به گزارش آتیه‌آنلاین، بلاروس چند وقتی بود که از تیتر اول رسانه‌های جهان خارج شده بود. پس از ماه‌ها اعتراض و تظاهرات در خیابان‌های بلاروس در پی نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور، به نظر می‌رسید که اوضاع در این کشور اندکی آرام شده است. با این همه، طی روزها و هفته‌های اخیر این کشور بار دیگر مرکز توجه جهان قرار گرفته است؛ وضعیتی که البته ریشه‌اش در وضعیت نابسامان سیاسی این کشور نهفته است.

ادامه تنش

روز شنبه خیابان‌های بلاروس بار دیگر صحنه حضور معترضان بود، معترضانی که چند ماهی می‌شد صحنه را به سکوت فراگیر واگذار کرده بودند. چهره‌های اپوزیسیون که از زمان انتخابات اوت گذشته اعتراضات علیه «الکساندر لوکاشنکو»، رئیس‌جمهوری بلاروس را رهبری می‌کنند، به تازگی بعد از دو ماه توقف دوباره خواستار تجمع‌های مردمی شده‌اند.

مقام‌های بلاروسی روز شنبه‌ هشدار دادند که هر معترضی که در اعتراضات شرکت داشته باشد تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. خودروهای زرهی و اتوبوس‌های پلیس در آستانه دور جدید اعتراضات راهی مرکز مینسک شدند. کمیته تحقیقات مینسک هشدار داد که معترضان احتمالاً با اتهامات کیفری مواجه می‌شوند. این کمیته همچنین از شروع تحقیقات علیه نگارندگان این پیام‌ها در پیام‌رسان تلگرام خبر داد که فراخوان اعتراضات خیابانی را داده‌اند.

این پیام‌ها و بیانیه‌های هشدارآمیز البته نتوانست مانع از حضور معترضان شود و عصر روز شنبه مردم بار دیگر خیابان‌ها را به تسخیر خود درآوردند. تظاهرکنندگان خواستار پایان دوران ریاست‌جمهوری لوکاشنکو و برگزاری انتخابات آزاد شدند. آنان همچنین خواستار آزادی کسانی شدند که پیشتر در این کشور و طی تظاهرات بازداشت شده بودند؛‌ از جمله شماری از خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و چهره‌های شاخص اپوزیسیون.

براساس گزارش‌ها، پلیس بلاروس در جریان اعتراضات جدید روز شنبه علیه الکساندر لوکاشنکو بیش از ۱۰۰ معترض را بازداشت کرده و در میان آن‌ها نام سه سردبیر پایگاه‌های خبری آنلاین به چشم می‌خورد. رویترز در همین راستا گزارش داده که میدان اصلی شهر مینسک که قرار بود محل آغاز تجمع‌های ضد دولتی در عصر شنبه شود، با خودروهای پلیس و ون‌های زندان محاصره و مسیرهای منتهی به آنجا بسته شدند.

البته در این مکان تجمع چشمگیری انجام نشد، با این حال خبرگزاری روسی ریانووستی به نقل از وزارت کشور بلاروس از بازداشت بیش از ۱۰۰ تن روز شنبه خبر داد. براساس تصاویر ویدیویی که در رسانه‌های اپوزیسیون بلاروس منتشر شد، افسران پلیس نقاب‌دار با خشونت مردم را در این میدان و نقاط دیگر این شهر بازداشت کردند. گزارش‌های میدانی همچنین حاکی از آن بود که از قرار معلوم برخی از بازداشتی‌ها رهگذر بوده‌اند.

البته دولت بلاروس مدعی است که اتفاق چندان قابل‌توجهی روی نداده و شمار معترضان در حدی نبود که بتوان آن را تظاهرات قلمداد کرد. «اولگ چمودانووا»، از وزارت کشور بلاروس به خبرگزاری ریانووستی گفت: «بیش از ۱۰۰ تن بابت تخلفاتشان به ایستگاه‌های پلیس منتقل شده‌اند. این موارد شامل حملات تک نفره و دیگر اغتشاش‌های عمومی بوده است. روز یکشنبه، با وجود درخواست اپوزیسیون، اعتراضات بزرگی صورت نگرفت.» با این همه، برخی تحلیل‌گران نگاه دیگری به این مسئله دارند. به گفته «والنزی اسکچر»، تحلیل‌گر مسائل اروپای شرقی، ماهیت بازگشت معترضان به خیابان‌های بلاروس از اهمیت بسیاری برخوردار است. وی در گفت‌وگو با نیویورک تایمز عنوان کرد که این فراخوان درست زمانی روی داد که کمتر کسی انتظارش را داشت. این تحلیل‌گر گفت: «این خود نشان می‌دهد که آنچه طی هفته‌های اخیر شاهدش بودیم چیزی نبود جز آرامش پیش از طوفان. انتظار می‌رود این اعتراض‌ها پررنگ‌تر شود، حال چه طی روزهای آینده و چه در عرض چندین ماه.» اسکچر در ادامه عنوان کرد که اصطکاک در یک نظام سیاسی نهایتاً به آزاد شدن انرژی می‌انجامد؛ حال هر قدر زمان فعل و انفعال به درازا بکشد تغییری در نتیجه نهایی ایجاد نمی‌کند.

