به گزارش آتیه‌آنلاین، در سپهر سیاست بین‌الملل، اختلاف میان کارشناسان بر سر مسائل گوناگون امری طبیعی و قابل درک است. در موارد گوناگون هر تحلیل‌گر و کارشناس از نگاه و زاویه‌ای مشخص می‌تواند به مسائل نگاه کند و در نتیجه نوعی هرمونتیک در زمینه تحلیل‌ها از یک مورد وجود دارد. ترکیه اما در این زمینه نمونه‌ای یگانه است؛ چراکه هر زمان بحث سیاست‌های چند سال اخیر این کشور مطرح شده، کمابیش تمامی کارشناسان نگاهی یکسان به ترکیه داشته و آن این‌که آنکارا بال‌های استراتژیک خود را با هدف گسترش هرچه بیشتر باز کرده است.
تلاش برای بهبود روابط
کمتر کسی است که به یاد نداشته باشد تصمیم آنکارا مبنی بر مشارکت با روسیه در زمینه خرید تسلیحات دفاعی چه جنجال‌ها که ایجاد نکرد. زمانی که ترکیه از خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه خبر داد، این اقدام با مخالفت شدید دولت وقت آمریکا به رهبری «دونالد ترامپ» مواجه و قرارداد خرید جنگنده‌های اف-۳۵ از واشنگتن با دشواری‌های بسیار همراه شد.
این در حالی است که روی کار آمدن «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری جدید آمریکا نیز نتوانست از حجم این اختلاف‌ها بکاهد. البته «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه طی ماه‌های اخیر کوشید قدری این روابط را بهتر کرده و طی سخنانی پس از انتصاب بایدن به ریاست کاخ سفید خواستار بهبود روابط با واشنگتن شده و گفت: «اعتقاد دارم که بایدن رییس جمهور منتخب آمریکا به روابط ترکیه و آمریکا اهتمامی که شایسته آن است را نشان خواهد داد. ما نسبت به هیچ کس پیشداوری، خصومت و دشمنی نداریم. تا به امروز هر کس گامی برای ما برداشته ما بسوی وی دویده‌ایم، ما با دوستانی که دست ما را فشرده‌اند به کار مشترک ادامه خواهیم داد و امیدوارم که در سال جدید میلادی یک صفحه جدید در روابط ترکیه با آمریکا و اتحادیه اروپا باز شود.»
با این همه، سخنان روز گذشته (دوشنبه) ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه نشان از آن دارد که اوضاع آن‌قدرها هم به سامان نیست. به گزارش خبرگزاری آناتولی، آنکارا به واشنگتن نسبت به پیامدهای ادامه فشار بر معامله تسلیحاتی سامانه‌های اس- ۴۰۰ روس هشدار داد. کالین طی سخنانی تاکید کرد: «اگر کشور دیگری (آمریکا) موضعی افراطی در قبال ما اتخاذ و اعلام کند که فقط با شروط خودمان برخورد خواهیم کرد نه هیچ چیز دیگر، چنین موضعی ما را به گرایش‌های دیگری سوق می‌دهد.» وی در ادامه گفت: «ترکیه می‌تواند بدون نقض سیستم دفاعی ناتو به سامانه‌های اس- ۴۰۰ دست یابد و این مشکل از طریق گفت‌وگوی سازنده با واشنگتن حل خواهد شد.» بنا به گفته سخنگوی اردوغان، آمریکا باید جدی بودن موضع ترکیه درباره سامانه‌های اس-۴۰۰ مورد توجه قرار دهد و درک کند که تصمیم خرید این سامانه یک شبه گرفته نشده است.
از سوی دیگر، طی هفته‌های اخیر اردوغان تلاش کرده بار دیگر روابط سرد با اتحادیه اروپا را بهبود بخشید. طی روزهای گذشته، رسانه‌ها از گفت‌وگوی ویدئویی میان اردوغان و «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان خبر دادند. بنا به گزارشی که شینهوا در این رابطه منتشر کرد، طی این تماس دو طرف در خصوص شیوع کرونا و موضوعات منطقه‌ای از جمله پرونده سوریه و لیبی گفت‌وگو کردند. درخواست اردوغان از اتحادیه اروپا برای حمایت از پناهندگان سوریه از دیگر موضوعات مورد بحث و تبادل نظر در این رایزنی تلفنی به شمار می‌آید. این در حالی است که اتحادیه اروپا اخیراً تحریم‌هایی را علیه چند نهاد ترکیه که در فعالیت‌های حفاری در آب‌های مورد اختلاف میان ترکیه و یونان قرار دارند، اعمال کرد.
