زندگی روستایی در سایه مهاجرت و کاهش جمعیت
جمعیت روستایی ایران طی سه دهه اخیر کاهش داشته و اکنون حدود ۲۳ درصد از جمعیت کشور را تشکیل میدهد. روز ۱۵ مهر، روز ملی روستا و عشایر، فرصتی برای توجه به چالشها و توسعه روستاها است.

بهگزارش آتیهآنلاین، جمعیت روستایی ایران طی سه دهه اخیر با کاهش چشمگیری روبهرو شده و اکنون حدود ۱۹.۸ میلیون نفر، معادل ۲۳ درصد از کل جمعیت کشور، در روستاها زندگی میکنند. این روند کاهش جمعیت و تغییر ساختار اشتغال و درآمد در مناطق روستایی در حالی است که روز ۱۵ مهر بهعنوان روز ملی روستا و عشایر گرامی داشته میشود؛ روزی که اهمیت نقش روستاها در هویت، اقتصاد و فرهنگ کشور را یادآور میشود.
روزنامهی فرهیختگان در گزارشی به وضعیت جمعیت و درآمد جامعه روستایی و مقایسه آن با جامعه شهری ایران پرداخت، در این گزارش آمده که جمعیت روستایی ایران درحالی که طی سه دهه اخیر با کاهش قابل توجه و نرخ رشد منفی ادامه حیات میدهد، اما هنوز هم با حدود ۲۰ میلیون نفر ساکن، از جمعیت ۱۳۱ کشور جهان بزرگتر است. براساس آخرین دادههای مرکز آمار ایران، جمعیت روستایی کشور تا انتهای سال ۱۴۰۳ به ۱۹ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسیده است. این عدد معادل ۲۳ درصد از کل جمعیت کشور است. به عبارتی، طی سال ۱۴۰۳ از جمعیت ۸۵ میلیون و ۹۶۱ هزارنفری کشور، ۶۶ میلیون و ۲۰۷ هزار نفر در شهرها زندگی میکردند که معادل ۷۷ درصد از جمعیت ایران بوده و ۲۳ درصد از آنها ساکن مناطق روستایی بودهاند.
۲۳ درصد، سهم روستاها از جمعیت کشور
طبق دادههای مرکز آمار، جمعیت روستایی ایران از ۱۳ میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ به ۲۳ میلیون و ۲۳۸ هزار نفر تا سال ۱۳۷۵ رسیده بود که طی ۳۰ سال اخیر این تعداد رشد منفی را تجربه کرده و به ۱۹.۷ میلیون نفر در سال گذشته رسیده است. همچنین سهم روستاها از جمعیت کشور از حدود ۶۹ درصد در سال ۱۳۳۵ به ۵۳ درصد در آخرین سرشماری رژیم پهلوی یعنی سال ۱۳۵۵ رسیده بود که حالا ۲۳ درصد است. لازم به توضیح است که در همه کشورهای توسعهیافته و کشورهای درحال توسعه با سطح بالای تکنولوژی و بهداشت و آموزش، سطح روستانشینی به کمتر از ۳۰ درصد رسیده است.
جمعیت روستایی ایران در جهان
با اینکه جمعیت روستایی ایران طی سه دهه اخیر رشد منفی داشته، بااینحال، جمعیت نزدیک به ۲۰ میلیون نفری روستاهای کشور در بین ۱۹۵ کشور کوچک و بزرگ، از جمعیت ۱۳۱ کشور بیشتر و از جمعیت ۶۳ کشور کمتر است. در بین کشورهایی که جمعیت ایران از آنها بیشتر بوده، میتوان به کشورهای رومانی، سنگال، هلند، اکوادور، بولیوی، اردن، کوبا، جمهوری چک، سوئد، پرتغال، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، رژیم صهیونیستی، امارات، مجارستان، اتریش، دانمارک، سنگاپور، فنلاند، نروژ، لبنان، عمان، کویت و ارمنستان و غیره اشاره کرد.
