با توجه به این مساله، پارسال اولین گام و اقدام مدیریت شهری برای رسمیت بخشی به زیست شبانه محقق شد. پیش از آن هم، مجموعه مدیریت شهری به‌صورت غیررسمی (مجوز دائمی و روشنی از سوی مراجع بالاتر برای آن صادر نشده بود) در یکی از خیابان‌های شهری این موضوع را آزمایش کرد و بعد از مشاهده استقبال شهروندان از این سبک از فعالیت و تفریح، طرحی تحت عنوان «زیست شبانه» تهیه و مورد تصویب شورای شهر تهران قرار گرفت. اما طرح مصوب پارلمان پنجم، به‌دلیل حساسیت‌ها و ابهاماتی که درباره چگونگی تامین امنیت شهروندان در ساعات بامدادی وجود داشت، از سوی فرمانداری (دولت) مورد تایید نهایی قرار نگرفت.با این حال به‌دلیل نیازسنجی انجام شده در سطح مناطق ۲۲ گانه، مدیریت شهری طرح دیگری با هدف پاسخگویی به نیاز شهروندان، با عنوان جدید «شهر بیدار» با لحاظ حساسیت‌های مطرح شده، تدوین و به پارلمان محلی پایتخت برای بررسی و تصویب اولیه ارائه کرده است. این طرح که فوریت آن به تصویب رسیده و قرار است پس از بررسی در کمیسیون‌های تخصصی شورا، در صحن علنی مورد بررسی قرار گیرد، در شرایطی با چارچوب جدید تدوین و مطرح شده که یک تفاوت اساسی میان وضعیت کنونی شهر تهران با سال گذشته وجود دارد.
امیدهایی که کرونا برای زیست شبانه زنده کرده است
درحال‌حاضر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، یک وضعیت غیرطبیعی و اضطراری به لحاظ نوع رفت و آمد و فعالیت شهروندان در سطح شهر وجود دارد که به نوعی از درخواست زندگی ۲۴ساعته در شهر، حمایت و پشتیبانی می‌کند. پیش از این، زمان مناسب و در دسترس برای تفریح شهروندان تهرانی طی ۲۴ ساعت، از چهار عصر تا ۱۲ شب بود اما درحال‌حاضر سبک زندگی کرونایی به‌گونه‌ای تغییر کرده که ساعات کاری بخش بزرگی از جمعیت شهری به ساعات حدود ۷ شب شیفت کرده و پس از آن با توجه به ترافیک شبانگاهی زمان زیادی برای اوقات فراغت و سر زدن به مراکز تفریحی و خرید باقی نخواهد ماند. خصوصا که شرایط کرونا باعث شده که اکثریت مردم از حضور در مکان‌های با تراکم جمعیت بالا خودداری کنند.علاوه بر این‌که در وضعیت کنونی به‌دلیل شرایط همه‌گیری، عمده مراکز خرید و تفریح یا تعطیل هستند. این در حالی است که مطابق با تجربه سایر کشورها، در چنین شرایطی، مراکز باز و کم‌تراکم امکان تفریح و خرید کم‌ریسک را فراهم و در مقابل مراکز خرید در فضای بسته، میزان مراجعه را کم می‌کنند. البته بخش زیادی از امکان استفاده از فضای باز برای فعالیت کسب‌وکار و خرید، در زیست‌شبانه مفهوم پیدا می‌کند.به این ترتیب این وضعیت اضطراری در سبک زندگی شهروندان و اطلاع دولت از دغدغه شهروندان برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی، می‌تواند درخواست مجوز زندگی ۲۴ساعته شهروندان را پشتیبانی کند و دولت بهتر است برای پاسخگویی به این نیاز شهروندان، این درخواست را مورد تایید قرار دهد.
گروه‌هایی که از مزایای این طرح برخوردار خواهند شد
سه گروه مخاطب اصلی در جزئیات طرح ارائه شده از سوی شهرداری دیده شده است. اول شهروندان به‌ویژه کارمندان و کارکنان دستگاه‌های مختلف خصوصی و دولتی که به‌دلیل شرایط کار نیاز به افزایش زمان اوقات فراغت دارند. گروه دوم، شهرداری است که درآمد این نهاد می‌تواند در افزایش ساعات کاری بخشی از کسب‌وکارهای خدماتی، افزایش یابد. و سوم صنوف مختلف مثل اغذیه‌فروشی‌ها، مراکز خرید، مراکز ورزشی و فرهنگی هستند که تحت‌تاثیر قوانین جدید می‌توانند ساعات کاری خود را افزایش داده و به این ترتیب بخشی از ضرر و زیان ناشی از شیوع کرونا را جبران کنند. علاوه بر این پدیده «شهرمردگی» به خاطر افزایش حضور شهروندان در مناطق مختلف شهر در همه ساعات شبانه‌روز، رخ نخواهد داد. پدیده‌ای که امکان بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در آن به دلیل خلوت بودن غیرطبیعی نقاط اداری و مرکزی شهر، بسیار زیاد است.
