواخر سال ۱۳۳۱ و در دوره نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق و تأسیس سازمان مستقلی به نام «سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران» در نهایت به تصویب «قانون تأمین‌اجتماعی» در تیرماه سال ۱۳۵۴ و تشکیل «سازمان تأمین‌اجتماعی» منجر شد که می‌توان آن را آغازگر تحولی نو در نظام تأمین‌اجتماعی کشور دانست. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تلاش برای توزیع عادلانه ثروت‌های عمومی در کنار محترم شمردن اصل مالکیت فردی، در اصول متعدد قانون اساسی و به‌ویژه در اصل (۲۹) متجلی و برخورداری از «تأمین‌اجتماعی» به‌عنوان یکی از حقوق بنیادین آحاد شهروندان فارغ از تفاوت‌های قومیتی، جنسیتی و نژادی و نیز به عنوان تکلیف حکومت در برابر مردم، به رسمیت شناخته شد. سازمان تأمین‌اجتماعی که به موجب قانون مصوب سال ۱۳۵۴ تأسیس شد، در حال حاضر به عنوان مهمترین و محوری‌ترین سازمان فعال در حوزه بیمه اجتماعی و بازنشستگی کشور؛ بیشترین تعداد بیمه‌شدگان، بازنشستگان و مستمری‌بگیران را در کشور تحت پوشش حمایت‌های متنوع خود قرار داده است.
نظر شما