حیات‌نیا در پاسخ به اینکه شکل‌گیری رفتارهای اقتصادی پدران در خانواده‌های ایرانی امروز از چه عواملی نشأت می‌گیرد، گفت: «کنش اقتصادی افراد عمدتاً متأثر از نیازهای آن‌ها و نیازها تعیین‌کننده شیوه و نوع واکنش و رفتار افراد هستند. کنش و واکنش پدران نیز مستثنی از این قاعده نیست. پدران به‌عنوان مدیران خانواده نقش مهمی در اقتصاد خانوار دارند و رفتارهای‌شان متأثر از یک‌سری متغیرهای اصلی ازجمله تنظیم و تراز درآمد- هزینه خانوار است. آن ها عموماً سعی می‌کنند این تعادل را در موضوع درآمد - هزینه‌های خانواده برقرار کنند.»
خواسته‌های خانواده
او با اشاره به اینکه برآوردن خواسته‌ها و مطلوبیت خانوار برای پدران پراهمیت است، گفت: «با توجه به چالش‌ها و بحران‌های اقتصادی در دهه اخیر و تشدید و تعمیق تورم و نبود توازن بین درآمد و هزینه خانوار، رفتارهای اقتصادی پدران در نقش مسئول اصلی اقتصاد خانواده، بیش از گذشته متأثر از اقتصاد کلان کشور است. به نظر می‌رسد سهم فشار بر پدران و مسئولیت بیشتر به‌خاطر اینکه بتوانند حداقل رفاه خانواده را در همان سطح سال گذشته حفظ کنند، بیشتر شده و فکر می‌کنم این موضوع مهم‌ترین چالش پیش روی پدران خانواده‌های امروز است.»
حیات‌نیا چندشغلگی را یکی از علل دغدغه‌مندی پدران در مدیریت اقتصاد خانواده دانست و گفت: «پدران در شرایط کنونی برای تأمین معیشت خانواده به تحمل کار بیشتر و حتی دو و سه شغله بودن ناگزیر شده‌اند که این مسئله به بروز تبعات خاصی منجر می‌شود.» کاهش سهم فراغت در ایجاد تعادل بین فراغت و کار و افزایش سهم کار در این تعادل از آثار چندشغله بودن پدران است که او با تأکید بر آن افزود: «سنگینی مشکلات اقتصادی ناشی از برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های نادرست در سطح کلان جامعه، فشار بر دوش نان‌آوران و پدران خانواده‌ها را مضاعف کرده است.»
ساعات طولانی کار
این اقتصاددان ادامه داد: «چندشغلگی و ساعات کار طولانی به‌منظور تأمین مایحتاج یا حداقل نیاز خانواده‌ها به استهلاک پدران خانواده می‌انجامد. این موضوع در حال حاضر به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کلیدی پدران تبدیل شده است.» حیات‌نیا گفت: «در حال حاضر سهم هزینه‌هایی مانند مسکن و خوردوخوراک در سبد خانوارها به‌شدت افزایش یافته و هزینه‌های تفریح، برنامه‌های سرگرمی و هنری و یا حتی هزینه‌های پوشاک بسیار تنزل پیدا کرده است. در این میان، برآوردن نیازهای اولیه و فیزیولوژیکی اعضای خانواده از اولویت‌های پدران امروزی محسوب می‌شود.»
این دکترای اقتصاد افزود: «دغدغه تأمین معیشت ممکن است به‌گونه‌های مختلف بر رفتار یک پدر تأثیر بگذارد. طوری که در گذر ایام، بیم آن برود علاوه بر اینکه رابطه او با فرزندان و همسرش تحت‌تأثیر قرار بگیرد و ارتباطات آن‌ها خدشه‌دار شود، بلکه شرایط نامساعد پیشِ‌رو، بر مدت‌زمانی که پدران باید در کنار خانواده حضور داشته باشند و از کنار هم بودن لذت ببرند نیز تأثیر بگذارد و این دورهمی‌های صمیمی در کانون خانواده را محدود و محدودتر کند.»
یک پدر مطلوب
او در پاسخ به این پرسش که یک پدر چطور می‌تواند بیشترین مطلوبیت را به اعضای خانواده خود تزریق کند، گفت: «نقش اقتصاد در مطلوبیت خانواده بسیار مهم و کلیدی است. در زمانه‌ای که موج‌های جهانی رسانه‌ها با تزریق حجم بالایی از نیازها به خانواده، اقوام، دوستان و نزدیکان، فضای مصرف افزون‌تر را ترویج می‌کنند، پدر خانواده، خود را بر ضرورت برآوردن بخشی از این نیازها ملزم می‌پندارد.»
حیات‌نیا توضیح داد: «در شرایط فعلی اقتصادی، بخش عمده جامعه با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند. پدران نیز برای ارتقای مطلوبیت خانواده در کنار پاسخگویی به نیازهای اقتصادی که شاید توان آن‌ها برای برآوردن‌شان محدود یا نیازمند کار و تلاش بیشتر است، باید توجه داشته باشند که بخشی از وقت خود را به تأمین رفاه غیرمادی مثل در کنار خانواده بودن و استفاده از ظرفیت‌های معنوی (حضور در نشاط‌های گروهی و جشن‌های اعیاد) اختصاص دهند.»
او افزود: «علاوه بر این، در شرایط کنونی باوجود دشواری پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، شاید استفاده از روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری یا ظرفیت‌سازی مؤثر باشد. اینکه با ایجاد فعالیت و کار در کل اعضای خانواده، به نحوی تمام اعضا در ایجاد درآمد یا تلاش برای دستیابی به رفاه بیشتر اقتصادی سهیم شوند و از این طریق، فشارهای مضاعف به نان‌آوران خانه همچون پدران کم شود.»
مشاغل خانگی
این عضو انجمن اقتصاد ایران، به نقش ایجاد کسب‌وکارهای خانگی و پاره‌وقت بر کاهش فشار اقتصادی روی پدران خانواده تأکید کرد و گفت: «این شکل از کسب‌وکارها علاوه بر خلق درآمد و توسعه سرمایه‌گذاری به تقویت روحیه همگرایی بین اعضای خانواده کمک چشمگیری می‌کند. همچنین می‌تواند مناسبات اقتصاد خانواده را بهبود بخشد و از فشار سنگین ناشی از تورم و گرانی‌های سرسام‌آور بر مادران و به‌ویژه پدران در تأمین نیازهای اساسی و معیشتی خانواده بکاهد.»
او ایجاد همگرایی بین اعضای خانواده را امری لازم دانست و افزود: «در شرایط فعلی که معضلات اقتصادی بیشتر خانواده‌های ایرانی را درگیر کرده، باید ضمن تلاش در ایجاد همگرایی و همدلی بیشتر، از خریدهای غیرضروری خودداری شود. در این صورت امکان پس‌انداز هرچند اندک و محدود فراهم می‌شود. از این طریق محیط خانواده با ارتقای نسبی سطح اقتصادی خود، امکان تجربه فضای بی‌تنش و در عین حال صمیمی و آرامی را پیدا می‌کند.»
گفت‌وگو: مهین داوری
نظر شما