فضا و فعالیت عناصر موردنظر شهرداری
آن‌طور که شهرداری در طرح جدید تدوین شده مشخص کرده، «فضا» و «فعالیت» دو عنصر اصلی زندگی ۱۲ شب تا ۲ بامداد را تشکیل می‌دهد. عنصر نخست، فضاهایی از شهر هستند که امکان تفریح و گذران اوقات فراغت را فراهم می‌کنند. پارک‌ها و بوستان‌های شهر از جمله فضاهای مناسب برای اجرای این طرح هستند. دومین عنصر مربوط به فعالیت کسب‌وکارهایی همچون اغذیه‌فروشی، خرید، دستفروشی، فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی می‌شود.در این حوزه بررسی تجربه سایر کشورها قابل‌توجه است. طی سال‌های گذشته کشورهایی همچون سنگاپور، ترکیه و انگلیس با اجرای طرح‌های مشابه توانستند بخشی از شب‌مردگی فضاهای شهری را از بین ببرند و از این طریق درآمد قابل‌توجهی نصیب‌شان شده است. این در حالی است که سهم زندگی شبانه از ساعات حضور در سطح شهر، تقریبا صفر است.
نکته جالب این‌که طبق یک برداشت غلط از سوی برخی متولیان شهری یا دولتی، زیست‌شبانه در کشورهای اسلامی جایگاهی ندارد. اما مطالعات انجام شده از سوی شهرداری تهران در مورد تجربه کشورهای مختلف از اجرای این طرح، نه تنها این برداشت را رد می‌کند بلکه به تجربه کشورهای اسلامی مختلف در این زمینه نیز اشاره دارد. مطالعات نشان می‌دهد در تعداد زیادی از کشورهای اسلامی ترافیک در شب و روز تقریبا برابر است به این معناکه بخشی از فعالیت‌ها و رفت و آمدها برای خرید و تفریح در ساعات شب انجام می‌شود و شهروندان اجازه تردد در ساعات بامدادی را نیز برای انجام امور تفریحی یا خدماتی دارند.
یک تجربه موفق
یک نمونه مهم وجود چنین نیازی در میان شهروندان تهرانی اجرای محدود و پایلوت این طرح در ماه رمضان سال گذشته است. به‌طوری که تعداد زیادی از شهروندان انجام امور خدماتی و تفریحی خود را به ساعات بعد از ۱۲ شب در محدوده‌های مشخص شده موکول می‌کردند. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد صنوف مستقر در این فضاها پس از ۱۲ شب، بیشترین فروش را داشتند.با استناد به چنین تجربه‌هایی، طرح پیشنهادی شهرداری تهران برای اخذ مجوز از دولت دارای دو فاز است: در فاز نخست، سه پهنه اصلی برای استقرار کسب وکارهای مناسب پیش‌بینی شده است. شهرری، تجریش و محدوده بازار تهران سه محدوده‌ای هستند که برای فاز نخست اجرای طرح «شهربیدار» انتخاب شده‌اند.
در فاز دوم نیز دو محدوده هفت‌حوض و دریاچه چیتگر به محدوده اضافه خواهند شد. به این ترتیب در تمامی نقاط جغرافیایی شهر شامل شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب پهنه‌هایی برای کار و فعالیت بامدادی و گذران اوقات فراغت شهروندان پیشنهاد شده است. البته طرح شهرداری این نکته را اضافه کرده که تمامی مناطق برحسب نیازسنجی می‌توانند به محدوده‌های اجرای این طرح اضافه شوند.
امنیت، تفریح، فراغت و رونق
مطابق با بررسی‌های انجام شده صدور مجوز زندگی ۲۴ ساعته برای شهروندان تهرانی، ۴ مزیت عمده به همراه خواهد داشت: برقراری امکان خرید و تفریح با ریسک پایین در شرایط فراگیری ویروس کرونا، ساعت‌سازی جدید برای گذران اوقات فراغت، پایان بخشیدن به خاموشی و بی‌روحی شهر، فرصت‌سازی برای بودجه شهر و نهایتا رونق‌بخشی به فعالیت صنوف مهم‌ترین مزایای تایید نهایی این طرح از سوی دولت است. شهرداری عنوان کرده برای آغاز اجرای این طرح فراهم کردن فرصت فعالیت بیشتر برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای وابسته به شهرداری، میادین میوه و تره‌بار، سینماها و بوستان‌ها، گامی است که از سوی مجموعه مدیریت شهری برداشته خواهد شد. در چنین فضایی شهروندان می‌توانند در یک ظرف زمانی گسترده‌تر در شبانه‌روز برای امور تفریحی و فراغتی خود اقدام کنند.
نظر شما