به گزارش آتیه آنلاین، نرخ مشارکت اقتصادی یا نرخ فعالیت، نسبت جمعیت فعال اقتصادی به جمعیت کلی ۱۵ساله و بیشتر را نشان می‌دهد؛ هرچه نرخ مشارکت اقتصادی بیشتر باشد، به معنای وجود فرصت‌های شغلی بیشتر و آمادگی افزون‌تر جمعیت بالقوه فعال برای ورود به عرصه اقتصاد کشور است.

بر اساس گزارش مرکز آمار از نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ۱۴۰۱، بررسی نسبت اشتغال جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر بیانگر آن است که در این سال، ۳۷.۲ درصد از جمعیت در سن کار شاغل بوده‌اند، این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. قیاس داده‌ها در گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که این شاخص در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ هیچ تغییری نداشته است.

نرخ مشارکت اقتصادی در استان‌های مختلف کشور یکسان نیست؛ در واقع یک رابطه مستقیم میان میزان رشدیافتگی یک استان و نرخ مشارکت اقتصادی آن برقرار است. معمولاً در سالهای پیاپی استان‌های محروم کشور از جمله ایلام و سیستان و بلوچستان کمترین نرخ مشارکت اقتصادی را دارند.

سالنامه آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای سال ۱۴۰۱ نیز تصویر مناسبی از توزیع نرخ مشارکت اقتصادی در استان‌های مختلف به دست می‌دهد؛ براساس داده‌های این سالنامه، متوسط نرخ مشارکت اقتصادی در کشور در سال گذشته، ۴۰.۹ درصد بوده است که نرخ مشارکت در فصول مختلف، از ۴۱ درصد در تابستان و پاییز تا ۴۰.۹ درصد در بهار و ۴۰.۵ درصد در زمستان ۱۴۰۱ متغیر بوده است.

براساس اطلاعات سالنامه آماری وزارت کار در سال ۱۴۰۱، بیشترین نرخ مشارکت در استان زنجان با ۴۹ در صد بوده است. پس از آن، اردبیل با ۴۶ درصد و استان‌های یزد و گیلان با نرخ مشارکت ۴۵.۲ درصد در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

کمترین نرخ مشارکت اقتصادی در سال گذشته مربوط به استان ایلام است که تنها ۳۲.۵ درصد جمعیت ۱۵ساله و بیشتر این استان در اقتصاد به صورت فعال مشارکت داشته‌اند؛ بعد از آن کهگیلویه و بویراحمد با نرخ ۳۴.۱ درصد و سیستان و بلوچستان با نرخ ۳۴.۴ درصد رتبه‌های پایین جدول مشارکت اقتصادی را به خود اختصاص داده‌اند.

در سال گذشته نرخ مشارکت فعال در استان تهران ۴۰.۴ درصد و استان البرز ۳۹.۳ درصد بوده است. بنابراین نرخ مشارکت اقتصادی در پایتخت فقط ۰.۵ درصد کمتر از نرخ متوسط کشوری بوده است اما در استان‌های محروم و پایین رتبه کشور، این تفاوت بسیار بیشتر است.

نرخ مشارکت اقتصادی در استان ایلام، ۸.۴ درصد کمتر از نرخ متوسط کشوری است، این تفاوت برای کهگیلویه و بویراحمد ۶.۸ درصد و برای سیستان و بلوچستان، ۶.۵ درصد است. نرخ مشارکت اقتصادی در فعال‌ترین استان کشور (زنجان) ۱۶.۵ درصد بیشتر از غیرفعال‌ترین استان کشور یا همان ایلام است؛ این داده‌ها نشان می‌دهد که تفاوت معناداری میان استان‌های فعال و غیرفعال اقتصادی برقرار است.

فرامرز توفیقی کارشناس روابط کار تفاوت معنادار میان نرخ مشارکت اقتصادی در استان‌های مختلف را به وجود فرصت‌های شغلی و میزان ساخت یافتگی اقتصاد مربوط دانست و به آتیه آنلاین گفت: در استان‌های برخوردار، فرصت‌های بسیار بیشتری برای ورود به عرصه اقتصاد وجود دارد و بنابراین رشد جمعیت فعال اقتصادی به نسبت استان‌های محروم کشور که از فرصت‌های اقتصادی کمتری در سه بخش صنعت، خدمات و کشاورزی برخوردار هستند، بیشتر است.

او اضافه کرد: برای از میان برداشتن این تفاوت معنادار بایستی به سمت عادلانه‌تر سازی نظام توزیع فرصت‌ها و امکانات و بهبود زیرساخت‌های اقتصادی استان‌های محروم کشور حرکت کنیم.

به گفته توفیقی، برای ارتقای نرخ مشارکت اقتصادی در استان‌های پیرامونی و محروم، شاخص‌های متعددی باید اصلاح شوند؛ حتی زیرساخت‌های حمل و نقل و انرژی در این استان‌ها بایستی اصلاح شوند تا امکان سرمایه گذاری، کارآفرینی و ورود به عرصه اقتصاد فراهم آید.

تفاوت میان میزان مشارکت فعال اقتصادی در استان‌های صنعتی مانند زنجان یا کشاورزی مانند گیلان و استان‌هایی که از چنین فرصت‌هایی محروم مانده‌اند بسیار است؛ با این حال، قیاس داده‌های آماری مرکز آمار ایران از نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در دو سال پیاپی – ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، نرخ مشارکت در ۹ استان افزایش یافته و در چهار استان سیستان و بلوچستان، قم، گیلان و مرکزی ثابت مانده است.

در عین حال برای دستیابی به یک نمودار کشوری همگن و متوازن از مشارکت فعال اقتصادی، بایستی سیاستگذاری‌ها براساس محرومیت‌زدایی و ترمیم زیرساخت‌های مورد نیاز فعالیت اقتصادی در استان‌های محروم و مرزی بازتنظیم شوند؛ به گفته توفیقی، «هرچه نرخ محرومیت در یک استان کاهش یابد و ظرفیت‌های بالقوه آن بیشتر شناسایی و فعال شود، درصد بیشتری از جمعیت بومی استان به سمت مشارکت فعالانه در اقتصاد حرکت می‌کنند».