به گزارش آتیه‌آنلاین، اتحادیه اروپا اخیراً اعلام کرد که رهبران این اتحادیه تصمیم به تمدید تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه در حوزه‌های بانکداری، مالی و انرژی برای شش ماه دیگر گرفتند. این اقدام از سوی «بارند لیتس»، سخنگوی رئیس شورای اروپا در پیامی توئیتری اعلام شد. این سخنگو اعلام کرد که رهبران اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه تحریم‌های اقتصادی سنگینی علیه روسیه از بابت جنگ در اوکراین را برای مدت شش ماه دیگر تمدید کردند. این تحریم‌ها که کلیت بخش‌های اقتصاد روسیه شامل نفت را هدف گرفته‌اند، تا اواسط ۲۰۲۱ باقی می‌مانند.

روز چهارشنبه نیز یک مقام ارشد اتحادیه اروپا اعلام کرد که کلیت اتحادیه اروپا مخالفتی با تمدید این تحریم‌ها ندارد. پیشتر نیز اتحادیه اروپا به‌طور رسمی تحریم‌ها علیه روسیه را تمدید کرده بود. در آن زمان رهبران اتحادیه اروپا  تمدید تحریم‌های کرملین را به دلیل عدم تمایل مسکو به اجرای کامل توافق نامه مینسک در دستور کار قرار دادند که به منظور برقراری آتش‌بس در شرق اوکراین امضا شده است.

صف‌آرایی غرب و شرق

روسیه و اتحادیه اروپا چندین سال است که روابط تیره و تاری از سر می‌گذرانند. دور جدید تنش‌ها میان دو طرف از ماجرای ترور نافرجام «سرگئی اسکریپال»، جاسوس سابق روس و دختر ۲۳ ساله‌اش یولیا آغاز شد. اسکریپال و دخترش چهارم مارس ۲۰۱۸، بیهوش بر روی نیمکتی در نزدیک مرکز خرید شهر سالزبری بریتانیا پیدا شدند. در تحقیقات صورت گرفته بریتانیا، مشخص شد که این پدر و دختر به وسیله گاز اعصاب موسوم به نوویچوک مسموم شده‌اند.

کرملین دست داشتن در این حملات را بارها رد کرده است اما بریتانیا همچنان این کشور را مسئول اقدام به ترور علیه این جاسوس سابق می‌داند. در آن سال، «ترزا می»، نخست‌وزیر وقت بریتانیا رویکردی بسیار خصمانه نسبت به مسکو اتخاذ کرد. وی در تاریخ مارس ۲۰۱۸ طی سخنرانی در پارلمان بریتانیا ا ضمن متهم کردن کرملین به دست داشتن در این ترور نافرجام، از روسیه خواست تا نسبت به این قضیه پاسخگو باشد و توضیح دهد. تبعات این موضوع، به تنش دیپلماتیک و آغاز تحقیقات درباره این حادثه انجامید. بریتانیا از اخراج دیپلمات‌های روسیه خبر داد و ۲۹ متحد این کشور دیپلمات‌های روس را اخراج کردند. در مقابل روسیه نیز اعلام کرد که ۵۰ دیپلمات بریتانیایی را مجبور به ترک خاک خود می‌کند. به علاوه اینکه مسکو با توسل به اصل مقابله به مثل ده‌ها دیپلمات اروپایی، آمریکایی و اوکراینی را مجبور به ترک خاک روسیه کرد.

این در حالی است که دولت «بوریس جانسون»، نخست‌وزیر فعلی بریتانیا، به‌رغم اختلاف‌هایی که با مسکو داشته در گفت‌وگویی تلفنی با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه خواستار آب شدن یخ‌ روابط میان دو طرف شد. طرفین طی تماس تلفنی به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی متفقین بر نیروهای آلمان نازی طی جنگ جهانی دوم تصمیم به بهبود روابط گرفتند.

از سوی دیگر، روابط میان دو طرف همچنان عادی نشده است. روز گذشته «دامنیک راب»، وزیر خارجه از اعلام تحریم‌های حقوق بشری بر روسیه و ونزوئلا خبر داد. وی اعلام کرد که «توقیف دارایی و ممنوعیت سفر را علیه افراد و نهادهایی در ونزوئلا، روسیه، گامبیا و پاکستان اعمال می‌کنیم و تحریم‌هایی را در روسیه علیه سیاست‌مداران و نیروهای ویژه اعمال خواهیم کرد.»

دردسری به نام ناوالنی

ماجرا اما صرفاً به این خلاصه نشد. «الکسی ناوالنی»، منتقد برجسته کرملین، ۲۰ آگوست در جریان سفرش به مسکو، ناگهان در داخل هواپیما بیهوش شده و به کما رفت و پس از فرود اضطراری هواپیما، در بیمارستانی در منطقه سیبری روسیه بستری شد. با وجود آمادگی آلمان برای پذیرش ناوالنی در یکی از بیمارستان‌هایش و حتی فرستادن هواپیمایی مجهز به تجهیزات پزشکی برای انتقال او به برلین، پزشکان روسی با این استدلال که انجام چنین سفری زندگی او را به خطر خواهد انداخت، اجازه ترخیص او از بیمارستان را ندادند، اما در نهایت امکان ترخیص او از بیمارستان سیبری فراهم و ناوالنی به آلمان منتقل شد. سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در تاریخ شش اکتبر اعلام کرد در نمونه‌هایی که از الکسی ناوالنی گرفته شده، عامل عصبی نوویچوک یافت شده است. به گفته این سازمان، ماده کشف شده در این نمونه‌ها شبیه دو ماده شیمیایی نوویچوک است که در سال ۲۰۱۹ میلادی از سوی مقر این سازمان در لاهه ممنوع اعلام شده بود.

این امر باعث شد روابط میان اروپا و روسیه که پس از توافق‌نامه مینسک و بحران سرگئی اسکریپال رو به بهتر شدن میرفت، بار دیگر تیره و تار شود. چند روز پس از بستری شدن ناوالنی، اتحادیه اروپا شش مقام ارشد روس و یک مرکز تحقیقات شیمیایی این کشور را در این رابطه شمول تحریم قرار داد. «الکساندر بورتنیکوف»، رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) و دو معاون وزیر دفاع از جمله کسانی هستند که هدف ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی آنها در اتحادیه اروپا قرار گرفته‌اند. در واکنش به این اقدام‌ها، «ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که مسکو پاسخی درخور به این تحریم‌ها خواهد داد.

به نظر می‌رسد که مقام‌های روس اصولاً از هرگونه امکان بهبود اوضاع میان مسکو و بروکسل دست شسته باشند؛ چراکه در تاریخ ۱۴ اکتبر، وزیر خارجه روسیه عنوان کرد که امید چندانی به بهبود روابط میان دو طرف طی آینده نزدیک وجود ندارد. از سوی دیگر، «ولادیمیر تاسمیندو»، تحلیل‌گر مسائل روسیه با انتشار یادداشت اخیر خود برای راشاتودی نوشته است که «وضعیت فعلی آنچنان نویدبخش نیست، اما نمی‌شود انتظار وخامت زیادی داشت؛ چراکه خط لوله نورد استریم-۲ محوری است که دو طرف را به یکدیگر پیوند می‌زند. اروپا نشان داده که حاضر نیست از حد مشخصی در قبال روسیه پیشتر برود؛ چراکه از اهمیت این کشور در منطقه آگاه است. حتی در پرونده ناوالنی نیز شاهد بودیم که به‌رغم درخواست شماری از مقام‌های رسمی، دولت آنگلا مرکل تصریح کرد که بنا ندارد همکاری با روسیه را به خطر بیندازد.»

مهره کاخ‌سفید

با گذر از سطوح گوناگون اختلاف اروپا و مسکو باید گفت آنچه در این میان اهمیت داشته، نقشی است که دولت آینده آمریکا به ریاست «جو بایدن» در این میانه ایفا می‌کند. «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا نشان داد که چندان کاری به کاخ‌نشین کرملین ندارد و ترجیح می‌دهد در عوضِ مقابله با وی، سازش کند.

جو بایدن طی کارزار انتخاباتی‌اش بارها برای روسیه رجزخوانی کرده و گفته که در صورت پیروزی در برابر مداخلات روسیه در سیاست داخلی این کشور خواهد ایستاد. تحلیل‌گران معتقدند که بایدن موضعی سختگیرانه‌تر در قبال روسیه اتخاذ خواهد کرد و بنا به سابقه، دموکرات‌ها تمرکز خود را بر مسائل حقوق بشری در این کشور خواهد گذاشت. به عقیده کارشناسان، مسئله بلاروس و سرکوب مخالفان یکی از محورهایی خواهد بود که بایدن می‌کوشد در آن ورود کند. نکته جالب توجه این است که  مساله مذکور یکی از محورهایی است که دولت آینده آمریکا در آن با شرکای اروپایی خود همگرا خواهد بود و این دلیلی خواهد بود برای بهبود روابط تضعیف ‌شده واشنگتن با این بلوک.

از یاد نباید برد که جو بایدن، روسیه را یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امنیتی آمریکا می‌داند و افزون بر این قول داده است روابط متلاشی‌شده کشورش را با متحدان اروپایی‌اش بازسازی کند. این نکته را نیز باید متذکر شد که او به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور در دوران «باراک‌ اوباما» برای حمایت از سیاستمداران غربگرا در اوکراین فعالانه حضور داشت.

از سوی دیگر، مشخص نیست که آیا بایدن نیز همچو ترامپ رویکردی خصمانه به نورد استریم-۲ خواهد داشت یا نه. «ایوان امنیپا»، مورخ روس، معتقد است که باید احتمال معامله در این زمینه را لحاظ کرد. وی در گفت‌وگو با ریا نووستی عنوان کرد: «البته هیچ قطعیتی در این زمینه وجود ندارد، اما به نظرم این احتمال وجود دارد که بایدن بکوشد با دادن چراغ سبز به اتحادیه اروپا در زمینه این خط لوله گازی، تلاش کند بروکسل را در عرصه مقابله با مسکو با خود همراه کند. ترامپ و حمایتش از روسیه سبب شد که اتحادیه اروپا در قبال پوتین چندان جلو نرود، اما ممکن است بایدن تلاش کند شرایط بازی را عوض کرده و مهره‌های جدید را وارد کارزار کند. ضمن اینکه باید دید وی در زمینه چیدمان ژئوپولیتیکِ ناتو چه طرحی در سر دارد؛ ‌چراکه این امر بسیار بر روابط روسیه و آمریکا و همچنین اتحادیه اروپا تاثیرگذار خواهد بود.»

به نظر می‌رسد که طی چهار سال آینده، روابط میان روسیه و اتحادیه اروپا دستکم اگر بدتر نشود، بنا هم نیست که رو به بهبود داشته باشد و باید دید که معمار کاخ سفید چه طرحی برای آینده در سر دارد. 

گزارش: فرزاد سیف‌نیا