شرکت‌هایی که با کمبود تقاضا برای چیزهایی مانند پوشک و غذای کودک مواجه هستند، محصولاتی برای بی‌اختیاری و نوشیدنی‌های پروتئینی برای حمایت از بدن‌های پیر عرضه می‌کنند. با توجه به اینکه بسیاری از افراد مسن تا دهه ۹۰ زندگی خود سالم می‌مانند، تقاضا برای همه‌چیز از برنامه‌های مسافرتی با هدف جذب مخاطبان مسن گرفته تا جراحی‌های زیبایی برای از بین بردن چین و چروک بیشتر به چشم می‌آید. همچنین تقاضا برای خدمات دوستیابی برای افراد بالای ۶۵ سال نیز در حال افزایش است. مدیر شرکت تبلیغاتی آمریکایی (Ogilvy) می‌گوید: «در سطح جهانی، این گروه سنی مهم‌ترین بازار رشد مصرف‌کننده در ۱۵ سال آینده خواهد بود.»

علت این تغییر تجاری یک تطور جمعیتی چشمگیر است؛ سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی می‌کند که نسبت جمعیت بالای ۶۰ سال جهان بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰ تقریباً دو برابر خواهد شد و به ۲.۱ میلیارد نفر خواهد رسید. این تغییر در تعداد معدودی از کشورها حادتر است. طبق آمار بانک جهانی، تا سال ۲۰۲۲ قریب به ۳۰‌درصد از جمعیت ژاپن ۶۵ سال یا بیشتر بوده، در حالی که در ایتالیا این آمار حدود ۲۴‌درصد بوده است، تا جایی که نخست‌وزیر «جورجیا ملونی» را بر آن داشت که بگوید این کشور «در حال ناپدید شدن» است. طبق گزارش دولت چین حدود ۲۱۰ میلیون نفر در حال حاضر بالای ۶۵ سال سن دارند و طبق گزارش دولت چین در سال ۲۰۲۳ بازار مصرفی این بخش از چین تقریباً به اندازه کل جمعیت برزیل بوده است. البته این را باید در نظر داشت که چین و بسیاری از کشورهای دیگر، سریع‌ترین رشد جمعیتی بالای ۸۰ سال را دارند.

«مایکل دبلیو هودین»، مدیرعامل ائتلاف جهانی در مورد پیری، می‌گوید: «اگر بپرسید که پول کجاست، باید گفت در آمریکا، ۷۰‌درصد درآمد قابل تصرف در اختیار افراد ۶۰ سال و بالاتر است. فرصت کسب‌وکار کجاست؟ در چین، ژاپن یا در سراسر اروپا، نقاط داده یکسان است و همه آن‌ها به جمعیت سالمند اشاره دارند.»

ژاپن و چین در خط مقدم

طبق گفته شرکت تحقیقاتی یورو مانیتور (Euromonitor) انتظار می‌رود کل درآمد قابل تصرف در منطقه آسیا و اقیانوسیه بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۴۰ بیش از دو برابر شود. شرکت مشاوره «مک‌کینزی» در مقاله‌ای با عنوان «فراتر از درآمد: ترسیم مجدد نقشه مصرف‌کننده آسیا» در سال ۲۰۲۱ می‌نویسد: «مصرف سالمندان ممکن است دو برابر سریع‌تر از بقیه جمعیت در بسیاری از کشورهای آسیایی رشد کند. انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۹۵‌درصد سالمندان در استرالیا، ژاپن و کره جنوبی کاربر آنلاین باشند و البته سهم کاربران سالمند چینی بیش از دوسوم جمعیت این کشور خواهد بود.»

