هرچه از زمان روی کار آمدن دولت جدید آمریکا به رهبری «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری این کشور می‌گذرد، خطوط سیاست‌گذاری و راهبردهای استراتژیک آن مشخص‌تر می‌شود.
از یاد نباید برد که روی کار آمدن بایدن بدل به نقطه عطفی در سیاست بین‌الملل شد و رهبران کشورها از شکست «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا در انتخابات استقبال بسیار کرده و بسیاری از کارشناسان نوید دوره‌ای مبتنی بر همکاری‌های چندجانبه و کاهش تنش را دادند.
با این همه، گذر زمان کم‌کم نشان می‌دهد که اوضاع آنچنان هم روشن نبوده و تصویری واضح‌تر از چارچوب استراتژیک دولت حاضر در کاخ سفید به دست می‌رسد.
توسل مجدد به ابزار تحریم
یک ویژگی بارز و مشخص دولت پیشین آمریکا به رهبری ترامپ، بهره‌گیری از ابزار تحریم بود. همه به یاد دارند که چهار سال پیشین جهان شاهد موجی فراگیر از تحریم‌ها علیه کسانی بود که اقدام‌هایشان به مذاق رئیس‌جمهو پیشین آمریکا خوش نمی‌آمد. ترامپ حتی کار را به جایی رسانده بود که شماری از مقام‌های دیوان بین‌المللی کیفری نیز شمول تحریم قرار گرفتند.
البته بهره‌گیری از ابزار تحریم در سیاست خارجه آمریکا البته سابقه‌ای طولانی دارد، اما بر کسی پوشیده نیست که در دوران ترامپ این سیاست وارد مرحله‌ای دیگر شد. چه‌بسا برخی گمان می‌کردند که دولت جدید آمریکا در خرج کردن این کارت همچو ترامپ دست و دلباز نباشد.
با این همه، ماجراهای اخیر در میانمار نشان داد که دولت جدید آمریکا واهمه‌ای از به کار بردن این اهرم فشار ندارد. در پی کودتای ارتش میانمار و کنار رفتن «آنگ سان سوچی»، رهبر غیرنظامی این کشور از سوی ارتش، بسیاری منتظر واکنش درخور از سوی آمریکا بودند. این در حالی است که فشار از سوی ارتش بر سوچی و متحدانش رو به افزایش دارد. طی هفته‌های گذشته، پلیس میانمار اتهاماتی را علیه رهبر و رئیس‌جمهوری مخلوع این کشور اعمال کرد و رسانه‌ها نیز از صدور حکم قضایی در این رابطه خبر دادند.
کودتای میانمار البته به واکنش مردم این کشور انجامید. طی روزهای اخیر هزاران تن از معترضان میانماری در شهرهای بزرگ این کشور دست به تظاهرات زدند. خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه در این رابطه گزارش داد که تظاهر کنندگان در شهر «یانجون» با حمل بادکنک‌های قرمز رنگی که نماد حزب حاکم اتحادیه ملی دموکراسی به رهبری آنگ سان سوچی است، شعار دادند: «ما دیکتاتوری نظامی نمی‌خواهیم! ما دموکراسی می‌خواهیم!» همچنین حدود ۱۰۰ نفر در شهرک ساحلی «مولامین» در جنوب شرق و دانشجویان و پزشکان در شهر «ماندالای» در اعتراض به کودتای نظامی ارتش علیه سوچی تظاهرات کردند. این در حالی است که اخباری از توسل پلیس میانمار در شهرهایی چون نایپیدوا به ماشین آب‌پاش و همچنین گلوله‌های پلاستیکی منتشر شده است و برخی رسانه‌ها چون روسیاالیوم از استفاده از گلوله‌های جنگی علیه تظاهرکنندگان از سوی پلیس خبر دادند.
دولت آمریکا به سرعت به این وقایع و تحولات واکنش نشان داد. روز پنج‌شنبه خبرگزاری فرانسه گزارش داد که ئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به کودتا در میانمار و دستگیری مقام‌های ارشد حزب حاکم، دستور اعمال تحریم علیه برخی فرماندهان نظامی این کشور، اعضای خانواده و فعالیت‌های تجاری آنها را صادر کرد. وی با ابراز نگرانی نسبت به تحولات اخیر در میانمار، گفت که هر دو حزب سیاسی آمریکا دغدغه برقراری دموکراسی در این کشور را داشته‌اند. بایدن همچنین از ارتش میانمار خواسته است، افراد بازداشت شده از جمله رهبر حزب حاکم اتحادیه ملی دموکراسی میانمار را در سریع‌ترین زمان ممکن آزاد کند.
