به گزارش آتیه‌آنلاین، در سال ۲۰۱۶ که «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا وارد کاخ ‌سفید شد، بسیاری از رهبران اتحادیه اروپا امیدوار بودند که بتوانند با او، بر مبنای اصول دموکراتیک همکاری کرده و روابط میان دو متحدی که اقیانوس اطلس میان‌شان فاصله انداخته؛ گسترش یابد. با این همه، ترامپ نشان داد که اساساً نه‏ تنها توافق‌های پیشین با متحدانش را درک نمی‌کند، بلکه حاضر است قدمی جلوتر گذاشته و به بهای سود خود، از جیب همراهانش نیز هزینه کند. بعد از گذشت چهار سال می‌توان به این نتیجه رسید که اقدامات یکجانبه دونالد ترامپ به ‌ویژه در حوزه سیاست خارجی، نه تنها روابط آلمان (به عنوان سکاندار اتحادیه اروپا) بلکه روابط بخش قابل ‌توجهی از کشورهای اروپایی با را واشنگتن سرد کرده است.

معجزه کافی نیست

برخی کارشناسان بر این باورند حتی با اقدامات آتی جو بایدن نیز نمی‌توان انتظار ایجاد معجزه‌ای در حل ‏و فصل سریع اختلافات دو طرف داشت. نظرسنجی‌های انجام شده از سوی مرکز تحقیقات «پیو» نیز نشان می‌دهد وجهه آمریکا در میان اروپایی‌ها بیش از هر زمانی افت کرده است. به ‌عنوان مثال، در حال حاضر تنها ۲۶ درصد از آلمانی‌ها نگرش مطلوبی به ابرقدرتی جهان غرب دارند. در فرانسه نیز وضعیت بدتر است و این رقم به ۱۶ درصد می‌رسد.

اعمال تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم از اروپا یکی از اقدام‌هایی بود که به تیره ‌و تار شدن روابط میان دو طرف انجامید. تعرفه‌های بالای ۲۵ درصد بر فولاد و بیش از ۱۰ درصد بر آلومینیوم واکنش منفی «بلوک سبز» را به دنبال داشت و این در حالی است که پیشتر نیز آهن و آلومینیوم آمریکا از طریق اروپا تأمین می‌شد. اروپا در آن زمان اعلام کرد که با این اقدام مقابله خواهد کرد؛ امری که با شکایت بروکسل از دولت آمریکا به سازمان تجارت جهانی انجامید.

آمریکا همچنین تعرفه‌ای به میزان ۲۵ درصد بر واردات محصولات اروپایی اعمال کرد که محصولات پشمی بریتانیا و ابزار مربوط عدسی دوربین‌های ساخت آلمان، پنیر و روغن زیتون فرانسه، ایتالیا و اسپانیا از جمله مواردی بودند که جزو شمول این طرح قرار گرفتند. از سوی دیگر، تعرفه‌های گمرکی بر واردات هواپیما از اروپا ۱۰ درصد افزایش یافت و جالب این بود که خودروهای آلمانی نیز از این ماجرا مصون نماندند.

اما آنچه بیش از هر چیز به ایجاد اصطکاک در روابط دو طرف انجامید، پروژه انتقال گاز از روسیه به اروپا (نورد استریم ۲) بود که با واکنش شدید از سوی واشنگتن همراه شد. آمریکا این پروژه را نافی منافع خود دانست و از کشورهای اروپایی خواست تا بلافاصله آن را متوقف کنند. مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده در این زمینه طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: «از نظر آمریکا، نورد ‌استریم ‌۲ اروپا را به‌ خطر می‌اندازد؛ چراکه این منطقه را به گاز روسیه وابسته می‌کند و اوکراین را نیز با خطر روبه‌‏رو خواهد کرد که به ‌نظر من برای بسیاری از آلمانی‌ها نگران‌کننده است. ما امیدواریم ساخت نورد ‌استریم ۲ تکمیل نشود و ما روی تشکیل ائتلافی برای جلوگیری از چنین اتفاقی کار می‌کنیم و امیدواریم دولت آلمان هم به چنین نتیجه‌ای برسد.» در این رابطه، آمریکا با استناد به قانون «کاتسا» (قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها) فهرستی از تحریم‌ها را علیه شرکت‌های دخیل در این پروژه و همچنین بندرگاه‌های دریافت‌کننده گاز صادره از روسیه اعمال کرد.

