به گزارش آتیه‌آنلاین، جمعه گذشته سعد حریری نخست وزیر مکلف لبنان برای دیدار با رییس جمهور ترکیه راهی استانبول شد. دیداری چند ساعته که واکنش‌های متعددی را از سوی تحلیلگران و رسانه‌های مختلف جهان به دنبال داشت.

حریری که حدود پنج ماه است از سوی میشل عون، رییس جمهور لبنان و تایید شکننده پارلمان این کشور مکلف به تشکیل کابینه لبنان برای چهارمین بار شده، به جای نگاه به داخل برای تشکیل کابینه خود، چشم به بیگانگان به ویژه کشورهایی برای تشکیل کابینه دارد که در سال‌های اخیر ثابت کرده‌اند که منافع ملت لبنان برای آنها اهمیتی ندارد.

در این میان دولت‌هایی چون آمریکا، فرانسه و عربستان مهمترین بازیگران خارجی فعال در لبنان به شمار می‌آیند که هرکدام علاوه بر تامین منافع خود به نمایندگی از سیاستهای مشخصی در لبنان، مشغول نقش‌آفرینی هم هستند. ایالات متحده به عنوان شریک استراتژیک و سنتی تل‌آویو برای کنترل و هدایت سیاستهای لبنان در جهت تامین منافع این رژیم و کسب امتیازهای سیاسی و اقتصادی از چند دهه قبل، حضور خود را نمایان ساخته است. در همین راستا میتوان به دولت فرانسه و ارتباط سنتی این کشور با لبنان از دوران انعقاد توافق سایکس - پیکو اشاره کرد. به عبارتی، دولت الیزه از یک نفوذ سنتی در لبنان برخوردار بوده که همین امر باعث شده تا آنها عروس خاورمیانه را حق خود بدانند که سفر امانوئل مکرون پس از انفجار بیروت خود گواهی بر این مدعاست.

اما در چند سال اخیر با افزایش تنش در خاورمیانه و رشد بحرانهایی از جمله تروریسم تکفیری، پدیده مقاومت نه تنها دیگر در جنوب لبنان محدود نشد بلکه با گسترش این گفتمان و شکل‌گیری نهضت‌ها در سوریه، عراق و یمن تحرکات اتحادیه عرب به نمایندگی ریاض بیشتر شد. این در حالی است که سفر حریری و گروگانگیری دولت سعودی در خصوص نخست وزیر رسمی لبنان بیانگر میزان ارتباط و مختصات مناسبات جدید میان عربستان و جریان ۱۴ مارس بود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اقدام ریاض علیه حریری حامل یک پیام سیاسی مشخص بود. حریری میتواند مناسبات تنگاتنگی را با دربار سعودی برقرار کرده باشد اما دیدار وی با اردوغان و سفر به سرزمین عثمانی بیانگر فصل جدیدی در روزگار سیاسی لبنان است.

هم‌نشینی با دشمن ریاض

سعودی‌ها پس از افزایش آتش جنگ در خاورمیانه و رشد روزافزون شدت درگیری‌ها در سوریه، عراق و لبنان به چند دلیل سیاست افزایش مناسبات اقتصادی، امنیتی و سیاسی در بیروت را در دستور کار قرار دادند. ابتدا اینکه یک پیام مشخص در طول این چند سال از سوی ریاض به ملت و دولت لبنان مخابره شده است که آن پیام به حزب‌الله و نزدیکی لبنان به محور مقاومت اشاره دارد. به عبارت ساده‌تر دربار سعودی از حضور لبنان در محور مقاومت مطلع است اما از آن به شکل دیگری یاد می‌کند. آنها دولت بیروت را به حضور در کنار محور تخاصم با ریاض و سایر اعراب مرتجع حاشیه خلیج فارس متهم کرده و بر همین اساس صرفاً از ایجاد یک دولت ساختارمند در بیروت در جهت منافع خود استقبال می‌کنند.

از سوی دیگر ریاض برای کنترل سطح تقابل و هدایت خط صهیونیست‌ها در لبنان به هر اقدامی دست میزند که گروگانگیری حریری را برخی از ناظران مسائل لبنان در زمره همین اقدامات ارزیابی می‌کنند. آنچه امروز از خلاصه اقدامات ریاض در لبنان میتوان مشاهده کرد، بازیگری در جهت تامین منافع دربار سعودی و رضایت شرکاء عرب اتحادیه، بعلاوه ایفای نقش در سناریوی واشنگتن- تل‌آویو است.

