به گزارش آتیه‌آنلاین به نقل از مهر، مریم یاوری: فرونشست چالشی زیرخاکی و پنهان شده در قلب زمین است، پدیده‌ای که طی سال‌های اخیر و به دلایلی که بارها و بارها توسط کارشناسان اعلام شده روز به روز رو به رشد است و با حرکت میلی‌متری خود شکاف‌های عمیقی را بر پیکره آنچه بر روی زمین بنا نهاده شده به یادگار می‌گذارد.

استان اصفهان در منطقه‌ای دشت گونه بنا نهاده شده، زمین این استان دارای ۱۷ گسل مهم است که هر کدام از آنها مانند تهدیدی بزرگ برای حیات انسان‌ها و موجودات، بناهای تاریخی، منازل مسکونی، تأسیسات و زیرساخت‌های مهم اقتصادی است.

از این رو به منظور بررسی شرایط فعلی این استان در زمینه فرونشست زمین گفت‌وگویی را با مسعود برهانی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان داشته‌ایم که متن آن را در ادامه می‌خوانید...

وضعیت فرونشست در استان اصفهان چگونه است؟

بروز این پدیده را در نقاط مختلف استان شاهد هستیم، اما این روزها آنچه بیش از همه مورد توجه بوده، بررسی این پدیده در شرق اصفهان و منطقه سگزی است چرا که در این منطقه افت آب‌های زیرزمینی را داریم و در حال حاضر کارگروهی متشکل از نمایندگانی از راه و شهرسازی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان و ستاد مدیریت بحران استان این موضوع را بررسی می‌کنند.

البته باید توجه داشت که بعد از بررسی شرایط این منطقه مناطق دیگر نیز در دستور کار است. مناطق مختلفی از شهر اصفهان با مشکل فرونشست مواجه است، منطقه ۱۲ و مناطق مرکزی شهر اصفهان نیز در معرض این تهدید وجود دارد.

آیا بناهای تاریخی و به ویژه پل‌های تاریخی اصفهان تاکنون متأثر از پدیده فرونشست بوده‌اند یا خیر؟

در این زمینه باید توجه داشت که ترک‌های در این بناها دیده شده و گزارش‌هایی نیز در این زمینه داشته‌ایم اما هنوز مراجع ذی صلاح از جمله سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان زمین شناسی در این زمینه اظهار نظر نکرده‌اند و باید تحقیق درست و علمی در این زمینه مشخص شود.

اما باید توجه داشت که قطع و وصل جریان آب در رودخانه زاینده رود که سال‌هاست ادامه دارد خود باعث فشرده شدن و آبگیری خاک می‌شود که این امر بر روی بناهای تاریخی نیز تأثیرگذار است.

آیا تاکنون میزان فرونشست زمین در اصفهان مشخص شده است؟

خیر، دقیق این میزان را نمی‌دانیم، در این زمینه نیازمندان تحقیقات دقیق و کار علمی گسترده هستیم، باید میزان فرونشست در اصفهان مشخص شود تا بتوان برنامه‌ریزی بهتری را برای این امر داشت، هنوز نمی‌دانیم نشست زمین در اصفهان به صورت سالانه چند میلی‌متر است، نمی‌دانیم چه میزان از این نشست‌ها متأثر از کاهش حجم آب سفره‌های زیر زمینی و چه میزان متأثر از خشک شدن رودخانه زاینده‌رود است، باید توجه داشت که نشست زمین دائمی است چرا که ما وابسته به استفاده از آب‌های زیر زمینی هستیم.

چه میزان کاهش سطح آب زیرزمینی در اصفهان را داشته‌ایم؟

در این زمینه بررسی‌هایی صورت گرفته در برخی از مناطق شاهد کاهش یک متر مکعب کاهش این سطح را داشته‌ایم که این روند ادامه دار است و این امر باعث شده لایه‌های مرطوبی که در زمینه وجود دارد کم کم خشک شده و رطوبت خود را از دست بدهد و زمین فرو بنشیند.

