نگاهی به نشست‌های کمیسیون مشترک برجام

 اتحادیه اروپا روز جمعه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که نشست بعدی کمیسیون مشترک برجام ۱۱ شهریور در وین منعقد می‌شود. به گزارش سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، این نشست به ریاست هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه و نمایندگان کشورهای فرانسه، آلمان، انگلیس، چین و روسیه برگزار خواهد شد. هنوز حضور آمریکا در این نشست مشخص نیست. اما به نظر می رسد با توجه به زمان برگزاری نشست، در آن زمان هم نسبت آمریکا با برجام معلوم شده و هم در ایران گرد و غبار انتخابات خوابیده باشد و دولت جدید در این نشست حضور خواهد داشت. اما در نشست های برجامی در سالهای گذشته چه گذشته؟ در این گزارش نگاهی انداخته‌ایم به مهمترین نشست های کمیسیون مشترک برجام که توجه بیشتری نسبت به آنها صورت گرفته است.

به گزارش آتیه آنلاین کمیسیون مشترک برجام وظیفه اجرای کارکردها (۱۶ مورد)، مفاد و پیوست‌های توافق اتمی ایران را برعهده دارد. نقش هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک به عهده نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی است و اعضای کمیسیون گروه نمایندگان گروه ۱+۵ شامل بریتانیا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، ایالات متحده، نماینده اتحادیه اروپا  و ایران هستند.
روال کاری کمیسیون به این شکل است که هر سه ماه یک بار (یا به درخواست یکی از اعضا) تشکیل جلسه می‌دهند. جلسات کمیسیون مشترک در نیویورک، وین، یا ژنو برگزار شده و شکایات اعضای برجام در این نشست ها بررسی می شود.
کمیسیون همچنین نظارت و رایزنی در خصوص اجرای لغو تحریم‌ها را بر عهده دارد. علاوه بر این تصمیم‌گیری در مورد طرح‌های مرتبط با فعالیت هسته‌ای از جمله وظایف این کمیسیون است. کار این کمیسیون محرمانه است و تنها اعضای برجام و در صورت توافق ناظرانی که در جلسات حضور می‌یابند، از آن آگاه هستند.
در نهایت اینکه کمیسیون مشترک برجام، حداقل هر شش ماه یکبار در خصوص موضوعات اجرایی به شورای امنیت سازمان ملل متحد گزارش می‌دهد.
 
نشست نخست
اولین نشست در مهر ماه سال ۹۴ در حاشیه نشست سال جاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد. اولین نشست کمیسیون مشترک جلسه ای در سطح معاونان و قرار بود که ماموریت این کمیسیون بررسی شود. در این زمان توافق برجام اتفاق افتاده بود. اما هنوز تا اجرایی شدن فاصله داشت. به همین لحاظ بیانیه پایانی هنوز حال و هوای مذاکراتی دارد.  
در این بیانیه آمده بود: «این مرحله مهم دیگری است که ما را به آغاز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نزدیک‌تر می‌کند، چیزی که تمامی ما قویا به آن متحد هستیم.»
این کمیسیون در سطح معاونان وزیران خارجه ایران و ۱+۵ تشکیل شد و دستور کار آن «اعلام تشکیل کمیسیون، مرور آخرین تحولات برجام، مرور نحوه اجرای تعهدات طرفین در فاصله روز تصویب و روز اجرایی شدن» بود که حدود ۹۰ دقیقه به طول انجامید و پایان یافت.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی همزمان با عملیاتی شدن برجام یک بیانیه مشترک منتشر و تاکید کردند: «تمام طرفهای توافق قویا متعهد هستند که اطمینان یابند اجرای برنامه جامع اقدام مشترک در کوتاه‌ترین زمان ممکن آغاز شود و ما برای تحقق این هدف، تمام مقدمات لازم را فراهم می‌کنیم.» همچنین اتحادیه اروپا اعلام کرد نشست بعدی کمیسیون مشترک پیش از روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک خواهد بود.
 