برای نمونه، شرکت هلندی- سوئیسی «ال سیز» که حدود ۳۰۰ کیلومتر از این طرح را تکمیل کرده، در پی تحریم‌های آمریکا پای خود را از این پروژه کنار کشید. مجری اصلی طرح خط لوله نورد استریم ۲ غول انرژی روسیه، یعنی «گازپروم» است، اما نیمی از هزینه آن را پنج شرکت اروپایی «او.ام.وی»، «وینترشال»، «دآ، ان جی، اونیپر» و «شل» برعهده گرفته‌اند. تحریم پروژه گازی نورد استریم ‌۲ توسط دولت آمریکا اعتراض سیاستمداران آلمان را برانگیخت. «گرهارد شرودر»، صدراعظم پیشین آلمان، رئیس نهاد نظارتی بر موسسه خطوط لوله انتقال گاز نورد استریم و نورد استریم ۲ در مصاحبه با روزنامه آلمانی «اوسنا بروکر» گفته بود: «آمریکایی‌ها می‌خواهند برای ما تعیین کنند که اجازه داریم با چه کسی تجارت کنیم و با چه کسی این حق را نداریم.» او با لحنی تند صراحتاً اعلام کرد که آلمان، ایالت پنجاه‏ و یکم آمریکا نیست و برلین نباید این موضوع را بپذیرد.

در همین راستا، ماه گذشته میلادی، «کلاوس ارنست»، عضو پارلمان آلمان هم اعلام کرد که تلاش‌های واشنگتن برای جلوگیری از به بار نشستن پروژه نورد استریم۲  مشابه رفتار گروه‌های مافیایی است. او از اتحادیه اروپا خواست تا در برابر این تلاش‌ها ایستادگی کند. ارنست در جلسه بوندستاک (پارلمان) آلمان اعلام کرد که «آمریکا، مانند اعضای گروه مافیا که تلاش دارند به ‌زور از شرکت‌ها پول بگیرند عمل می‌کند. ایالات متحده به اروپا آمده و مدعی است که می‌خواهد از ما در برابر روسیه حفاظت کند، اما در عوض تهدید می‌کند که اگر تن به خواسته‌هایش ندهیم و این حمایت را رد کنیم، شرکت‌های اروپایی را به مرز ورشکستگی اقتصادی می‌رساند».

مسیر پیش رو

تحلیلگران اروپایی بر این باورند اگرچه احیای روابط میان متحدان دیرین ضروری به نظر می‌رسد، اما پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا به این معنا نیست که بتوان انتظار تغییرات شگرف و سریع را داشت. بی‌اعتمادی ایجاد شده میان اروپا و آمریکا تأثیری عمیق بر روابط دو کشور گذاشته است. از هم‌اکنون می‌توان پیش‌بینی کرد که رئیس‏ جمهور منتخب، پس از ورود به کاخ‌ سفید در اولین فرصت به اروپا سفر کند، دوباره به پیمان آب و هوایی پاریس بپیوندد و بکوشد پیمان‌های از دست‌رفته را احیا کند. اما مشکل اینجاست که نه‏ تنها بایدن با بحران‌های بسیاری در داخل کشور (از جمله همه‌گیری کرونا) رو به ‏روست، بلکه حل اختلاف بر سر مسائلی چون «نورد استریم۲» به راحتی میسر نیست و باید چانه‌زنی‌های بسیاری در این راستا صورت گیرد.

این در حالی است که «برونو سالیوان»، تحلیلگر و استاد دانشگاه علوم سیاسی پاریس معتقد است که به ‌رغم خوشحالی عمده ناشی از پیروزی بایدن، این بدان معنا نیست که روابط میان دو طرف بهبود کامل یافته و دیگر خبری از اختلاف میان دو طرف نخواهد بود. وی می‌گوید: «باید بپذیریم که سیاست دموکرات‌های آمریکا نیز در بسیاری موارد با سیاست‌های بروکسل متفاوت است، بنابراین تصور اینکه با روی کار آمدن بایدن شاهد هیچ اختلافی نخواهیم بود کاملاً اشتباه است».

