به دلیل اهمیت نقش مهارت‌آموزی به نوجوانان در گفت‌وگویی با یعقوب نماینده، کارشناس آموزش فنی و حرفه‌ای به این موضوع پرداخته‌ایم.
- مهارت‌آموزی بر زندگی نوجوانان چه تاثیری می‌گذارد؟
به نظر من آموزش مهارتهای سخت و نرم در سال‌های اولیه زندگی فوق‌العاده حائز اهمیت است. یکسری از رویدادها و اتفاقات از جمله ساختن یک زندگی هدفمند، توجه به رغبت و علاقمندی‌های جامعه و خود، توانایی و تحمل کردن بسیاری از مشکلات زندگی و ناچار از اتخاذ راهکار حل مسئله، منعطف بودن در برابر فشارهای محیطی، برقراری ارتباط با افراد جامعه، مدیریت کردن بحران‌های زندگی و از پس مسئولیت های فردی و اجتماعی در زندگی خود برآمدن در زندگی هست که باید کودکان و نوجوانان از سنین پایین با آنها آشنا شوند که در بزرگسالی ضمن دستیابی سریعتر به موفقیت، دچار مشکل نشوند. کسب مهارت در نوجوانی به آنها حس اعتماد به نفس، امیدواری به آینده، پختگی رفتار، خودآگاهی، حس استقلال و توانمندی، ورود زودتر به اجتماع و مشخص شدن مسیر آینده، کسب تجارب و احساس موثر و مفید بودن برای خود، خانواده و جامعه، امکان کسب درآمد و پس انداز، توجه به ارزش زمان، پرهیز از برخی فعالیت‌های غیرمفید و باطل، اجتماعی شدن و افزایش قدرت ارتباطی تزریق می کند.
- آموزش‌های مهارتی به نوجوانان باید چگونه و با چه رویکردی باشد که موثر باشد؟
دوره نوجوانی همیشه همراه با تغییرات جسمانی، هیجانی، ذهنی و اجتماعی است. در این دوره حال و هوا، روحیات، ارتباطات و روابط اجتماعی نوجوان در حال تغییر است. بنابراین باید نوجوان را جدی گرفت، حرف‌هاش رو گوش کرد و با زبان خودش او را برای انتقال مهارت آماده کرد. در این دوره حرف‌شنوی نوجوان از برخی افراد بیشتر است. و ضروری است در فضا و محیطی دوستانه آموزش مهارت انجام شود. به نوعی که او را در غلبه بر مشکلات و هدایت صحیح کمک کند. اجتماعی شدن فرایندی است که در آن هنجارها، مهارت‌ها، انگیزه ها، نگرش ها و رفتارهای فرد شکل می‌گیرد، تا ایفای نقش وی در جامعه‌ی مطلوب شناخته شود.
نوجوان تمایل دارد با دوستان و در فضای شاد و مفرح باشند. برای همین لازم است انتقال مهارت‌ها همراه با دوستان را برایشان مهیا نمود. البته انتقال مهارت صرفا در کلاس یا کارگاه‌های آموزشی اتفاق نمی‌افتد بلکه بیشتر باید در بطن و متن جامعه باشد تا نوجوان درک درستی از اجتماع را به دست بیاورد.
- مهمترین مهارت‌هایی که یک نوجوان باید به آن مجهز باشد، کدامند؟
آموزش مهارت به نوجوان باید چنان مناسب باشد که نوجوانان بتوانند از خودشان و علایقشان آگاه و در برابر موقعیتهای سخت زندگی دفاع کنند. عدم آگاهی از استعدادهای خود، منبع تعارض‌های فراوان و شکست‌های اصلی زندگی یک نوجوان است بنابراین بایستی نوجوانان را کمک کرد تا ویژگی‌های اصلی شخصیت و نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند و فشارها و دلهرههای خود را تشخیص دهند. به نظر من مهمترین مهارتهای مورد نیاز هر نوجوان معمولا در مهارتهای زیر خلاصه می شود.