برای جبران کاهش ذخیره آب‌های زیرزمینی چه کرده‌ایم؟

باید توجه داشت که هنوز برنامه‌ای دقیق برای جبران این امر وجود ندارد، بارش‌ها نیز نمی‌تواند این حجم از کاهش آب را جبران کند، البته باید توجه داشت که در دیگر کشورها به ویژه آمریکا و کشورهای آفریقایی نیز هنوز برای حل این مشکل راه‌حلی ارائه نشده است.

در کشور و به ویژه در استان اصفهان به دلیل اینکه نمی‌توانیم از منابع آب سطحی استفاده کنیم از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنیم، در این زمینه کشور ایران از جمله کشورهای در صدر جدول است و علت آن نیز ناتوانی در مدیریت حوضه‌های آبی، بالا رفتن نیازها و مصارف، خشکسالی و … است.

پیشنهاد شما برای کاهش مصرف سفره‌های آب زیرزمینی چیست؟

در این زمینه باید برای مصارف صنعت و مصارف غیر خوراکی از آب‌های نامتعارف استفاده کنیم، نباید از سهل‌الوصول‌ترین راه که استفاده از آب‌های زیرسطحی است استفاده کنیم چرا که تخلیه این آب‌ها تبعات زیادی را دارد که یکی از آنها فرونشست است و دیگری می‌توان به شور شدن آب زیرزمینی و کاهش کیفیت این آب‌ها خواهد بود.

باید توجه داشته باشیم که راه جبرانی برای تأمین سفره‌های آب زیرزمینی نداریم چرا که منبع آبی نداریم و این آب طی هزاران سال جمع آوری شده است.

مهم‌ترین عوارض ناشی از کاهش آب‌های زیرزمینی و در نتیجه فرونشست زمین در اصفهان چیست؟

این پدیده آسیب‌های زیادی را به همراه دارد که از مهم‌ترین و قابل مشاهده‌ترین آن می‌توان به از بین رفتن تأسیسات شهری و زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌ای اشاره کرد.

خشک شدن خاک که خود ترکیبی از عناصر، مواد، موجودات زنده و گیاهان است، باید توجه داشت که فرونشست زمین و پایین رفتن سطح آب موجب از از بین رفتن این موجودات و پوشش گیاهی می‌شود و در نهایت ریزگردها و فرسایش خاک را خواهیم داشت.

تا چه زمانی فرونشست در اصفهان میلی‌متری و چه زمانی فرونشست‌های آنی را پیش‌بینی می‌کنید؟

باید توجه داشت که فرونشست در مناطق مختلف رفتارهای متفاوتی را نشان می‌دهد، در مناطقی مانند اصفهان که دشتی آبرفتی با بهترین نوع خاک است با عمق زیاد فرونشست تدریجی است اما در مناطقی که قنات وجود دارد و خاک مرغوب نیست شاهد بروز فروچاله‌ها هستیم این پدیده تاکنون در مناطق جنوبی شهر اصفهان و مناطق شمالی استان اصفهان شاهد بوده‌ایم و فرونشست آنی را داریم.

در این زمینه باید توجه داشت که فرونشست میلی‌متری خطراتی به اندازه و یا حتی بیشتر از فرونشست آنی دارد، بر این اساس باید میزان فرونشست در اصفهان مدام رصد شود و ارتباط آن را با میزان برداشت آب زیرزمینی مشخص شود تا بتوان پیش بینی کرد با چه میزان برداشت از آب زیرزمینی چه میزان فرونشست داریم.

نوع بافت تاریخی و جایگاه شهر اصفهان می‌طلبد که به این مهم توجه داشته باشیم و خشکی زاینده رود در این زمینه تأثیرات بسزایی دارد.

آیا پهنه‌بندی خطر در شهر اصفهان در زمینه فرونشست انجام شده است یا خیر؟

هنوز وارد فاز اجرایی در این زمینه نشده‌ایم چرا که همچنان در مرحله جمع آوری اطلاعات قرار داریم و پس از کامل شده داده‌ها می‌توان پهنه‌بندی خطر را انجام داد.