همچنین از یاد نباید برد که طی روزهای اخیر آنکارا تلاش کرده روابط با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را که خود نیز عضوی از آن است بهبود ببخشید. پیشتر، «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو عنوان کرده بود که جناح‌های اروپایی توسط کشورهای غیر اتحادیه اروپا یعنی آمریکا، کانادا و انگلیس در شمال و ترکیه در جنوب دفاع می‌شوند. استولتنبرگ طی سخنان خود همچنین اظهار داشت که ترکیه، عضو غیر اتحادیه اروپا ناتو در جنوب شرق هم‌مرز با سوریه و عراق است و این موضوع در مبارزه با داعش و تروریسم بین‌المللی اهمیت بسیاری دارد. در واکنش، اردوغان این اظهارات را تحسین کرده و آن را شایسته تشکر خواند. بنا به گزارش آناتولی، اردوغان در پیامی توئیتری عنوان کرد: «ما از ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو به خاطر ارزیابی‌های عینی و بی‌طرفانه‌اش در خصوص مسائل امنیتی و دفاعی یورو- آتلانتیک تشکر می‌کنیم. ترکیه به عنوان یکی از متحدان ناتو به انجام تمام مسئولیت‌هایش ادامه خواهد داد و به صلح و امنیت جهانی خدمت خواهد کرد.»
توسعه‌طلبی استراتژیک
با تمامی این اوصاف نمی‌توان انکار کرد که آنکارا سودای گسترش سلطه استراتژیک خود را در سر می‌پروراند و این امر از رویکردهای اخیر این کشور در زمینه مسائل بین‌المللی و همچنین منطقه‌ای قابل حدس است. اخیرا اردوغان طی بیانیه‌ای بر اهمیت روابط میان کشورش و افغانستان تاکید کرد. به گزارش تی‌آرتی، این بیانیه که به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس روابط دیپلماتیک بین ترکیه و افغانستان منتشر شد، تاکید می‌کند که کابل از جایگاهی ویژه برای آنکارا برخوردار است. اردوغان در پیام خود تاکید کرد: «حمایت افغانستان از جنگ رهایی‌بخش ملی ترکیه و به رسمیت شناختن موجودیت مجلس ملی کبیر ترکیه به عنوان یکی از اولین کشورهای پیشگام در این وقایع مهم در تاریخ ترک از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.» در ادامه این پیام آمده است: «اگرچه روابط دیپلماتیک دو کشور ترکیه و افغانستان سابقه صد ساله دارد، ولی پیوندهای برادری بین دو کشور قدمتی دیرینه داشته است. دو ملت در فرهنگ و تاریخ مشترکی که در حول محور فلسفه مسامحه و گذشت مولانا تلفیق شده است، شریک هستند. افغانستان همواره در قلب ملت ترکیه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.»
از یاد نباید برد که روز گذشته نیز سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه طی سخنانی عنوان کرد که آنکارا آماده گشودن صفحه جدیدی در روابط با مصر و کشورهای حوزه خلیج فارس است. خبرگزاری بلومبرگ این اظهارات را نشانه‌های آشکاری از آمادگی ترکیه برای اصلاح روابط متشنج خود با کشورهای عربی برشمرد.
این در حالی است که انتقادها از دولت ترکیه در زمینه نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان به بهانه مبارزه با تروریسم رو به افزایش داشته است. این امر البته از چشم دولت حاضر در آنکارا پنهان نمانده است. ایندیپندنت روز سه‌شنبه گذشته گزارش داد که اردوغان طی نطقی، وعده بهبود اوضاع در زمینه حقوق بشر ترکیه را داده است. اردوغان گفت دولت او حق برگزاری دادگاه عادلانه و همچنین آزادی‌های بیان و پیوستن به گروه‌ها و تشکیلات مختلف را برای افراد، به عنوان بخشی از طرحی که او نامش را «اقدام حقوق بشر» خواند، تقویت خواهد کرد.
از قرار معلوم، رویاهای توسعه‌طلبانه رجب طیب اردوغان، همچنان بناست نقطه توافق انبوه تحلیل‌گران با گرایش‌های متضاد باشد؛ چراکه حزب عدالت و توسعه تصمیم ندارد به این زودی‌ها بال‌های خود را جمع کند.
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما