به گزارش آتیه‌آنلاین، ازسرگیری روابط دیپلماتیک آنکارا با قاهره، ریاض و ابوظبی نه تنها به کانون توجه رسانه‌های منطقه‌ای و غربی مبدل گشت، بلکه واکنش‌های گوناگونی را در سطوح مختلفی به همراه داشته است. آنچه در خبرها منتشر شد نه تنها نوید شروع فصل جدیدی از مناسبات دیپلماتیک میان ترکیه و مصر را میدهد بلکه بر عادی‌سازی روابط میان آنکارا و اعراب تاکید دارد. ترکیه در راستای بهبود مناسبات خود با عربستان نیز تلاش می‌کند. حتی برخی گمانه‌زنی‌ها از ورود ترکیه در جنگ یمن و فعالیت ارتش اردوغان علیه حوثی‌ها حکایت دارد.
این در حالی است که برخی کارشناسان مسائل خاورمیانه معتقدند اردوغان به دلیل جایگاه آنکارا و مهندسی ترکیه در حوزه سیاست خارجی که با محوریت بازیابی جایگاه ترک‌ها در مناسبات منطقه‌ای و جهانی طراحی و اجرا شده است تاکنون از ورود به پرونده یمن و ایجاد تنش جدی علیه محور مقاومت خودداری کرده است.
شروع یک منازعه
حالا که با عادی‌سازی و از سرگیری روابط با اعراب این امکان برای آنکارا ایجاد شده که با ائتلاف جدید تحولات منطقه را مدیریت و کنترل کند، برخی ناظران مسائل بین‌الملل بر این باورند که پشتوانه عربی برای رویاپردازی عثمانی میتواند طبعات قابل تأمل و تنشی جدی در منطقه غرب آسیا را به دنبال داشته باشد. در همین راستا خبرگزاری آلمانی دویچه وله در گزارشی با اشاره به خبر از سرگیری روابط میان آنکارا و اعراب نوشت: «تغییرات سیاسی در آمریکا و حذف دولت دونالد ترامپ از محاسبات سیاسی در خاورمیانه، باعث صف‌آرایی‌های جدیدی در این منطقه پرآشوب شده است؛ چراکه دولت بایدن آشکارا سیاست متفاوتی در قبال عربستان، جنگ یمن و اسرائیل در پیش گرفته است. او خواستار پایان جنگ یمن شده و از پشتیبانی گسترده دولت عربستان در جنگ یمن چشم‌پوشی کرده است»
با نگاهی به این گزارش باید گفت که شکل‌گیری صف‌آرایی‌های جدید در منطقه از ماه‌های پایانی دولت ترامپ آغاز شده بود. موضوع ناتوی عربی و آنچه به پیمان صلح ابراهیم شهرت یافته، در سایه افزایش نگرانی از قدرت و نفوذ ایران در منطقه، از سال ۲۰۲۰ در یارگیری‌های منطقه‌ای نقش ایفا کرده است. نزدیکی اسرائیل به کشورهای عربی و از جمله به امارات متحده عربی، بحرین و همچنین به عربستان سعودی، از جمله تغییرات کلان سیاسی در منطقه به شمار می‌آیند.
حالا ترکیه نیز پس از حضور و نقش‌آفرینی در معادلات سیاسی سوریه و لیبی، و پس از حضور آشکار در جنگ قره‌باغ در حمایت و پشتیبانی از جمهوری آذربایجان، اکنون در پی افزایش هرچه بیشتر نفوذ خود در منطقه خاورمیانه است.
ترمیم مناسبات با قاهره
مناسبات دیپلماتیک ترکیه و مصر از زمان سقوط حکومت محمد مرسی در سال ۲۰۱۲ رو به تیرگی نهاده بود و باید توجه داشت که حزب عدالت و توسعه همچنان در شمار حامیان اصلی اخوان المسلمین در مصر به شمار می‌آید. پس از گذشت هشت سال از تیرگی مناسبات ترکیه و مصر، اکنون مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه از نخستین تماس‌های بین دو کشور سخن گفته است.
چاووش‌اوغلو با بیان اینکه تماس‌هایی در هر دو سطح امنیتی و سیاسی با مصر صورت گرفته است اذعان کرد علاوه بر اینکه سازمان‌های اطلاعاتی دو کشور با یکدیگر نشست و گفت‌وگو داشته‌اند وزارت‌های امور خارجه نیز بی نصیب نمانده و ملاقات‌هایی در سطح دیپلماتیک برگزار شده است. صف‌آرایی اتحادیه اروپا در بحران قبرس و در مناقشه ترکیه با یونان در آب‌های شرقی مدیترانه به سود دولت آتن، ترکیه را وادار کرد در سیاست خارجی خود به دنبال دور جدیدی از یارگیری برود.