نشست دوم
این نشست در ۱۷ آذر همان سال اتفاق افتاد. این نشست با هدف بررسی پیش‌نویس قطعنامه بستن موضوع پی ام دی که قرار بود ۲۴ آذر به شورای حکام ارائه شود برگزار شد. علاوه بر این موضوعات دیگر از جمله جدول زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و رفع برخی ابهامات فنی از جمله دستور کار این نشست بود.  
دومین کمیسیون مشترک برجام هم در سطح معاونان وزیران خارجه ایران و ۱+۵ برگزار شد. سید عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، حمید بعیدی نژاد، رضا نجفی، ‌ حسین خلفی و دیگر کارشناسان حقوقی و فنی وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی هیات ایران در این نشست را تشکیل می‌دادند.
نشست ششم
این دور از نشست ها تحت تاثیر تصویب طرح تمدید قانون آیسا (ISA) توسط آمریکا قرار گرفته بود. این اتفاق در روزهای پایانی دولت اوباما اولین ضربه به برجام تلقی میشد و رای مثبت همه نمایندگان آمریکای در سنا و مجلس نمایندگان راه را برای وتوی احتمالی اوباما نیز می بست.
پیش از برگزاری کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان در روز ۲۰ دی‌ماه، علاوه بر نشست کارشناسی ایران و ۱+۵ و جلسه گروه کاری تحریم‌ها، نشست کارشناسی میان هیات ایرانی و آمریکایی برگزار شد. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در ۲۶ آذر با ارسال نامه رسمی به فدریکا موگرینی هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، خواستار برگزاری جلسه کمیسیون مشترک برجام جهت رسیدگی به اقدام اخیر آمریکا در تمدید قانون تحریم‌های ایران شد.
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به تکرار بدعهدی و اهمال آمریکا در اجرای تعهدات خود، از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی که مسئولیت هماهنگی کمیسیون مشترک را بر عهده دارد، درخواست کرد که ضمن اطلاع رسانی لازم به کلیه طرف‌های برجام، تمهیدات لازم برای برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام و نیز کارگروه تحریم‌های کمیسیون مشترک جهت رسیدگی به اقدام اخیر آمریکا را اتخاذ نماید. این آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور تیم سیاست خارجی دولت باراک اوباما بود.
 
نشست هفتم
هفتمین کمیسیون مشترک برجام در حالی برگزار می شود که رئیس‌جمهور جدید آمریکا درباره چگونگی مواجهه با برجام، سیاست ابهام و تاخیر را در پیش گرفته است. از یک سو وزیر خارجه آمریکا (رکس تیلرسون) پایبندی ایران به برجام را در گزارشی به کنگره اعلام می‌کند، اما بر اساس دستور ترامپ نهادهای مذکور جهت بررسی برجام همچنان ۹۰ روز فرصت دارند تا در این رابطه به ترامپ گزارش دهند. در همین حال ترامپ، معاونش و وزیران خارجه و دفاع وی اظهارات و موضع گیری‌هایی اخیرا در رد یا ایراد به برجام داشته‌اند.  
وزیر خارجه کشورمان در واکنش به اظهارات و مواضع اخیر دولت آمریکا در توئیت‌های متعدد مواضع آنها را رد و تاکید کرد که آمریکا باید به متن برجام پایبند باشد.
همچنین از دیگر مواردی که در این نشست مورد بحث قرار گرفت موانع تجارت و بازرگانی ایران بود که به دلیل نوع برخورد آمریکا هنوز به قوت خود باقی مانده بود. در عین حال در حوزه هایی از جمله نفت و گاز، پتروشیمی، حمل ونقل و همکاری های هسته ای موانع برطرف شده و روند فعالیت ها به صورت عادی درآمده بود. علاوه بر موضوعات مربوط به تحریم‌ها و موانع پیش روی آن، موضوعات هسته‌ای از جمله بررسی جزئیات امضای قرارداد بازطراحی راکتور اراک، خرید ۹۵۰ تن اورانیوم از قزاقستان و خرید دیگر کالاها از جمله مسائلی بود که در اولین کمیسیون با حضور نمایندگان دولت جدید آمریکا مورد بررسی قرار گرفت.
 
نشست نهم
این نشست اولین نشست کمیسیون برجام در سطح وزرا در نیویورک بود. «فدریکا موگرینی» مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آستانه برگزاری نشست وزرا در جمع خبرنگاران بار دیگر بر کارایی توافق هسته‌ای با ایران و همچنین پایبندی تهران به این توافق تاکید کرد و گفت: «من بارها گفته‌ام که این توافق کارایی دارد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم ۷ بار پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده است.» موگرینی درباره احتمال خروج آمریکا از این توافق هم تاکید کرد که چنین توافقاتی با یک کشور به دست نیامده‌اند و به جامعه جهانی مربوط می‌شوند. هیأت ایرانی هم در این نشست‌ بار دیگر بدعهدی‌های آمریکا در روند اجرای برجام را مطرح و نسبت به اینگونه رفتارها اعتراض کرد. اما آمریکا به رهبری ترامپ همچنان سر سازش نداشت.
 
