به گزارش آتیه آنلاین، انتشارات علمی و فرهنگی، نامی‌آشنا در عرصه فرهنگ این کشور است که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، از ادغام دو مؤسسه انتشاراتی قدرتمند به نام‌های «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» و «مؤسسه انتشارات فرانکلین» ایجاد شد. دو بنگاه بزرگ که با همت و نیکخواهی مردانی کارآفرین در حوزه فرهنگ این مرزوبوم تشکیل شد؛ با پایمردی دیگر بزرگواران عرصه سخن استمرار یافت. هر یک از این دو مؤسسه در کوران حوادث گوناگون، تغییرات عدیده‌ای را از سر گذراندند؛ اما از کار چاپ و نشر باز نماندند. این انتشارات که در سال‌های فعالیت خود حضور مدیرانی چون همایون صنعتی‌زاده تجربه کرده بود، پس از انقلاب تحت نظارت وزارت فرهنگ و علوم اداره می‌شد تا اینکه در فهرست واگذاری مؤسسات طبق اصل (۴۴) قرار گرفت و سهام وزارت علوم به عنوان تهاتر بدهی دولت به سازمان تأمین‌اجتماعی واگذار شد. از سه شرکت تابعه آن، می‌توان شرکت فرهنگ فیلم، شرکت بازرگانی کتاب‌گستر و شرکت چاپ و نشر کتیبه را نام برد. نادره رضایی، مدیرعامل این انتشارات بزرگ در گفت‌وگو با خبرنگار آتیه‌آنلاین در خصوص مشکلات این مجموعه، اقدام‌های انجام شده و برنامه‌های پیش رو سخن گفت.
حوزه فرهنگ متأثر از محدودیت‌های کرونایی
مدیرعامل انتشارات علمی فرهنگی با اشاره به اینکه تنها ۱۳ ماه از آغاز کار او در مجموعه می‌گذرد، گفت: «با توجه به سابقه فرهنگی این مجموعه تلاش کردیم در این مدت وضع موجود را با دقت بررسی و بخش‌هایی را که لازم به ایجاد تغییر بود بر اساس برنامه‌ریزی‌های جدید تعیین کردیم و به این سوی حرکت کردیم که چگونه باید این تغییرات را اعمال کنیم.»
نادره رضایی گفت: «ما در همان ابتدای کار با شروع همه‌گیری مواجه شدیم. برای مقابله با شرایط رکود، در وضعیت کتاب‌ها بررسی‌های لازم را انجام دادیم، اما در این حوزه با اتفاقی که خارج از عرف بود، مواجه شدیم و به دلیل نبود سیستم نظام‌مند حدود چهار ماه زمان برد تا متوجه شدیم تعداد تعهدهایمان هزار و ۲۶۱ مورد است و این رقم بسیار بالا زمان بیشتری می‌طلبید تا ما بتوانیم آن را عملیاتی کنیم.»
وی ادامه داد: «با تشکیل یک کارگروه ویژه و مشورت با کارشناسان و بزرگان فرهنگ و ادب و اساتید به یک سازوکار مناسب رسیدیم که در نتیجه به‌رغم محدودیت‌ها و موانع توانستیم شوراهای علمی را احیا کنیم و با ترکیبی از اساتید باتجربه و اساتید جوان متخصص و باانگیزه و تقسیم‌بندی موضوعات به یک راهبرد کلی در این مسیر دست یافتیم. ما معتقدیم همانند گذشته باید کارهایی انجام دهیم که سایرین توان و ظرفیت انجام آن را ندارند و اگر منابعی در دست داریم باید این منابع را صرف کارهایی کنیم که خلاء آن در حوزه کتاب وجود دارد و قابل انجام توسط نشرهای دیگر نیست. چنانچه بتوانیم به شرایطی دست یابیم که هم از لحاظ کمی و هم کیفی رکورد تولید کتاب را بزنیم و چنین کتاب‌هایی منتشر کنیم که شاخص‌های لازم را دارا هستند، در این صورت به نقطه مطلوب‌مان دست یافتیم و در تلاشیم که این روند را احیا کنیم.»
احیای تعاملات با پدیدآورندگان
نادره رضایی افزود: «در این مدت ۳۴۹ کتاب منتشر کردیم که بیش از نیمی از آنها چاپ اول بوده است. به طور کلی با توجه به سابقه و حجم آثار قریب به هفت دهه این نشر و تعداد بزرگانی که در این حوزه داریم - و سرمایه اصلی ما هستند - متأسفانه طی سال‌های اخیر ارتباط بین این عزیزان با مجموعه کمرنگ شده بود که در این یک سال برنامه‌ریزی و تلاش قابل توجهی را برای از سرگیری این تعاملات و ترمیم این روابط گذاشتیم. در اقدامی برای ارتباط مجدد با پدیدآورندگان و مؤلفان انگیزه‌ای ایجاد شد تا بتوانیم با تأسیس موزه از آثار این عزیزان استفاده کنیم.»