سایه تردید
توافق دولت آمریکا و طالبان در دوحه و امضای توافق صلح بسیاری را راضی کرده، هرچند که شماری معتقدد بودند این ماجرا جدای از اینکه تاثیری در التیام آلام این کشور جنگ‌زده نداشته بلکه اساساً امید چندانی هم نمی‌توان به اجرای آن و خروج تمام و کمال نیروهای خارجی داشت. به نظر می‌رسد که این پیش‌بینی در حال تحقق یافتن است. پیشتر، وزارت خارجه آمریکا به رهبری «آنتونی بلینکن» خبر داده بود که واشنگتن در حال بررسی امکان‌های متفاوت در رابطه با توافق دوحه است. برای بسیاری این امر یک هشدار بود. البته سخنگوی دفتر سیاسی طالبان پیشتر تذکر داده بود که در صورت وعده‌شکنی دولت جدید آمریکا در زمینه مذامرات صلح قطر، جنگ این شبه‌نظامیان علیه آمریکا بار دیگر از سر گرفته می‌شود. «محمد نعیم»، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان صراحتاً اعلام کرده که توافق دوحه اساساً ارتباطی به یک شخص نداشته و با دولت آمریکا منعقد شده، حال رهبر این کشور هر که می‌خواهد باشد. وی افزود: «اگر دولت بایدن این توافق‌نامه را نپذیرد جنگ ما علیه آمریکا از سر گرفته خواهد شد و تا خروج آنها ادامه خواهد یافت.»
این در حالی است که شامگاه چهارشنبه بایدن در نخستین دیدارش از پنتاگون گفت که خروج کامل نیروهای ایالات متحده از افغانستان مطابق ضرب‌الاجل توافق‌نامه دوحه تا ابتدای ماه مه انجام نمی‌شود. بایدن بدون اشاره به این که آیا دلیل بی‌توجهی او به جدول زمانبندی خروج نیروهای آمریکا از افغانستان، خلف وعده طالبان در چارچوب توافق صلح دوحه بوده یا خیر، تاکید کرد که دیپلماسی به عنوان ابزار مهم سیاست خارجی از اهمیت قابل توجهی برای او برخوردار است. رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین تصریح کرد که در صورت نیاز از استفاده از زور برای تامین منافع حیاتی مردم ایالات متحده دریغ نخواهد کرد ولی نه به عنوان نخستین گزینه.
در مورد چین نیز به نظر می‌رسد که اوضاع بنا نیست تغییر چندانی بکند. بایدن طی سخنرانی خود در پنتاگون همچنین از تشکیل یک نیروی ضربت وزارت دفاع در خصوص چین برای ارزیابی سیاست‌های دفاعی و ارائه توصیه‌ها پیرامون چگونگی رسیدگی به چالش‌های شکل گرفته از سوی یکی از دشمنان اصلی خبر داد. بنا به بیانیه پنتاگون، نیروی ضربت وزارت دفاع آمریکا در امور چین از ۱۵ مقام غیرنظامی و نظامی پنتاگون تشکیل می‌شود. مدیر این نیروی ضربت «الی راتنر»، دستیار ویژه «لوید آستین» وزیر دفاع و یکی از مقامات سابق اندیشکده «امنیت جدید آمریکایی» خواهد بود.
این در حالی است که روز پنج‌شنبه کاخ سفید از نخستین تماس تلفنی بایدن با همتای چینی خود خبر داد. رویترز به نقل از کاخ سفید گزارش داد که در جریان این تماس جو بایدن تاکید کرد که منطقه هند - اقیانوس آرام، اولویت بالایی برای واشنگتن دارد و به «شی جین‌پینگ»، رئیس‌جمهوری چین هشدار داد که رویارویی برای هر دو کشور فاجعه‌بار خواهد بود.
با جلوتر رفتن زمان می‌توان انتظار داشت که آنتاگونیسم‌های موجود در روابط استراتژیک آمریکا هرچه بیشتر خود را نشان دهد و موضع عملی بایدن و دولتش در برابر آنها آشکارتر شود؛ حال این مواضع ممکن است که به هر ترتیب به ایران هم مربوط باشد!
گزارش فرزاد سیف‌نیا
نظر شما