مهارتهای ارتباطی (استفاده از تلفن، ایمیل، نامه، نحوه نوشتن، صحبت کردن و استفاده از حرکات غیرکلامی، یادگیری نحوه ایجاد و حفظ روابط دوستانه، چگونگی حفظ روابط خانوادگی سالم، آموزش آداب مهمانی، از جمله نحوه میزبانی و نحوه انتخاب لباس، مهمان بودن، کاوش و دنبال کردن سرگرمی‌ها، علایق تفریحی و فعالیت ها برای ملاقات با افراد همفکر، احترام گذاشتن به مردم و نظرات آنها، صرف نظر از اینکه در مورد دیگران چه فکری می‌کنند و ...)، )، مهارت حل مسئله(مانند: شناخت مشکل، راهکارهای مقابله و حل مشکل و ...)، مقابله با احساسات (خود مدیریتی یا کنترلی، مانند خشم، کنترل استرس، تکانش عصبی و منفی، شادی، غم، ترس، عصبانیت، برانگیختگی، حسادت و حتی گناه)، مهارت تصمیم‌گیری، مدیریت زمان، مهارت تعیین هدف، مهارت های آموزشی پایه(کامپیوتر، تلفن و سایر ابزارها)، مهارت های شغلی و مهارتهای رانندگی و تعمیر و نگهداری خودرو، مهارتهای ایمنی(در سفرها و طبیعت، برخورد با افراد غریبه، حفظ اشیا قیمتی و پول، خطرات فضای مجازی، درخواست کمک در مواقع ضروری و ...)، مهارت های رفتاری (پذیرش مسئولیت‌ها و قبول اشتباهات و اظهار و اعلام اشتباهات، ابراز عباراتی مانند متشکرم، لطفا؛ وفاداری، صداقت، منش و ...)، مهارتهای جهت یابی(خواندن برنامه‌ها و جدول زمانی اتوبوس، مترو، قطار یا پرواز، خواندن نقشه ها برای رفتن از نقطه A به نقطه B، درک جهت شمال، جنوب، شرق و غرب. چپ راست، دانستن ترافیک و اصطلاحات جاده مانند پیچ‌ها، خروجی‌ها، آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها و غیره)، مهارتهای مدیریت خانه(مدیریت آب و برق، پرداخت قبوض، نگهداری اولیه خانه، جاروبرقی، گردگیری و نظافت، کارهای ساده‌ای مانند خاموش یا روشن کردن آبگرمکن، و رسیدگی به مسائل اولیه لوله کشی ممکن است به آنها کمک کند خانه خود را بهتر مدیریت کنند، اشپزی، نظافت شخصی و مسواک)، مهارت های مالی(پس‌انداز کردن، صرفه‌جویی، آشنایی با بورس، بانک، چک، وام و بیمه، مالیات و نحوه استفاده از خودپردازها، اپلکیشن‌های پرداخت و ... )
- مراکز آموزش فنی وحرفه ای چه دوره‌های آموزش مهارتی ویژه نوجوانان دارند؟
خوشبختانه مراکز آموزش فنی و حرفه ای شامل مراکز آموزش مهارت دولتی و آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد، کلیه دوره‌ها که شامل بیش از (۸) هزار استاندارد و دوره است همانطور که به بزرگسالان آموزش می‌دهند به نوجوانان هم آنها را ارائه می‌کنند. به شرط اینکه از توان ذهنی و جسمی کافی و دانش اولیه کافی برخوردار باشند. اما لازم است یک مورد را استثنا کنیم و ان اینکه مراکز دولتی صرفا افراد ۱۵ سال و به بالا را می‌پذیرند اما آموزشگاه های فنی و حرفه ای آزاد از سن ۱۲ سال به بالا را می‌پذیرند. هرچند که ما شاهد پذیرش نوجوانان ۱۰ یا ۱۱ سال هم در آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد هم هستیم ولی افراد زیر ۱۲ سال امکان معرفی به آزمون‌های پایان دوره را ندارند. در کنار این موضوع؛ در حوزه مهارتهای سخت مانند آموزش‌های حوزه فناوری اطلاعات (کامپیوتر)، آموزش‌های هنری و فرهنگی، صنایع دستی، صنایع چوب، تعمیر لوازم خانگی و موبایل و ... مناسب‌ترین آموزش‌های ویژه نوجوانان محسوب می شوند.
- چه پیامی به نوجوانان، خانواده‌ها و مسئولان در خصوص لزوم کسب مهارت در دنیای مدرن و پرسرعت دارید؟
به نظرم آغاز آموزش مهارت‌ها به نوجوانان، باید خیلی زودتر و با شرایط و حال و هوای مناسب شروع شود تا نوجوان در دوران مدرسه، سربازی، دانشگاه و حتی در مراحل بعدی زندگی بتواند از آنها استفاده مناسب بعمل اورد. بنابراین خواهش من از خانواده‌ها این است که با مطالعه دقیق رغبت‌ها، استعداد و توانمندی‌ها و علائق فرزند خود آنها را به مهارتهای موثر هدایت کنند. آموزش به الاجبار نوجوانان به موسیقی یا ورزشی که فرزندمان در آن رغبتی ندارد جز تلف کردن وقت نیست. حتما به بحث آموزش‌های شغلی با توجه به رغبت، استعداد و امکانات توجه خاص شود.
نظر شما