اهمیت بازار بزرگ سالمندان در چین زمانی مورد تأکید قرار گرفت که دولت پکن برنامه‌ای را در ماه ژانویه با عنوان نظرات اداره‌کل شورای دولتی در مورد توسعه اقتصاد نقره‌ای برای بهبود رفاه سالمندان منتشر کرد. دولت می‌گوید علاوه بر گسترش کانال‌های مصرف و عرضه برای سالمندان، تحقیقات در زمینه پوشاک، کفش و کلاه را به‌طور خاص برای مصرف‌کنندگان مسن افزایش می‌دهد و به تولید محصولات غذایی سالم مناسب برای جویدن، بلعیدن و نیازهای تغذیه‌ای کهنسالان کمک می‌کند. همچنین تولید ادبیات مناسب، برگزاری رویدادهای ورزشی، برنامه‌های تلویزیونی و سایر گزینه‌های سرگرمی برای این گروه سنی بیشتر می‌شود.

در حالی که برنامه جدید بودجه سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند، بخش خصوصی در چین برای مدتی بر سالمندی متمرکز شده است. «ویکتور روژکوف»، دستیار مدیر تیم «مشاوره کسب‌وکار بین‌المللی» در این‌باره می‌گوید: «در سال‌های اخیر در دسترس بودن محصولات و خدمات با هدف مصرف‌کنندگان مسن، به‌ویژه برای مواردی مانند محصولات تغذیه، سلامت شخصی و پوشک بزرگسالان افزایش یافته است.» او اندازه بازار سالمندان را ۶۸۰ تا ۷۰۰ میلیارد دلار تخمین می‌زند.»

شانگهای دارای ۵.۶ میلیون نفر سالمند از حدود ۳۰ میلیون نفر جمعیت است. «روژکوف» می‌گوید، مانند سایر شهرهای بزرگ چین، بسیاری از افراد مسن برای دهه‌ها در کارخانه‌های صادراتی کار می‌کردند، پس‌انداز کرده بودند و اکنون درآمد قابل‌توجهی برای صرف محصولات جدید دارند. او می‌گوید یکی از دلایلی که مصرف‌کنندگان چینی به خرید آنلاین روی می‌آورند، عامل شرم است که برای خرید محصولات شرم‌آور مانند سمعک و پوشک بزرگسالان در فروشگاه‌ها اتفاق می‌افتد.

خرید بدون خجالت

جهت کمک به تسهیل خرید آنلاین برای گروه سالمندان، شرکت‌هایی مانند (Easyfone) تعدادی مدل تلفن همراه را که به‌طور خاص برای کاربران مسن‌تر طراحی شده‌اند، با صدای بلندتر، نمایشگرهای بزرگ‌تر، رابط‌های ساده‌تر، عکس‌های اختیاری به‌جای اعداد برای شماره‌گیری سریع، معرفی کرده‌اند.

در واقع، از آنجایی که ژاپن و کره‌جنوبی نیز جمعیت مسن زیادی دارند، تولیدکنندگان تلفن در این کشورها به‌طور فزاینده‌ای محصولاتی را به‌طور خاص برای مخاطبان کهنسال تولید می‌کنند. به عنوان مثال، پاناسونیک ژاپن یک عصای هوشمند تولید کرده که کمک می‌کند تا فرد تعادل خود را حفظ کند و در صورت سقوط کاربر، هشداری را ارسال می‌کند. در همین زمینه، (GLM) ژاپن، تولیدکننده خودروهای برقی مستقر در کیوتو، یک اسکوتر متحرک پیشرفته تولید می‌کند که نه‌فقط وسیله‌ای برای افراد مسن، بلکه خودرویی است که مردم می‌توانند با آن رانندگی کنند.

تصادفی نیست که این محصولات تنها بخش مصرفی در حال رشد ژاپن هستند. طبق آمار، مصرف‌کنندگان ۶۰ساله و بالاتر، ۴۸‌درصد از کل مصرف شخصی ژاپن را تا سال ۲۰۱۵ تشکیل می‌دادند که با نرخ متوسط ۴.۴‌درصد در سال بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ رشد می‌کرد. همچنین هزینه خانوارهای تحت سرپرستی افراد زیر ۶۰ سال بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ به‌طور متوسط سالانه ۱.۹‌درصد کاهش یافته است.

