با این دست فرمان ناترازی انرژی ادامه دارد
گرجستان با اصلاح ساختار و واقعیسازی قیمت برق به صادرکننده انرژی تبدیل شد، در حالی که ایران با وجود منابع فراوان همچنان گرفتار ناترازی و مصرف بیرویه است.
به گزارش آتیهآنلاین، گرجستان که تا دو دهه پیش روزانه تنها چند ساعت برق داشت، امروز به صادرکننده انرژی برق در قفقاز جنوبی تبدیل شده است؛ کشوری که با واقعیسازی قیمتها، اصلاح ساختار تولید و مقابله با فساد، توانست از واردات به صادرات برسد. تجربه گرجستان در حالی مورد توجه قرار گرفته که ایران با وجود منابع عظیم انرژی هنوز درگیر ناترازی، فرسودگی نیروگاهها و سیاستهای ناکارآمد قیمتگذاری است.
روزنامه شرق گزارشی درهمینباره نوشته است، در بخشهایی از گزارش آمده که گرجستان با اصلاح ساختار و واقعیسازی قیمت برق به صادرکننده انرژی تبدیل شد، در حالی که ایران با وجود منابع فراوان همچنان گرفتار ناترازی و مصرف بیرویه است.
از خاموشیهای مکرر تا صادرات برق
گرجستان در سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ برای جبران کسری انرژی خود سالانه تا دو میلیارد کیلوواتساعت برق از روسیه و آذربایجان وارد میکرد. اما از سال ۲۰۲۲ تولید برق در این کشور از مصرف پیشی گرفت و اکنون نزدیک به ۸۹ درصد صادرات برقش راهی ترکیه و ۱۱ درصد دیگر به ارمنستان میرود.
به گفته مقامهای انرژی گرجستان، سیاست اصلی این کشور «واقعیسازی قیمت برق و جذب سرمایهگذار در نیروگاههای برقآبی» بوده است؛ اقدامی که همزمان با مبارزه با فساد و افزایش بهرهوری، اقتصاد انرژی این کشور را متحول کرد.
تفاوت مسیر ایران و گرجستان
هاشم اورعی، رئیس انجمن انرژیهای تجدیدپذیر ایران و استاد دانشگاه صنعتی شریف، در گفتوگو با شرق گفته است: «بخش عمده برق گرجستان از نیروگاههای آبی تأمین میشود و این کشور با اتکا به اقلیم پربارش خود توانسته سبد انرژی بهینهای طراحی کند. در مقابل، ایران تنها ۱۴ درصد از ظرفیت نیروگاهی خود را به نیروگاههای برقآبی اختصاص داده و در تابستان گذشته فقط چهار درصد برق کشور از این طریق تأمین شد.»
او تأکید میکند که ایران با وجود جایگاه سوم در تولید گاز طبیعی و دوازدهم در تولید برق جهان، نتوانسته از این مزیت برای ایجاد توازن انرژی استفاده کند: «شدت مصرف انرژی در ایران یکی از بالاترینها در دنیاست و ریشه آن در قیمتگذاری نادرست است. در کشوری که انرژی ارزانتر از ارزش واقعی عرضه میشود، هیچ انگیزهای برای صرفهجویی وجود ندارد.»
اورعی هشدار میدهد که سیاست یارانهای کنونی نهتنها باعث اتلاف منابع بلکه منجر به قاچاق سوخت نیز شده است: «روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق میشود و سود آن به بیش از یک میلیارد تومان در هر دقیقه میرسد؛ نتیجه ساختاری معیوب است که مصرف بیشتر را پاداش میدهد.»
ناترازی برق در ایران؛ بحران مزمن
آمارها نشان میدهد ناترازی برق در ایران طی چهار سال اخیر همچنان پابرجاست. در سال ۱۴۰۰ اختلاف میان تولید و مصرف برق حدود ۱۵ هزار مگاوات بود و این شکاف در سال ۱۴۰۳ به ۱۶ هزار مگاوات رسید. اگرچه شرکت توانیر از کاهش ناترازی به حدود ۱۴ هزار مگاوات در سال جاری خبر داده است، کارشناسان این بهبود را موقتی میدانند.
مرتضی بهروزیفرد، کارشناس انرژی، در گفتوگو با شرق میگوید: «واقعیسازی قیمت بدون فراهمکردن بستر اقتصادی و اجتماعی موفق نخواهد بود. اگر قیمتها ناگهانی افزایش یابد، رفاه مردم کاهش پیدا میکند و اثر آن موقتی است. تفاوت اصلی ایران و گرجستان در اجرای جامع سیاستهاست، نه صرفاً قیمت.»
بهروزیفرد همچنین از پایینبودن راندمان نیروگاههای ایران انتقاد میکند: «بخشی از نیروگاههای کشور راندمانی زیر ۲۰ درصد دارند و ادامه فعالیت آنها به ضرر منافع ملی است. باید نیروگاههای خورشیدی و بادی جایگزین نیروگاههای فرسوده شوند.»
او درعینحال معتقد است: «اگر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در دولت فعلی ادامه پیدا کند، در سه تا پنج سال آینده میتوان بخشی از فشار ناترازی انرژی را کاهش داد.»
درس گرجستان برای ایران
تجربه گرجستان نشان میدهد اصلاح همزمان قیمت، شفافیت اقتصادی و بازسازی زیرساختها شرط اصلی عبور از بحران انرژی است. کارشناسان تأکید دارند تا زمانی که بازار انرژی در ایران رقابتی نشود و تصمیمها از رویکردهای مقطعی فاصله نگیرد، چرخه ناترازی، اتلاف و قاچاق سوخت ادامه خواهد داشت. هاشم اورعی میگوید: «راهحل ایران نه در افزایش ناگهانی قیمت بلکه در اصلاح تدریجی، شفافیت و شجاعت سیاسی برای تغییر ساختار ناکارآمد انرژی است.»