وی تصریح کرد: «در ادامه خروجی‌های اسناد ما به یک برنامه‌ریزی بر اساس نیازها رسیدیم. بدیهی است یک نشر باید کارنامه‌ای داشته باشد اما متأسفانه ما کارنامه جامعی از آثار و فایل بسیاری از کتاب‌ها و حتی لیست کتاب‌ها نداشتیم اما طبق برنامه‌ریزی که انجام دادیم در حال انتشار کتاب کارنامه نشر هستیم تا تمام کتاب‌هایی که در طول ۶۶ سال اخیر منتشر شده‌اند را برای اولین‌بار چاپ کنیم. پس از دسته‌بندی به این نتیجه رسیدیم که در کنار هر کتاب، پرونده‌ای از مؤلف، تعداد آثار و.... را به نمایش بگذاریم.»
رضایی با بیان اینکه تاریخ شفاهی نشر را آماده کردیم، ادامه داد: «این کار طی دو بخش مستند، تصویری و مکتوب ارائه خواهد شد و از دل تمام مصاحبه‌های و آثاری که از نویسندگان در اختیار داریم را به صورت تاریخ شفاهی ارائه کنیم. یکی دیگر از کارهای ما این است که در خصوص عکاسی‌های حوزه کتاب، پروژه‌هایی وجود دارند که ما اطلاع زیادی از آنها نداریم و بکر هستند. شاید برای انتشار این موضوع نیز اقدام کنیم.»
تاریخ شفاهی زنان
مدیرعامل انتشارات علمی فرهنگی افزود: «به عنوان اولین زن مدیرعامل مجموعه در طول این ۶۶ سال، حضور زنان در این عرصه را ارزشمند می‌دانم و با بررسی‌هایی که ما داشتیم ۴۰۰ نفر از زنان کشورمان در فرهنگ و ادب حضور و اثر دارند که این موضوع نیز یکی از کارهای مورد بررسی ما است تا بتوانیم تاریخ شفاهی زنان علمی و فرهنگی آماده کنیم. در کنار اینها، اقدام دیگری که برگرفته از کارهای خوب گذشته است و ما آن را احیا کردیم، کتاب امروز است.»
رضایی تصریح کرد: «این کتاب مجله‌ای است که بین سال‌های ۵۰ تا ۵۳ در حوزه زنان به همت زنده‌یاد کریم امامی در هشت شماره منتشر شده بود. این اثر به قدری کیفیت خوبی دارد که به‌رغم گذشت نیم قرن همچنان می‌توان در خصوص آن گفت‌وگو کرد که با تلاش‌های فراوان توانستیم شماره صفر آن را منتشر کنیم که احیای این مجله می‌تواند در حوزه کتاب و نشر کمک زیادی داشته باشد. همچنین طی تلاش‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات و فروش ما صورت گرفت، فروش مجموعه دو برابر شده است. ما سعی کردیم کتاب ارزان در اختیار مخاطبان قرار دهیم که در طول هفت دهه این رسالت‌مان را حفظ کرده‌ایم. ما در ایام کرونا نیز توانستیم از طریق سایت فروش داشته و در فضای مجازی فعال شویم و در تلاش برای افزایش دسترسی‌های مخاطبان به مجموعه هستیم. از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی نیز ارتباطات خوبی ایجاد شده است.»
فروش ۱۰ هزار کتاب در نمایشگاه مجازی
نادره رضایی اظهار داشت: «در نمایشگاه مجازی که برای اولین‌بار به صورت سراسری برگزار شد ما توانستیم با وجود مشکلات سایت نمایشگاه در روزهای اول از طریق سایت فروش خود انتشارات، فروش آثار را ادامه دهیم و تا پایان نمایشگاه حدود ۱۰ هزار کتاب به فروش رساندیم که عدد قابل توجهی است.»
وی ادامه داد: «مهمترین اتفاق نشر، نمایشگاه بین‌المللی کتاب است که در سال جاری محدودیت‌های کرونایی فرصت حضور در نمایشگاه را از نشرها گرفت. در سال ۹۹ قرار بر این بود که در ۲۶ فروردین ماه نمایشگاه کتاب برگزار شود که این نمایشگاه فرصت بسیار خوبی برای مخاطبان ما است که البته انتشارات ما نیز فروش بالایی دارد اما متأسفانه امسال این امکان را نداشتیم. حضور در فضای مجازی سبب شد تا با استقبال زیادی روبه‌رو شویم به طوری که در روزهای اول فروش هزار نسخه‌ای داشتیم.»