یک منبع آگاه در اتحادیه اروپا نیز عنوان کرد که انتظار می‌رود دولت بایدن در زمینه مسائلی چون پیمان اقلیمی پاریس بسیار سریع عمل کند، اما نمی‌توان مطمئن بود که آیا این سرعت در زمینه بازگشت اوضاع اقتصادی به حالت قبل هم ممکن خواهد بود یا خیر. این منبع که نخواست نامش فاش شود در ادامه اعلام کرد که «اروپا تلاش دارد مسیر خود را پیش گیرد و درکی روشن از شرایط داشته باشد، اما تحکیم «اتحاد تجاری فرا اطلسی» کاری نیست که بتوان آن را یک‌ شبه انجام داد.» این در حالی است که مقام‌های اتحادیه اروپا عنوان کردند که این بلوک از ۳۰ نوامبر بحث درباره چگونگی بهبود روابط با آمریکا در دوران پس از ترامپ را آغاز می‌کنند. سفرای ۲۷ کشور اروپایی بناست پنج سیاست کلان در زمینه همکاری با جو بایدن پس از ورود او به کاخ‌ سفید را بررسی کنند. این حوزه‌ها شامل سلامت، مبارزه با کرونا، افزایش همکاری‌های اقتصادی، مقابله با تغییرات اقلیمی، ارزش‌های مشترک و پیشبرد صلح خواهد بود. رهبران اتحادیه اروپا نیز بناست در اواخر آذرماه در این زمینه به بحث و بررسی بنشینند.

آسمان خاکستری تغییر

در مورد پرونده‌ای مانند نورد استریم ۲ باید این نکته را نیز مدنظر داشت که رقابت میان شرکت‌های حوزه گاز و انرژی آمریکا و روسیه پس از روی کار آمدن بایدن نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. روزنامه «وال‌استریت ژورنال» اخیراً گزارش داده که لابی‌گران اوکراینی مورد حمایت واشنگتن، تلاش دارند از طریق پارلمان این کشور محدودیت‌هایی را بر پیشبرد و اجرای کامل نورد استریم ۲ اعمال کنند.

با این همه، انتظار می‌رود مسائلی چون تعرفه‌های گمرکی بر واردات کالا از اروپا مدتی پس از ورود نامزد دموکرات‌ها به کاخ سفید روی میز کار او قرار گیرد؛ چراکه به گفته «وارن گلاوی»، تحلیلگر بلومبرگ، عدم واکنش از سوی بایدن به این تعرفه‌ها سبب می‏ شود که کاسه صبر اروپا بار دیگر سرریز کرده و این‌بار واکنشی جدی‌تر به چنین بی‌توجهی نشان دهد.

نکته دیگر، وضعیت فعلی آمریکا و کشوری است که بایدن از ترامپ تحویل می‌گیرد. همه‌گیری کرونا به موج بیکاری شدید در آمریکا انجامیده است. از یک سو، این امر می‌تواند به ضرر اروپا باشد؛ چراکه انتظار می‌رود بایدن برای بهبود اوضاع در کشورش حتی در سیاست‌های خود علیه قاره سبز از ترامپ نیز تندتر برود. این البته از سوی برخی تحلیلگران محل شک است. آنها معتقدند گرچه ممکن است بایدن پیشرفت چندانی در روابط تجاری دو طرف ایجاد نکند، اما دست‏کم خواهد کوشید وضعیت را از چیزی که هست بدتر نکند؛ چراکه او برخلاف ترامپ، معتقد است برای ما غلبه بر سلطه چین در حوزه‌هایی مانند تجارت و تکنولوژی نیازمند یک اتحادی قوی است و اروپا یکی از برترین متحدانی است که آمریکا در این زمینه دارد. بنابراین انتظار می‌رود که بهبود روابط به آن روشنی که بسیاری انتظار دارند رخ ندهد، اما دست‏کم می‌توان انتظار داشت که بایدن در برخی مسائل عقب‌نشینی کند تا دل اتحادیه اروپا را نیز به دست آورد.

نویسنده: کامران برادران