به گزارش آتیه‌آنلاین، خبرگزاری آسوشیتدپرس روز گذشته در خبری با استناد به مدارکی اعلام کرد که ایالات متحده سامانه پاتریوت خود را از پایگاه هوایی عربستان سعودی خارج کرده است. آسوشیتدپرس با انتشار یک تصویر ماهواره‌ای که توسط شرکت سهامی خاص آمریکایی «پلانت لبز» تهیه شده است، اعلام کرد که تعدادی از سامانه‌های پاتریوت با سامانه پیشرفته ضد موشکی «تاد» که در پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در عربستان سعودی قرار داشت، از این پایگاه خارج شده است.

خروج بدون اطلاع قبلی

بدین ترتیب تصویر از منطقه‌ای از پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که برخی از این سامانه‌ها از این پایگاه هوایی خارج شده‌اند. پایگاه هوایی شاهزاده سلطان، واقع در ۱۱۵ کیلومتری جنوب شرقی ریاض از سال ۲۰۱۹ میزبان چندین هزار نظامی آمریکایی بوده است.

در این میان باید دانست که روابط دو جانبه بین ریاض و واشنگتن در سال ۱۹۳۳ با برقراری روابط کامل دیپلماتیک آغاز شد و در قرارداد کمک به دفاع متقابل ۱۹۵۱ رسمیت یافت. علی‌رغم اختلافات بین دو طرف (یک پادشاهی مطلق اسلامی فوق محافظه کار، و یک جمهوری مشروطه سکولار) همین مسائل این دو کشور را به هم نزدیک کرده ‌است.

 روسای جمهور سابق ایالات متحده روابط نزدیک و محکمی با اعضای ارشد خانواده سلطنتی سعودی داشتند و کماکان با روی کار آمدن رئیس جمهور دمکرات آمریکا همچنان این روند ادامه دارد. لازم به ذکر است رابطه آمریکا و عربستان در سال ۱۹۴۵ آغاز شد که منشاء آن به زمان جنگ جهانی دوم بازمیگردد. زمانی که دو کشور در مخالفت با کمونیسم متحد شدند و این اتحاد با توجه به سیاست‌های واشنگتن باعث تعمیق این روابط شد.

 علاوه بر این، اتخاذ سیاست‌های حمایتی آمریکا در قبال دربار پادشاهی ریاض به حمایت از ثبات قیمت نفت و انرژی و حمل و نقل نفت از خلیج فارس، و همچنین ثبات در اقتصاد کشورهای غربی که در آن عربستان سعودی سرمایه گذار و نقش مهمی دارد باز میگردد.

 به ویژه این دو کشور در برابر شوروی در افغانستان و در اخراج عراق از کویت در سال ۱۹۹۱ متحد بودند. دو کشور در مورد کشور اسرائیل و همچنین تحریم ایالات متحده و متحدانش توسط عربستان سعودی و سایر صادرکنندگان نفت خاورمیانه در جریان بحران نفت ۱۹۷۳ اختلاف نظر داشتند.

در سال‌های اخیر، به ویژه دولت باراک اوباما و دونالد ترامپ، روابط دو کشور در برخی از حوزه‌ها رو به تیرگی رفت. با این وجود واشنگتن همواره به عنوان یکی از مهمترین بسترهای استقرار نظامی به عربستان نگاه میکند و این موضوع را میتوان در تراکنش مالی و روابط تجاری - نظامی میان دربار و کاخ‌سفید مشاهده کرد.

با این وجود نوسان‌های به وجود آمده در روابط با سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان در ماه مه ۲۰۱۷، که نخستین سفر وی به خارج از کشور پس از انتخاب وی به عنوان رئیس‌ کاخ سفید بود، تقویت شد. از طرفی ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف سعودی و نویسنده واشنگتن پست در کنسولگری عربستان در ترکیه اختلافات موجود میان سران سعودی و مقامات واشنگتن را به شکل جدی‌تری تبدیل کرد. ایالات متحده برخی از اتباع سعودی را تحریم کرد و کنگره تلاش ناموفق برای قطع فروش سلاح‌های آمریکایی به عربستان سعودی مربوط به جنگ یمن را انجام داد.

اما حالا با خروج آمریکا از افغانستان و تعیین ضرب‌الاجل برای آغاز عملیات تخلیه از عراق، گمانه‌زنی‌ها از خروج آمریکا از عربستان مطرح شده است. با گذشت حدود یک ماه از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، خبر رسیده که واشنگتن به دنبال خارج کردن هزاران نظامی خود از عربستان است؛ البته هنوز خبری از بسته شدن پایگاه‌های آمریکایی در این کشور منتشر نشده است، اما رسانه‌های آمریکا اخیرا اعلام کرده‌اند که دولت جو بایدن مقدمات خروج نیروهای خود را از عربستان سعودی آغاز کرده است.