تکیه بر ظرفیت‌های خود
رضایی افزود: «استفاده بهینه از ظرفیت‌های انتشارات می‌تواند یک مجموعه را در مسیر موفقیت و شکوفایی قرار دهد اما عادت کردن به منابع مالی، موانعی را بر سر این راه ایجاد کرده است. حالا بعد از ۲۲ سال طرح حذف دفترچه‌های بیمه تأمین‌اجتماعی و الکترونیکی شدن آن با دستور رئیس‌جمهور و همت و جدیت قابل تحسین سالاری، مدیرعامل محترم سازمان تأمین‌اجتماعی در حال اجرایی شدن است و چاپ دفترچه‌های درمانی تا پایان بهمن‌ماه متوقف خواهد شد.»
وی خاطرنشان کرد: «من در شرایطی انتشارات علمی فرهنگی را تحویل گرفتم که سیستم به وجود منابع مالی و بودجه‌ای عادت کرده بود. کار چاپ دفترچه می‌بایست در میان مسئولیت‌ها فرع محسوب شود. شاید ناخواسته در برخی دوره‌ها جای اصل فعالیت‌ها را گرفته که در نتیجه آثار روشنی در فروکاستگی کیفی کار علمی و فرهنگی می‌توان دید. در چنین شرایطی، با برچیده شدن دفترچه‌های بیمه که من آن را یک اقدام ملی مثبت می‌دانم، منابع بودجه‌ای ما از قبل چاپ دفترچه کاغذ حذف می‌شود و شعارگونه است اگر بگوییم که ما از این حذف معنادار منابع در این شرایط اقتصادی، آن هم در پایان استقرار دولت که به خودی خود معمولاً با مشکلاتی همراه و کارها با میزان جدیت کمتری پیگیری می‌شوند، خیلی خوشحالیم.»
رضایی افزود: «جنبه مثبت این اتفاق می‌تواند این باشد که ما به ظرفیت‌های اصلی علمی و فرهنگی برمی‌گردیم. ما دوران سختی را پیش‌رو داریم و اگر تعبیر شخصی نباشد، به نظر من سخت‌ترین دوره علمی و فرهنگی را به لحاظ تأمین منابع مالی، مجموعه شرایط اقتصادی و کرونایی حاکم بر نشر و اصلاحات مورد نیاز را باید همین دوره دانست. مجموعه علمی و فرهنگی باید بر ظرفیت‌های خود تکیه کند و می‌دانیم سازمان تأمین‌اجتماعی در کنار ما است.»
تاریخ شفاهی یک سده بیمه‌گری
مدیرعامل انتشارات علمی فرهنگی خاطرنشان کرد: «ظرفیت‌های انتشارات می‌تواند در حوزه تولید محتوا، خدمات چاپ و نشرو کاغذ، بسته‌های فرهنگی و کتاب، ارائه خدمات و تولید محتوا برای بازنشستگان با استفاده از ظرفیت‌های نشر و استدیوهای مجموعه و... باشد. در حال حاضر در حال انجام مقدمات پروژه مستندسازی در زمینه تاریخ شفاهی سازمان تحت عنوان یک سده بیمه‌گری هستیم که در ایام دهه فجر آغاز خواهد شد و برای هر حوزه موضوعی یک مستند تهیه خواهیم کرد که در نهایت علاوه بر مستند تصویری، انتشارات به صورت کتاب آن را منتشر می‌کند که این مستندات نیز به صورت مرحله‌ای پیش خواهد رفت.»
ارائه کتاب‌های الکترونیک
رضایی اضافه کرد: «ما همچنین با فیدیبو وارد همکاری شده‌ایم و تا آخر امسال حدود هزار کتاب را به صورت نسخه الکترونیک و تعدادی از کتاب‌های انتشارات را هم صوتی ارائه خواهیم کرد. البته همه کتاب‌ها به دلایل مختلفی شاخص صوتی شدن ندارند و از طرفی باید صرفه اقتصادی برای مجموعه ما داشته باشند اما با پیگیری‌هایی که انجام دادیم سعی کردیم مواردی که قابلیت تبدیل دارند را صوتی کنیم.»
مدیرعامل انتشارات علمی فرهنگی خاطر ادامه داد: «با توجه به شرایط فعلی که مردم تمایل بیشتری به استفاده از فضای مجازی و آنلاین دارند، میزان استفاده از نسخه‌های چاپی و مکتوب و نسخه‌های صورتی و پادکست‌ها با وجود شرایط کرونایی، برنامه‌ریزی و اقدامات نوآورانه و روزآمد و تلاش‌های همکاران، فروش ما به لحاظ فروش و عددی دو برابر شده اما این موضوع در کلیت نشر صدق نمی‌کند و تحت شرایط کرونا، وضعیت نشر شاهد درصد کاهشی در حوزه فروش و رکود بوده است.»
گفت‌و گو: فریبا کرمی، روزنامه‌نگار
نظر شما