گفته می‌شود ترکیه با مصر بر سر حاکمیت شرق مدیترانه مذاکره کرده است؛ مذاکره‌ای که تنها محدود به همکاری‌های اقتصادی و اکتشافی در آب‌های مدیترانه نمی‌شود. باید یادآور شد که چاووش‌اوغلو اوایل ماه جاری از آمادگی دولت ترکیه برای کسب توافق جدیدی با مصر بر سر شرق مدیترانه خبر داده بود.
به سوی برادر بزرگتر
اما ریاض از این پرونده مستثنی نبوده و توجه ترکیه به دربار سعودی باعث شد تا بن سلمان نیز در زمره کشورهای مورد تاکید اردوغان برای برقراری مجدد روابط قرار گیرد. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که اختلاف میان دربار ریاض و آکسارای به پرونده قتل جمال خاشقچی در کنسولگری استانبول و مواضع آنکارا در قبال چنین رخدادی برمیگردد. تلاش دولت اردوغان در ارتباط برای فاش شدن ماجرای قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول منجر به تیره‌تر شدن مناسبات دو کشور شده بود.
در این رابطه برخی تحلیلگران سفر فوریه سال گذشته اردوغان به اسلام‌آباد را در راستای تغییرات گام به گام سیاست دولت ترکیه در قبال عربستان و متحدان منطقه‌ای آن کشور ارزیابی می‌کنند. تلاش آنکارا و واکنش‌های متقابل ریاض در حالی به یکی از سرفصل های تغییر و تحول در مناسبات این دو کشور مبدل شده که مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در نشست خبری روز جمعه ۱۲ مارس (۲۲ اسفند) گفت که هرگاه از سوی دولت عربستان گام‌هایی در راستای بهبود مناسبات با ترکیه برداشته شود، این کشور نیز آماده است تا با گام‌های خود از رفع تنش در مناسبات دو کشور اقدام کند.
اما در این میان یمن به عنوان برگه بازی ترک‌ها در پرونده جدید روابط با اعراب از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و همین مسئله باعث شده تا آنکارا در اتخاذ مواضع در خصوص یمن با تأمل بیشتری رفتار کند. از سوی دیگر با طرح مسئله از سرگیری روابط میان ترکیه و اعراب آنچه باعث تقویت برخی گمانه زنی‌ها در خصوص اقبال اردوغان به بهبود وضعیت مناسبات با دربار سعودی شده، پست توییتری سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه است.
رجب سویلو روز نهم مارس با انتشار یک پست توییتری از نگرانی عمیق ترکیه از حملات حوثی‌ها به تاسیسات نفتی عربستان سخن گفته بود! سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه خواستار پایان فوری حملات حوثی‌ها به خاک عربستان شده بود.
همین موضوع باعث تقویت برخی گمانه‌زنی‌ها درباره ورود احتمالی ترکیه به جنگ یمن شده است. گفته می‌شود که ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان طی شش سال گذشته در مبارزه با حوثی‌ها دستاورد چندانی نداشته است و هنوز ۷۰ درصد خاک یمن در کنترل حوثی‌ها است. از این رو، نگاه‌ها متوجه استان مأرب است. عربستان سعودی هفته گذشته مدعی شد که ائتلاف نظامی تحت رهبری آن کشور در عرصه دفاع از مأرب موفقیت‌هایی داشته است.
تلویزیون دولتی عربستان روز یکشنبه هفتم مارس (۱۷ اسفند) حتی مدعی شد که حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها در واکنش به موفقیت ائتلاف نظامی تحت رهبری این کشور در مأرب صورت می‌گیرد. تاثیرات ناشی از تحولات سیاسی در آمریکا بر خاورمیانه در حال حاضر قابل پیش‌بینی و محاسبه نیست، اما تردیدی وجود ندارد که این تحولات منجر به شکل‌گیری صف‌آرایی‌های جدید در این منطقه خواهد شد. از سرگیری مناسبات دیپلماتیک ترکیه با مصر و تلاش برای بهبود مناسبات با عربستان را می‌باید از این منظر نگریست؛ چون به شدت قابل تأمل است!
گزارش:اردشیر حبیبی
نظر شما