در همین راستا روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی تأکید کرد که نگرانی واشنگتن در قبال حملات موشکی و پهپادی نیروهای یمنی به سازه‌ها و اهداف نظامی در عمق خاک عربستان سعودی، رو به افزایش است، از این رو واشنگتن قصد دارد برای در امان ماندن نیروهایش آنها را از عربستان (و عملا از جنگ یمن) خارج کند. این روزنامه با اشاره به اینکه آمریکا به سبب این حملات، نگران جان نیروهای خود در عربستان است، اعلام کرد که آمریکا خروج نیروهای خود را که در دوران دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین این کشور به عربستان فرستاده بود، آغاز کرده است.

بنا بر اخبار دریافتی و آمارهای موجود، حدود ۲۰ هزار نظامی آمریکایی در رده‌های مختلف در عربستان حضور دارند که بر اساس راهبرد جدید بایدن، این نیروها باید از این کشور خارج شوند.

در همین رابطه پایگاه خبری البوابه الاخباریه الیمنیه نیز در این زمینه گزارش داد، آن چیزی که احتمال خروج نیروهای آمریکایی از عربستان را تقویت می‌کند، اعلام برچیده شدن سامانه‌های ضد موشکی پاتریوت و تاد آمریکا از عربستان است؛ افزون بر این باید به تحرکات سیاسی و دیپلماتیک واشنگتن در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز نظر داشت.

تلافی کردن ریاض

موضوع بعدی لغو سفر وزیر دفاع آمریکا به عربستان است که قرار بود در ۱۸ شهریور انجام شود. لوید آستین چند روز پیش سفر دوره‌ای به چهار کشور حوزه خلیج فارس یعنی قطر، بحرین، کویت و عربستان را آغاز کرد، ولی وی به رقم سفر به دوحه، کویت و منامه از سفر به ریاض امتناع کرد؛ اقدامی که به اعتقاد کارشناسان مسایل منطقه به دلیل روبه رو نشدن با مقامات سعودی برای پاسخگویی در خصوص خروج نیروهای آمریکایی و سامانه‌های پدافند هوایی از عربستان صورت گرفت.

این در حالی است که جان کربی، سخنگوی پنتاگون نیز در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس و در پاسخ خبرنگار آن، جابجایی (خروج) سامانه پدافند هوایی آمریکا از عربستان را تایید کرد، اما گفت که ایالات متحده تعهد گسترده و عمیقی به متحدان خود در خاورمیانه دارد.

به گزارش آسوشیتدپرس، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در ادامه اظهارات خود تصریح کرد که همچنان در حمایت از منافع ایالات متحده و مشارکت‌های منطقه‌ای خود، به حفظ ده‌ها هزار نیرو و موقعیت نیرومند در خاورمیانه می‌پردازد که نمایانگر برخی از پیشرفته‌ترین نیروهای هوایی و دریایی ما هستند، اما در عین حال کربی توضیحی درباره منافع آمریکا با توجه به هزاران کیلومتر فاصله میان غرب آسیا و آمریکا نداد!

لازم به ذکر است که از سال ۱۹۹۰ عربستان بیشترین نیروهای آمریکایی در منطقه خلیج فارس را در خود جا داده است. در این کشور امکانات نظامی مختلفی متعلق به نیروهای آمریکا در مناطق دمام، هفوف، خبر، تبوک، ینبع، پایگاه ملک عبدالعزیز در ظهران، پایگاه دریایی ملک فهد در جده، پایگاه هوایی ملک خالد در ابها، پایگاه نظامی ریاض و پایگاه نظامی الطائف مستقر هستند. پایگاه هوایی الأمیر سلطان در جنوب ریاض، مهمترین پایگاه نیروهای نظامی آمریکا در عربستان است که در آن بیش از ۵ هزار نظامی آمریکایی حضور دارند.

در حالی که آمریکا در سه دهه گذشته حمایت‌های گسترده و بی‌شماری از جمله حمایت نظامی از سران کشورهای عربی به ویژه عربستان انجام داده، عبدالخالق عبدالله مشاور سابق ولیعهد ابوظبی چند روز پیش تأکید کرد که واشنگتن دیگر حاضر نیست به نیابت از کشورهای عربی، وارد جنگ شود. از همین رو آمریکا دیگر قصد ندارد از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس حمایت کند. در عین حال ترکی الفیصل، رئیس پیشین دستگاه اطلاعاتی عربستان روز شنبه در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی سی‌ان.ان از آمریکا درخواست کرد که واشنگتن سامانه‌های موشکی پاتریوت را از کشورش خارج نکند.

در آخر باید خاطرنشان کرد که نگاه واشنگتن به ریاض همواره به عنوان مهمترین امکان در خاورمیانه و گاو شیرده است. کشوری که میتواند علاوه براینکه منافع آمریکا را تامین کند، در حوزه سرمایه‌گذاری نیز نقش مهمی را در اقتصاد ایالات متحده ایفا می‌کند. اما آنچه در عمل رخداده است بیانگر تغییر و تحولی جدی در سیاست‌های کلان کاخ سفید نسبت به غرب آسیا و برخی کشورهای عربی از جمله ریاض است. تغییری که میتواند فصل جدیدی از معادلات سیاسی و نظامی در خاورمیانه را شکل دهد.

گزارش: اردشیر حبیبی