شرکت‌های ژاپنی به تغییرات سنی با تولید وسایلی مانند ماشین‌های لباسشویی و مایکروویوهایی که صدادار و کوچک‌تر هستند، واکنش نشان داده‌اند تا با کاهش قد مصرف‌کنندگان مسن مطابقت داشته باشند.

یکی از بزرگ‌ترین زمینه‌های رشد، بازار محصولات تغذیه‌ای است که مستقیماً با هدف جمعیت پیر تولید می‌شود. براساس تحقیقات بازار شرکت (Polaris)، بازار جهانی این محصولات در سال ۲۰۲۲به ارزش ۱۸.۵ میلیارد دلار بود و انتظار می‌رود که میانگین سالانه رشد مرکب ۶.۵‌درصدی را تجربه کند که تا سال ۲۰۳۰ به ۳۰.۶ میلیارد دلار خواهد رسید. بدین‌ترتیب شرکت‌های تولیدی در چین محصولات تغذیه نوزادان خود را متوقف کرده و آن‌ها را با تغذیه بزرگسالان جایگزین خواهند کرد. همچنین چنین وضعیتی در شرکت‌های لوازم آرایشی نیز حاکم است و آن‌ها به دنبال محصولات زیبایی با تمرکز بر زنان مسن هستند.

تشویق به کار تا سن بالاتر

یکی دیگر از مشکلات عمده‌ای که شرکت‌ها با تغییر جمعیتی دچار آن می‌شوند، کاهش چشمگیر تعداد افراد جوانی است که برای جایگزینی کارکنان بازنشسته وارد نیروی کار می‌شوند. برای مثال، در آلمان، این کشور سالانه ۷۰۰هزار کارگر را از دست می‌دهد که جایگزین ندارند.

برای تشویق کارگران به طولانی‌تر کردن مدت‌زمان دوره شغلی خود، شرکت خودروسازی (BMW) طیف وسیعی از مزایای سلامتی را به کارکنان ارائه می‌دهد که برای تناسب اندام آن‌ها طراحی شده، ازجمله فیزیوتراپی در کارخانه. در سال ۲۰۱۹، (BMW) برنامه کارشناسان ارشد خود را معرفی کرد تا از کارمندان بازنشسته با تجربه تخصصی یا سال‌ها در پست‌های مدیریتی جهت راهنمایی کارمندان جوان‌تر استفاده کند.

سنگاپور که پیش‌بینی می‌شود تقریباً یک‌چهارم جمعیت آن تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۶۵ سال باشد، با مشکل مشابهی از کاهش نیروی کار روبه‌رو است. وزیر دارایی «لارنس وونگ» در سخنرانی سال ۲۰۲۱ گفت که پیری جامعه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور است. او افزود: «دولت برای تشویق شرکت‌ها به استخدام کارگران مسن‌تر کمک بلاعوض می‌دهد و در عین حال سن بازنشستگی را افزایش می‌دهد.» این دولت همچنین از شرکت‌ها خواسته از فرایندهای تولید دستی فشرده دور شوند تا برای کاهش نیروی کار در آینده آمادگی پیدا کنند. «وونگ» در این‌باره یادآور شد: «منحنی جمعیتی ممکن است اجتناب ناپذیر باشد، اما می‌تواند پنجره‌ای از فرصت‌ها نیز تلقی شود. این برعهده ماست که مسیر درست آن را پیدا کنیم.»

مشکل مشابهی نیز در ژاپن وجود دارد، اما در مقیاس بسیار بزرگ‌تر. به گفته «راجیو بیسواس»، اقتصاددان ارشد آسیا و اقیانوسیه در بخش اطلاعات بازار جهانی(S&P)، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۵، جمعیت ژاپن از ۱۲۳ میلیون فعلی به ۱۰۷ میلیون نفر کاهش یابد. او می‌گوید: «ژاپن در تلاش است تا اصلاحات اقتصادی را برای افزایش نرخ مشارکت زنان در نیروی کار انجام دهد تا از تأثیر جمعیت‌شناسی پیری بکاهد. اما وقتی چنین افت زیادی در نیروی کار داشته باشید، جبران خیلی سخت است و مشکل دیگر این‌که ژاپن به دلیل کمبود جوانان برای ورود به نیروی کار مشکلاتی دارد. زیرا تعداد جوان کافی برای مراقبت از سالمندان وجود ندارد.»

