آتش‌نشانی شغل مهیج و البته پراسترس به شمار می‌رود و شاید همین میزان اعجاب‌برانگیز بودن سبب شده حتی در تقویم جهانی نیز روزی به نام آتش‌نشانان ثبت شود. افرادی که برای ورود به این شغل پرمخاطره باید از آزمون‌های سخت فیزیکی و تئوری عبور کنند تمام عمر خدمت خود را نیز باید به اصطلاح در حالت «آماده‌باش» باشند. به مناسبت روز ملی «آتش‌نشانی و ایمنی» بر آن شدیم تا نگاهی داشته باشیم به این شغل و پیچیدگی‌هایش.
چرا هفتم مهر روز آتش‌نشانی نام گرفت؟
در ابتدا شاید برای ‌شما این سؤال مطرح شود که دلیل نامگذاری روز هفت مهر به نام روز «آتش‌نشانی و ایمنی» چیست؟ علت این نامگذاری به رخدادی در دوران جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس بازمی‌گردد. ماجرا از این قرار بود که در روز هفتم مهرماه سال ۱۳۵۹ وقتی که دشمن بعثی به پالایشگاه آبادان حمله هوایی کرد، آتش‌نشانان حاضر در منطقه اطراف پالایشگاه و شهرهای پیرامون آبادان، برای مهار آتش خیلی سریع خود را به پالایشگاه رساندند. در همان زمان و در حالی که آتش‌نشانان مشغول انجام عملیات در راستای خاموش کردن آتش شعله‌ور پالایشگاه بودند، هواپیماهای عراقی اقدام به بمباران پالایشگاه می‌کنند، بمبارانی که شهادت تعداد بسیار زیادی از آتش‌نشانان را در پی داشت. از همین رو و برای پاسداشت یاد آن شهدای آتش‌نشان روز هفتم مهرماه به نام آتش‌نشانی نامگذاری شد. طرح تعیین روز آتش‌نشانی و ایمنی در سال ۱۳۷۹ توسط ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش‌نشانی کشور پیشنهاد و توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی کشور تأیید شد. این روز با هدف ترویج ایمنی و پیشگیری از حوادث در سطح کشور و همچنین یادآوری حماسه‌آفرینی‌ها و ازخودگذشتگی‌های آتش‌نشانان میهن اسلامی در عرصه دفاع مقدس نامگذاری شده است. ایجاد زمینه‌های مناسب برای آموزش همگانی مردم در جهت پیشگیری از بروز حوادث مختلف و حفاظت از سرمایه‌های ملی نیز از دیگر اهداف نامگذاری این روز است که هر سال سازمان آتش‌نشانی برنامه‌های خاصی برای قدم برداشتن در راستای این اهداف در نظر گرفته و در شهرهای مختلف کشور اجرایی می‌کند.
تبریز، اولین شهر مجهز به آتش‌نشانی ایران
شاید برای شما جالب باشد که بدانید، فعالیت آتش‌نشانی در ایران سابقه‌ای نزدیک به ۱۸۰ سال دارد. در سال ۱۲۲۱ شمسی هنگامی که نیروهای روسی در تبریز مستقر بودند، نخستین ایستگاه آتش‌نشانی ایران در شهر تبریز تأسیس شد. وجود برج تاریخی آتش‌نشانی (یانقین) دراین شهر گواهی براین مدعاست. از آنجا که ایجاد و احداث برج آتش‌نشانی اساس و شالوده تشکیلات آتش‌نشانی در جهان به شمار می‌آید، بنابراین تأسیس اولین اطفاییه در کشور را با توجه به وجود اولین برج آتش‌نشانی در آن به شهر تبریز نسبت می‌دهند. شب‌ها بر بالای این برج فردی به نگهبانی مشغول بود. این نگهبان به محض مشاهده آتش یا آثاری از دود و آتش‌سوزی محل حریق را مشخص کرده و اطفاییه‌چی‌ها را که در زیر برج به حال آماده‌باش بودند با به صدا درآوردن زنگ برنزی بزرگی که دربالای برج بود باخبر می‌کرد. پس از تبریز شهرهای مسجدسلیمان و آبادان دومین و سومین شهرهایی بودند که صاحب ایستگاه آتش‌نشانی شدند. در تهران نیز اولین‌بار، یک ژنرال روس در محل سه‌راه امین‌حضور، اقدام به تأسیس اولین ایستگاه آتش‌نشانی نمود و بعدها با گسترش همین واحد و انتقال آن به چهارراه حسن‌آباد، واحد اطفاییه بلدیه تأسیس شد. سپس با توجه به ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی در اقصی نقاط کشور، ایجاد واحدهای اطفایی در مناطق مختلف کشور آغاز شد که می‌توان به احداث واحدهای آتش‌نشانی (اطفاییه) در بلدیه آن روز نام برد که در قطب‌های اقتصادی و صنعتی کشور ایجاد شده و به طور مثال احداث پایگاه‌هایی در تهران ۱۳۰۳، قزوین ۱۳۰۳، اهواز ۱۳۰۴، بندر انزلی ۱۳۰۵، شهر رشت ۱۳۰۵، مشهد مقدس ۱۳۱۲، شهر زنجان ۱۳۲۷، شهر اصفهان ۱۳۲۸ و شهر شیراز ۱۳۲۹ نام برد.