نشست یازدهم
نشست کمیسیون مشترک برجام، روز جمعه ۲۵ اسفندماه، در وین برگزار شد. این نشست بر موضوع رفع تحریم‌ها، به‌ویژه تحریم‌های بخش هوانوردی و رسیدگی به موارد نقض برجام ازسوی آمریکا متمرکز بود. در این نشست ریاست هیأت آمریکایی برعهده‌ برایان هوک، مدیر برنامه‌ریزی سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا بود که برای نخستین‌بار در این کمیسیون مشترک برجام حضور پیدا کرده بود. برایان هوک بعدها در کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه کشورمان مسئول میز ایران شد.  
عراقچی روز پنج‌شنبه گفته بود: «این‌بار بحث ما در کمیسیون مشترک، به‌طور مشخص بر موضوع رفع تحریم‌ها و بدعهدی‌ها و تعلل‌ها و حتی مشخصاً نقض تعهدات انجام‌شده توسط دولت آمریکا، متمرکز خواهد بود و هیأت ایرانی، موارد مشخص نقض برجام توسط آمریکا را در کمیسیون مشترک ارائه خواهد کرد. این گزارش را هم طرف مقابل و هم طرف ایرانی ارائه خواهد داد. ما برداشت‌های خودمان را ارائه خواهیم داد و انتظار داریم که کمیسیون مشترک، درخصوص این موارد نقض، موضع خودش را بیان کند».
نشست کمیسیون مشترک برجام، در حالی برگزار می شد که ترامپ با اخراج تیلرسون از وزارت خارجه آمریکا و انتصاب مایک پومپئو به‌جای او، ابهامات جدی در مورد تداوم تعهد آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران ایجاد کرده بود. دونالد ترامپ دو ماه پیش از این نشست گفته بود اگر کشورهای اروپایی در برطرف کردن نقایص برجام با آمریکا همراه نشوند، در ماه مه از این توافق خارج خواهد شد.  


نشست دوازدهم
این اولین نشست کمیسیون مشترک برجام بدون آمریکا بود. در این نشست یوکیا آمانو مدیر کل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم حضور داشت. مذاکرات همچنان برای حضور اروپا در اقتصاد ایران برقرار بود. اما کسی پیش بینی نکرده بود که اروپاییان در غیاب آمریکا، کارآمدی خاصی نخواهند داشت.
 
نشست چهاردهم
این نشست زیر سایه تهدید فرانسه برای استفاده از مکانیسم ماشه شروع شد. ایران که از اردیبهشت همین سال شروع به کم کردن تعهدات هسته ای خود کرده بود، مورد انتقاد طرف اروپایی قرار گرفت. انتقادی که طبعا جایی برای عرضه نداشت و مسئولین سیاست خارجی ایران آن را چندان جدی نگرفتند. عباس موسوی سخنگوی وزیر خارجه ایران اظهارات وزیر خارجه فرانسه را رد کرده و آن را «غیرسازنده» خواند. وی عقب نشینی ایران از تعهداتش را اقدامی قانونی علیه اقدام غیرقانونی آمریکا برای خروج یک طرفه از برجام دانست.
 در همان ابتدا با توجه به اعطای مجوز به گروهی از هواداران گروهک های تجزیه طلب و ضد انقلاب به منظور تجمع در برابر هتل کوبورگ و احتمال ایجاد اخلال و مزاحمت در روند برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام، هیات ایرانی در اعتراض به این امر، تهدید به ترک محل مذاکرات و عدم شرکت در نشست کمیسیون مشترک کرد که نهایتا با پادرمیانی اتحادیه اروپایی به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک، محل برگزاری این نشست تغییر یافت.  
 
نشست هفدهم
این نشست در حالی برگزار شد که روز ۳۱ مرداد ۱۳۹۹ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی در جلسه «شورای سیاست‌گذاری ملی» در ویرجینیا گفت: «ما شدیدترین تحریم‌های تاریخ ایالات متحده را علیه ایران اعمال کردیم و این هفته هم روند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فعال کردیم تا تمامی تحریم‌های قبلی سازمان ملل که به تعلیق درآمده بود، دوباره برقرار شوند.» این در حالی بود که جوزف بورل، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا  در اولین سفر خود به تهران که در هفته‌های اخیر انجام شد، اعلام کرد که «اتحادیه اروپا به‌ طور نامحدود مهلت حل‌ و فصل اختلافات در رابطه با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) را تمدید خواهد کرد تا از ارجاع این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل یا اعمال تحریم علیه ایران جلوگیری کند.» البته در نهایت آمریکا نتوانست مکانیسم ماشه را فعال کند و ترامپ در این عرصه هم ناکام ماند. اعضای باقیمانده در برجام تاکید کردند که آمریکا در تاریخ ۸ می ۲۰۱۸ به صورت یکجانبه، توقف مشارکت خود در برجام را اعلام کرد و از آن پس، در هیچ یک از فعالیت‌های مرتبط با برجام مشارکت نداشته و بنابراین آمریکا را نمی‌توان یک دولت عضو برجام محسوب کرد.
 
نشست هجدهم
امروز هجدهمین دور از نشست های کمیسیون مشترک برجام، بین ساعت ۱۱ یا ۱۲ ظهر به وقت اتریش (۱.۵ یا ۲.۵ بعدازظهر بوقت ایران) به صورت مجازی برگزار می شود. این اولین نشست اعضای برجام بعد از شکست ترامپ و قول های مساعد بایدن برای بازگشت آمریکا به تعهداتش است. این موضوع در کنار زیاده خواهی های اروپاییان مبنی بر کافی نبودن برجام، حساسیت بالایی به این نشست داده است. این نشست به دلیل کرونا به صورت ویدئو کنفرانس برگزار خواهد شد و سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ریاست هیأت ایرانی در این نشست را بر عهده خواهد داشت. باید دید نتایج این نشست حساس چه خواهد بود.

کد خبر: 3700

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • 4 + 4 =