بیشترین آبادیها در کدام استانها هستند؟
دادهها نشان میدهد از ۹۴ هزار و ۵۴۴ آبادی موجود در کشور تا سال ۱۴۰۰، بیشترین آنها در استانهای کرمان، سیستانوبلوچستان و فارس به ترتیب با ۱۱.۵ هزار روستا، ۱۰.۶ هزار روستا و ۸.۱ هزار روستا قرار داشتهاند. خراسان رضوی با ۷ هزار روستا، خوزستان با ۶.۳ هزار روستا و یزد با ۴.۴ هزار روستا در رتبههای بعدی قرار داشتهاند. قم با ۳۴۶ روستا، البرز با ۳۹۲، بوشهر با ۷۹۹، تهران با ۸۳۲ و گلستان با ۸۹۴ روستا، کمترین تعداد روستاها را داشتهاند.
کاهش زاد و ولد در روستاها
جمعیت روستایی ایران طی چند دهه اخیر علاوه بر مهاجرت گسترده از روستاها به شهرها و همچنین تبدیل برخی از روستاها به شهر، در نتیجه کاهش زاد و ولد و موالید نیز کاهش قابل توجهی داشته است. طی سال ۱۴۰۳ تنها ۲۲۶ هزار و ۴۳۰ تولد نوزاد در روستاها ثبت شده که این عدد کمترین میزان موالید در ۶۰ سال اخیر یعنی از سال ۱۳۴۴ تاکنون است. این عدد در سالهای ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۸ بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تولد در سال بوده که در سالهای ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ به حدود ۱.۴ میلیون نفر در سال نیز رسید، عددی که ۶ برابر زاد و ولد فعلی بوده است.
کاهش تعداد شاغلان در روستاهای کشور
براساس دادههای مرکز آمار ایران، تعداد شاغلان مناطق روستایی کشورمان در سال ۱۴۰۳ حدود ۵ میلیون و ۷۴۵ هزار نفر است. از کل اشتغال مناطق روستایی ایران ۴۳.۵ درصد از آنان در بخش کشاورزی فعالند، ۲۸.۴ درصد در بخش صنعت و ۲۸.۲ درصد نیز در بخش خدمات فعالیت میکنند. اما نکته جالب توجه اینکه از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۳ که دادههای رسمی اشتغال در دسترس بوده، تعداد شاغلان بخش کشاورزی ایران از ۵.۱ میلیون نفر با کاهش ۳۳ درصدی به ۳.۴ میلیون نفر در سال ۱۴۰۳ رسیده است.
طبق دادههای مرکز آمار، در سال ۱۳۸۴ تعداد شاغلان مناطق روستایی ایران ۷.۲ میلیون نفر بوده که سهمی نزدیک به ۳۵ درصد از کل اشتغال ایران را در دست داشته است. این تعداد حالا در سال ۱۴۰۳ به ۵.۷ میلیون نفر رسیده که سهم ۲۳.۲ درصدی از شاغلان ایران را به خود اختصاص داده است. به عبارتی، تعداد شاغلان روستایی از سال ۱۳۸۴ تاکنون سقوط نزدیک به ۲۱ درصدی داشته و از ۷.۲ به ۵.۷ میلیون نفر رسیده است.
شکاف ۱.۷ برابری بین درآمد مناطق روستایی و شهری
طبق گزارش مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۳ درحالی میانگین درآمد یک خانوار طی سال ۳۴۳ میلیون تومان بوده، این عدد برای مناطق روستایی ۲۰۱ میلیون تومان بوده است. به عبارتی، یک شکاف ۱.۷ برابری بین درآمد مناطق روستایی و شهری کشور وجود دارد. فاصله هزینهها نیز در روستاها و شهرها طی سال ۱۴۰۳ نزدیک به ۱.۹ برابر بوده است، به طوری که طی سال گذشته درحالی میانگین هزینه کل خانوار شهری حدود ۲۶۹ میلیون تومان بوده که این عدد در مناطق روستایی نزدیک به ۱۴۵ میلیون تومان بوده است. همچنین درحالی که طی سال ۱۴۰۳ بزرگترین هزینه در سبد هزینههای خانوار شهری مربوط به مسکن با سهم ۴۳.۷ درصدی و پس از آن خوراک با ۲۳.۶ درصد بوده، این دو عدد برای ساکنان مناطق روستایی به ترتیب ۲۳.۵ و ۳۷.۷ درصد بوده است.