شجاعت؛ شرط اول آتش‌نشان شدن
جذابیت‌ زیاد و هیجان‌انگیز بودن شغل آتش‌نشانی، عاملی است که برخی از نوجوانان در زمان انتخاب شغل آینده خود، علاقه‌مند می‌شوند که این حرفه را انتخاب کنند. اما ورود به این شغل پرخطر که همواره با استرس و سختی‌های فراوان همراه است، چندان هم ساده نیست. هرچند شروط متعددی از جمله تحصیل در مدارس کار و دانش در رشته ایمنی و آتش‌نشانی و یاد رشته‌های مرتبط در مقطع دانشگاه، وضعیت بدنی ایده‌آل و آماده و پذیرفته شدن در آزمون‌های متعدد برای آتش‌نشان شدن لازم است اما بدون شک «شجاعت» و بهره‌مندی از ویژگی‌های روحی شاخص نخستین و اساسی‌ترین شرط محسوب می‌شود. استرس‌زا بودن شغل آتش‌نشانی باعث می‌شود تا آتش‌نشانان به خاطر موقعیت‌های بحرانی و حوادث غیرقابل پیش‌بینی با استرس‌های روحی و روانی زیادی روبه‌رو شوند. از این رو آنها باید بتوانند اضطراب خود را مدیریت کنند تا در زمان حادثه بهترین واکنش را از خود بروز دهند و به مدیریت سریع‌تر حادثه بپردازند. آتش‌نشانان در این شغل، همواره در معرض خطرات تهدیدکننده جان مانند انفجار، سوختگی، سقوط از ارتفاع و مواجهه با مواد شیمیایی و گازهای سمی و... هستند. احتمال دارد که آتش‌نشان دچار نقص عضو، قطع نخاع، شکستگی دست یا پا و یا حتی مرگ در هر یک از این حوادث شوند که این موارد تنها گوشه‌ای از دشواری‌های این شغل به شمار می‌رود. آتش‌نشانان باید شخصیت‌های ترغیب‌کننده، عملگرا، واقع‌بین، انعطاف‌پذیر و سازگار، مقاوم، هدایتگر، اجتماعی، مردم‌دار، دارای قدرت ریسک‌پذیری بالا، صریح، احساسی، گاهی بی‌خیال، هدفمند، کنجکاو، فعال، پرانرژی، سرزنده و شوخ‌طبع، خوش‌برخورد و صمیمی داشته باشند. آتش‌نشانان باید دارای قدرت تصمیم‌گیری، ماجراجویی، دارای قدرت مواجهه با بحران، دارای توانایی مشاهده و ملاحظه با جزییات باشد. فردی که از نظر عاطفی باثبات است و خلقی یکنواخت دارد و بدون آشفتگی با بحران‌ها مواجه می‌شود می‌تواند آتش‌نشان خوبی باشد. از طرفی فردی که می‌خواهد آتش‌نشان شود، باید نوع‌دوست باشد و حس همدلی زیادی داشته باشد. همچنین مشتاق کمک کردن به دیگران باشد و بودن در جمع و انجام فعالیت‌های جمعی را دوست داشته باشد. یک آتش‌نشان باید اهل گفت‌وگو باشد و بخواهد از شرایط پیچیده لذت ببرد و با منطقی‌ترین حالت، هیجانات خود را در لحظه‌ای که لازم است، مدیریت کنند. همچنین آتش‌نشانان باید تاب‌آوری بالایی داشته باشند، یعنی خصوصیات، مهارت و توانمندی‌هایی را داشته باشند که قادر باشند با سختی‌ها، چالش‌ها و مشکلات سازگار شوند؛ در غیر این صورت دوام آوردن در شغلی با این حجم از استرس و تنش چندان کار ساده‌ای نخواهد بود.