اما حالا نخست وزیر مکلف لبنان در آستانه تشکیل دولت به دیدار رقیب سعودی و ابوظبی در استانبول رفت که تحلیل‌های مختلفی را به دنبال داشته است. تُرک ها همواره به دنبال بازیابی نقش خود و حتی به گفته برخی کارشناسان حامل دیدگاه رادیکال به دنبال احیای امپراطوری خود در منطقه هستند. این موضوع نه نتها یک ادعا نیست، بلکه اقدامات دولت آنکارا و دستور اردوغان در خصوص بحران تروریستی خاورمیانه و پرونده لیبی به علاوه مدیترانه شرقی، خود بیانگر این واقعیت و سیاست خارجی تهاجمی ترکیه در خصوص منطقه غرب ‌آسیا است.

روابط ترکیه با عربستان و امارات حالا در وضعیتی قرار دارد که برخی از کارشناسان مسائل بین‌الملل معتقدند که با گذشت هر روز، احتمال انقطاع ارتباط میان آنکارا با ریاض و ابوظبی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر برخی مواضع اتخاذ شده از سوی دولت آنکارا در مورد اسرائیل این گمان را در اذهان بسیاری از کارشناسان تقویت کرده که ترکیه برای حضور و نقش آفرینی در لبنان، با تل‌آویو مسائل و جوانب امر را بررسی کرده است. از آنجایی که خصومت و درگیری میان اشغالگران قدس و ملت لبنان ریشه چند ده ساله دارد، هر یک از دولت‌های عربی یا اروپایی برای حضور در لبنان با صهیونیست‌ها نیز جلساتی را برقرار می‌کنند.

 این ادعا اولین بار از سوی رسانه آی۲۴ اسرائیل در خصوص ملاقات‌های محرمانه میان سرویس اطلاعاتی سعودی و موساد با موضوعیت لبنان مطرح شد. رویترز نیز از این قبیل مناسبات میان دولت‌های فعال در لبنان با اسرائیل پرده برداشت و طی گزارشی در دسامبر ۲۰۱۸ به شکل تفصیلی به این مسئله پرداخت. این رسانه مدعی شد از آنجایی که لبنان و حزب‌الله در دکترین امنیت ملی اسرائیل از جایگاه اول در اولویت‌های امنیتی این رژیم برخوردار هستند، بر همین اساس قریب به اتفاقِ دولتهای حاضر در لبنان با این رژیم نیز دیدارهایی را ترتیب می‌دهند.

سخن آخر

وضعیت امروز لبنان و افزایش شاخص‌های بحران‌زا در این کشور ثمره سیاستهای غربی- عبری و تحریم‌های بین‌المللی آمریکا و شرکاء اروپایی واشنگتن است. از سوی دیگر حضور لبنان در محور مقاومت و وجود حزب الله در این کشور باعث شده تا ریاض و ابوظبی هم در حوزه اقتصادی و کمک‌های مالی به بیروت با احتیاط بیشتر و بر اساس سیاست‌های خصمانه علیه ملت لبنان رفتار کنند. پیام امروز آمریکا، فرانسه و عربستان به دولت بیروت مشخص است. آنها به دنبال قطع ارتباط و نفوذ مقاومت در بدنه ساختار سیاسی این کشور هستند تا در نهایت بتوانند با سیاستهای خود شکل جدیدی از کنترل و هدایت دولت‌های مستقل را عملی کنند. حالا حضور حریری در آنکارا شاید بتواند حساسیت این کشورها را برانگیزد و اقدامات متقابل آنها را در قبال دولت جدید لبنان به دنبال داشته باشد؛ چراکه ترکیه و اردوغان حالا به دنبال تعمیق نفوذ خود در لبنان هستند. حجم صادرات دو میلیارد دلاری آنکارا با بیروت و همچنین تقویت ترکمن‌های سُنی مذهبِ لبنان توسط ترکیه، تنها گوشه‌ای از اقدامات تیم اردوغان طی سال‌های گذشته در لبنان به حساب می‌آید.  

گزارش: اردشیر حبیبی