در نتیجه، جای تعجب نیست که ژاپن در تولید ربات‌های صنعتی طراحی شده برای جایگزینی یکپارچه انسان در خطوط تولید کارخانه، در جهان پیشتاز است. در سال ۲۰۲۲، ژاپن ۴۶‌درصد ربات‌های جهان را تولید کرد، در حالی که این رقم در چین ۲۹‌درصد و در ایالات متحده ۱۶‌درصد بود.

روی دیگر سکه این است که با بهبود مراقبت‌های بهداشتی، پیشرفت‌های پزشکی و افزایش امید به زندگی، بسیاری از کارگران برای پوشش هزینه‌های سال‌های بازنشستگی خود نیاز به کار طولانی‌تری دارند. «ابی میلر لوی»، شریک مدیر شرکت آمریکایی (Primetime Partners)، شرکتی که در محصولات و خدمات برای افراد مسن سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌گوید: «اگر افراد در اواخر دهه ۵۰ زندگی خود بازنشسته شوند، اما امیدوارند تا ۹۰سالگی عمر طولانی داشته باشند، این بدان معناست که بیش از نیمی از زندگی واجد شرایط خود را کار نخواهند کرد.»

براساس گزارش مرکز تحقیقاتی «پیو» شاید به دلیل هزینه‌ها، تقریباً یک پنجم آمریکایی‌های ۶۵ساله و بالاتر در سال ۲۰۲۳ شاغل هستند. تقریباً دو برابر کسانی که ۳۵ سال پیش شاغل بودند. «پیو» می‌گوید در مقایسه با ۴۷‌درصد در سال ۱۹۸۷ اکنون ۶۲‌درصد از کارگران مسن‌تر به‌طور تمام‌وقت کار می‌کنند.

یکی از زمینه‌های رشدی که «لوی» به آن اشاره می‌کند، استارت‌آپ‌هایی است که جهت یافتن شغل برای کارگران مسن‌تر یا کمک به شرکت‌ها برای ارائه مسیرهای شغلی به کارمندان خود مدت‌ها قبل از رسیدن به سن بازنشستگی عادی، تلاش می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند زمان کاری سالمندان را در شرکت افزایش دهند.

«پیتر هابل»، مدیرعامل شرکت مشاوره بازاریابی(BoomAgers) که بر سالمندان تمرکز دارد، معتقد است بسیاری از شرکت‌های بزرگ در درک فرصت‌های بالقوه عظیم در بازار بالای ۶۵ سال به کندی عمل کرده‌اند، زیرا یک سوگیری فرهنگی به نفع جوانان در شرکت‌ها وجود دارد. «هابل» می‌گوید: «همه بهترین شیوه‌ها، ابزارها و تکنیک‌های بازاریابی برای گروه ۱۸ تا ۴۹ ساله توسعه یافته و بهینه‌سازی شده‌اند. آن‌ها هرگز واقعاً نمی‌دانند که چگونه برای بخش ۵۰ و بالاتر بازاریابی کنند.»

او می‌افزاید: «شرکت‌ها باید این واقعیت را بپذیرند که فرصت تجاری قابل‌توجهی در اینجا وجود دارد و ما نمی‌توانیم افراد را به دلیل داشتن سن بالای ۵۰ سال از کار اخراج کنیم. افراد مسن دیگر مسن نیستند. آن‌ها افرادی دارای پول هستند که مصمم‌اند زندگی فعال و پررونقی داشته باشند و مورد شناسایی و قدردانی قرار گیرند.»