صف‌آرایی اروپا

اروپا از همان روزهای آغازین بر هم خوردن اوضاع در بلاروس رویکردی انتقادی به دولت لوکاشنکو داشت. سرکوب معترضان، بازداشت‌های متعدد و نمونه‌هایی از این دست همه سبب شد که بروکسل دست آخر از اهرم تحریم هم استفاده کند. در همین راستا اتحادیه اروپا روز جمعه «الکساندر لوکاشنکو» رییس جمهوری بلاروس و ۱۴ مقام دیگر این کشور را به دلیل آنچه نقش این افراد در سرکوب معترضانِ به نتایج انتخابات ریاست جمهوری این کشور خواند تحریم کرده بود. این تحریم با استناد به گزارش ادعایی سازمان امنیت و همکاری اروپا درباره تقلب در انتخابات ریاست جمهوری بلاروس اعمال و در نتیجه، راه برای اعمال ممنوعیت مسافرتی و توقیف اموال این افراد باز شد. همچنین شهروندان و شرکت‌های اروپایی از انجام هرگونه معاملات مالی و تجاری با افراد منع شده‌اند. پیشتر نیز وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا با تحریم رئیس‌جمهوری بلاروس و پسرش موافقت کرده‌ بودند.

از سوی دیگر، اتحادیة پخش برنامه‌های اروپایی شامگاه جمعه اعلام کرد نماینده بلاروس از شرکت در مسابقات آواز «یوروویژن» ۲۰۲۱ که ماه مه در روتردام هلند برگزار می‌شود، حذف شده است. در بیانیه این نهاد آمده است که ترانه منتخب این گروه ناقض مقرراتی است که از تبدیل این رقابت به وسیله‌ای برای اهداف خاص جلوگیری می‌کند. گفته می‌شود این ترانه حاوی عبارات و اشاراتی است که مخالفان حکومت الکساندر لوکاشنکو و جنبش اعتراضی این کشور را به سخره گرفته است.

بلاروس ترانه‌ای از گروه Galasy ZMesta را معرفی کرده بود که به گفته برگزارکنندگان یوروویژن «دهن‌کجی» به جنبش دموکراسی‌خواهی در بلاروس است و به نوعی پشتیبانی از رژیم این کشور به‌شمار می‌رود. اتحادیه فرستنده‌های اروپایی (EBU) به سازمان رادیو تلویزیون این کشور فرصت دیگری برای معرفی یک ترانه «غیرسیاسی» داد، اما همان گروه با ترانه‌ای دیگر به عنوان نماینده بلاروس معرفی شد. از محتوای ترانه دوم اطلاعی در دست نیست، ولی برگزارکنندگان یوروویژن گفته‌اند که آن هم به شکل ترانه پیشین نوعی موضع‌گیری سیاسی محسوب می‌شود. مینسک البته به این اقدام واکنش نشان داد و آن را اقدامی سیاسی توصیف کرد.

خبرگزاری فرانسه طی هفته‌ای که گذشت گزارش داد که مسئولان سوئیسی از سفر همسر الکساندر لوکاشنکو برای اسکی در کوه‌های آلپ جلوگیری کردند. بر اساس این گزارش، مقامات ذیربط سوئیس مانع از سفر «هالینا لوکاشنکو»، همسر رئیس‌جمهوری بلاروس شدند که تصمیم داشت به اتفاق دوستانش برای ورزش اسکی در کوه‌های آلپ به این کشور سفر کند. روزنامه سوئیسی «بلیک» در گزارشی نوشت مقامات این کشور هنگامی که نام همسر لوکاشنکو را در بین مسافران مشاهده کردند تصمیم به ممنوعیت سفر او گرفتند و از پرواز این هواپیما جلوگیری به عمل آوردند.

مقامات مربوطه طی بیانیه‌ای عنوان کردند که همه‌گیری کرونا دلیل این ممانعت بوده است، اما روزنامه سوئیسی بلیک به نقل از یک مقام آگاه نوشت که کرونا تنها بهانه بوده است و علت واقعی این مسئله، اعمال تحریم‌های زوریخ علیه مینسک است.

با این وجود به نظر می‌رسد که با گرم‌تر شدن هوا در اروپای شرقی، کم‌کم باید شاهد شروع مجدد طوفان سیاسی در بلاروس باشیم.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا