به گزارش آتیه‌آنلاین، تصمیم آمریکا به خروج ناگهانی و سریع از افغانستان، پرسش‌های بسیاری را برای سیاستمداران اروپایی ایجاد کرد و از جمله این‌که قاره سبز تا چه حد باید دنباله‌رو سیاست‌های نظامی واشنگتن باشد. به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا گام‌هایی اساسی را برای ایجاد ارتشی مخصوص به خود، فارغ از ناتوی تحت سلطه آمریکا، برداشته است که به زودی به ثمر می‌نشیند.  

نیروی واکنش سریع اتحادیه اروپا

بر اساس پیش‌نویس طرح «قطب‌نمای استراتژیک»، اتحادیه اروپا در نظر دارد تا سال ۲۰۲۵ میلادی یک نیروی نظامی مشترک با حضور حداکثر پنج هزار نیرو برای مداخله در طیف وسیعی از بحران‌ها و بدون اتکا به ایالات متحده تشکیل دهد. در این پیش‌نویس ۲۸ صفحه‌ای نتیجه‌گیری و تاکید شده که «توان آرایش سریع نیروهای اتحادیه اروپا» باید بر پایه ترکیبی از نیروی زمینی، هوایی و دریایی تشکیل شود تا بسته به نوع بحران پیش آمده بتوان از ترکیب مورد نیاز آنها به سرعت استفاده کرد.

وزرای خارجه و دفاع اتحادیه اروپا بحث و گفت‌وگو درباره پیش‌نویس این طرح را از هفته گذشته در بروکسل آغاز کردند. هدف آنها این است که تا مارس سال آینده بر سر یک سند نهایی به توافق برسند. ایتالیا و فرانسه، دو قدرت نظامی اتحادیه اروپا، از این پیش‌نویس استقبال کرده‌اند. البته دیدگاه دولت ائتلافی آلمان نیز که به زودی تشکیل می‌شود، در حصول توافق در مورد این طرح بسیار مهم خواهد بود.

رهبران اتحادیه اروپا دو دهه پیش و برای نخستین بار در مورد تشکیل یک نیروی ۵۰ تا ۶۰ هزار نفری به توافق رسیدند ولی در اجرایی کردن آن ناکام ماندند. حال، «جوزپ بوررل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه ارپا، با ارائه پیش‌نویس «قطب‌نمای استراتژیک» که حاوی دکترین نظامی و دفاعی اتحادیه اروپاست، تلاش تازه‌ای را برای جلب همراهی اعضا برای تشکیل ارتش مشترک اروپایی آغاز کرده است. بورل در پیشگفتار این طرح بر «در خطر بودن اتحادیه اروپا» تاکید کرده و نوشته است: «تمامی تهدیدهایی که ما با آن روبرو هستیم در حال تشدید است و ظرفیت تک تک کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای مقابله با آنها نه تنها کافی نیست، بلکه رو به کاهش است.» همچنین در پیش‌نویس «قطب‌نمای استراتژیک» آمده است: «ما به سرعت، استحکام و انعطاف‌پذیری بیشتری برای انجام طیف وسیعی از وظایف اتحادیه اروپا در مدیریت بحران‌های نظامی نیاز داریم.» در این پیش‌نویس همچنین تاکید شده است: «ما باید بتوانیم به تهدیدات قریب‌الوقوع و در مواجهه با یک وقعیت بحرانی واکنش سریع نشان دهیم.»

اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۷ میلادی یک گروه واکنش سریع را که متشکل از هزار و ۵۰۰ نیروی نظامی است، تشکیل داده ولی علیرغم تلاش برای استقرار آنها در چاد و لیبی، هنوز از آن استفاده‌ای نشده است. در پیش‌نویس طرح «قطب‌نمای استراتژیک» نیز تاکید شده که تجزیه گروه‌های نظامی به واحدهای کوچک‌تر می‌تواند آنها را انعطاف‌پذیرتر و قابل استقرارتر کند، لذا اتحادیه اروپا نباید به دنبال تشکیل ارتشی بزرگ، کم‌تحرک و غیرمنعطف باشد.

گفتنی است که «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری ایالات متحده نیز اخیرا چنین اقدامی را مکمل ناتو دانسته بود. این در حالی است که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا آن را توهین‌آمیز توصیف کرده بود.

حاصل بدعهدی آمریکا

اما پرسش مهم اینجاست که اصولاً چرا چنین ارتشی ضرورت دارد؟ در آخرین روزهای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، کشورهای اروپایی همه تلاششان را کردند تا دست‌کم خروج از فرودگاه کابل برای مدتی به تاخیر بیافتد. این نگرانی وجود داشت که شهروندان اروپایی و افغان‌هایی که با آنها همکاری کرده‌اند نتوانند تا پایان اوت از کابل خارج شوند. در نهایت اروپایی‌ها هرکاری کردند نتوانستند آمریکایی‌ها را قانع کنند. حال طرفداران «ارتش اروپا» می‌گویند، اگر اتحادیه اروپا دست‌کم یک نیروی متمرکز، آموزش دیده و آماده برای اعزام می‌داشت، می‌توانست امنیت فرودگاه کابل را برای روزهای بیشتری تامین کند و به دست و پای آمریکا نیافتد.

«اورسولا فن درلاین»، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، ضمن تاکید بر لزوم تشکیل نیروی نظامی اتحادیه اروپا اعلام کرد که این اتحادیه، سال آینده در پاریس یک نشست دفاعی ویژه برگزار خواهد کرد. فن درلاین چهارشنبه گذشته در سخنرانی سالانه‌اش در پارلمان اتحادیه اروپا گفت: «زمان آن رسیده که اروپا به مرحله بعدی گام بگذارد.» همچنین ایده تشکیل قوای نظامی مخصوص اتحادیه اروپا یا «ارتش اروپا» از جمله موضوعاتی است که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از هواداران آن است. نشست دفاعی که فن‌ درلاین به آن اشاره کرد، در دوران ریاست فرانسه بر اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد. ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا، شش ماهه است و دوران ریاست فرانسه از ابتدای سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شود. رئیس‌ کمیسیون اتحادیه اروپا گفت که نشست دفاعی سال آینده، به ریاست او و امانوئل مکرون برگزار خواهد شد.

فن درلاین با اشاره به اتفاقات اخیر در افغانستان گفت: «تماشای آنچه در افغانستان رخ داد، برای تمامی خانواده‌ها و دوستان کسانی که در آنجا کسی را از دست دادند، بسیار دشوار بود.» به گفته رئیس‌ کمیسیون اتحادیه اروپا، ناتو و متحدانش، با پرسش‌هایی عمیق و جدی درباره چگونگی پایان ماموریت در افغانستان روبه‌رو هستند. در نهایت فن درلاین نتیجه‌گیری کرد که وقایع افغانستان، بیش از هر زمانی لزوم وجود نیروی نظامی مستقل اتحادیه اروپا را به نمایش گذاشت. وی گفت: «زمانی از راه خواهد رسید که در برخی نقاط دنیا نیروهای سازمان ملل و ناتو حضور نخواهند داشت. اما اتحادیه اروپا باید حضور داشته باشد.»

با سخنرانی روز سه‌شنبه رئیس‌ کمیسیون اروپایی و حمایت او از این ایده، احتمال تشکیل چنین نیرویی از هر زمانی ممکن‌تر به نظر می‌رسد. اروپایی‌ها با نیرویی کوچک (چیزی حدود پنج هزار سرباز) می‌توانستند امنیت فرودگاه کابل را از آمریکا بگیرند و تا خروج کامل شهروندانشان، آنجا بمانند. اما در فرصت کوتاه روزهای پایانی ماه اوت، محاسبات سیاسی در پایتخت‌های مختلف اروپایی مانع شد تا کشورها با فرستادن نیروی ملی خود، جای خالی آمریکا را پر کنند.

جدا از این، ناتو هم در جریان تجربه افغانستان نشان داد که بر اساس مکانیزم تصمیم‌گیری‌اش، در شرایطی بحرانی از این دست، جز دنباله‌روی از آمریکا یا اتکا به تصمیم‌گیری‌های قبلی، کارکرد یک نیروی نظامی اضطراری را برای اروپا ندارد. یعنی دقیقاً همان هشداری که پنج سالی است امانوئل مکرون‌ تکرار می‌کند.

با این وجود به نظر می‌رسد که یک‌جانبه‌گرایی آمریکا سبب شده که متحدان قدیمی‌اش در پی ایجاد اجتماعی مخصوص به خود باشند تا در شرایط بحرانی از گزند تصمیم‌های ناگهانی واشنگتن در امان بمانند.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا