به گزارش آتیه‌آنلاین، بانگاهی به روابط اجتماعی مردم در ایران متوجه می‌شویم که‌هرچند این پدیده را ناپسند می‌دانیم اما به دلایل تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و…بسیار در متن و گفتمان‌های مردم ایران رواج دارد. ما بر آن هستیم که در سلسله گفت‌وگوهایی با ریشه‌یابی و بررسی علل و عوامل این مساله، رهنمودهایی در راستای حل این مساله ارایه کنیم.
مهدی لشگری دکترای روانشناسی و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در این خصوص گفت: ممکن است فردی به خاطر اینکه در اجتماع شرمسار نشود دروغ بگوید. اما این نوع دروغگویی به طور معمول نشانه‌ای از یک وضعیت خطرناک‌روانی نیست.
لشگری دروغ پاتولوژیک (بیمارگونه) را یکی از نشانه‌های اختلالات روانی مانند اختلال شخصیت خواند و افزود: دروغ بیمارگونه امری بحث‌برانگیز در دنیای کنونی است. این دسته از افراد دروغ‌های اجباری را بدون انگیزه‌ای مشخص بیان می‌کنند.
دروغگویی برای کسب منفعت
وی با بیان اینکه دروغ بیمارگونه با دروغ غیرپاتولوژیک متفاوت است، ادامه‌داد: در دروغگویی غیربیمار گونه افراد از دروغی که می‌گویند به نفعی می‌رسند.
این استاد دانشگاه تاکیدکرد: دروغ اجباری یکی از ویژگی‌های اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت ضداجتماعی است. ضربه یا صدمه به سر همراه با عدم تعادل در سطح کورتیزول می‌تواند در این امر نقش داشته‌باشد. مشخص نیست کسی که به این اختلال مبتلا است از دروغی که می‌گوید باخبر است و یا خیر.
عوامل موثر در شکل‌گیری دروغ و دروغگویی
لشگری عدم تحمل صداقت‌و راستگویی را یکی از عوامل مهم دروغ در سطح فردی دانست و افزود: وقتی شنیدن خواسته‌ها، نیازها، عقاید و هیجانات فردی از سوی اطرافیان مورد قبول نباشد و یا فرد به نمایش غیرواقعی و مطابق با سایر معیارها ترغیب، تشویق و یا تهدید شود آنگاه فرد به منظور برآوردن نیاز به ارتباط و پذیرش و شایستگی خود (نیازهای سه‌گانه روانشناختی ارگانیسمی که مانند آب و هوا و غذا انسان برای بقاء به آنها فرد به آنها احتیاج دارد) به دروغگویی روی خواهدآورد.
وی تاکیدکرد: دروغ‌پردازی ریشه‌ای فرهنگی دارد که معمولاً در فرهنگ‌هایی با ویژگی‌های غیرمنعطف، واپس‌گرا، کم‌تحمل و غیر جرأتمند رواج دارد و چه بسا ترویج نیز می‌شود.
لشگری بیان کرد: هرچند در تمام مکاتب اخلاقی بشری و ادیان الهی دروغگویی موضوعی مذموم و نکوهیده است، اما در جوامع به دلیل برخی الزامات ناسالم مانند سیاست، حفظ قدرت و برتری برای آن توجیحاتی فراهم می‌شود.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: گاهی دروغ را با پوشش‌هایی به نام دروغ مصلحتی یا دروغ برای جلوگیری از فاجعه به شکلی قابل‌قبول ارائه می‌کنند تا بدی و زشتی آن کمتر به چشم بیاید. همچنین دروغگو با توسل به این توجیحات بتواند بدون احساس گناه رفتارش را تحمل کند.
دروغگویی و از بین رفتن اعتماد بین فردی
وی در بیان پیامدهای دروغ در سطح فردی و اجتماعی تشریح کرد: شاید بزرگترین پیامد دروغ از بین رفتن حس اعتماد بین‌فردی باشد. از دیدگاه اریکسون یکی از مراحل اصلی رشد روانی-اجتماعی انسان اعتماد در برابر بی‌اعتمادی است که از بدو تولد نوزاد فرآیند آن آغاز می‌شود.
این دکترای روانشناسی افزود: زمانی‌که دروغگویی در بین افراد جامعه شیوع پیدا کند، اعتماد آسیب می‌بیند. در نبود اعتماد، پیش بینی روابط فردی از بین می رود و در نهایت ارتباطات آسیب خواهددید.
وی تاکیدکرد: طبیعتا وقتی انسان‌ها نتوانند با یکدیگر ارتباط سالم داشته‌باشند، به دلیل عدم ارضای نیازی ارگانیسمی روانشناختی دچار مرگ‌روانی خواهندشد که اصطلاحا به آن افسردگی گفته می‌شود. افسردگی‌روانی نیز فرد و جامعه را به سوی پوچی و گسست سوق خواهد داد.
لشگری با تصریح بر اینکه «وقتی دروغگویی در ارکان یک‌جامعه به عنوان هنجار پذیرفته می‌شود، سرمایه اجتماعی جامعه دچار اضمحلال خواهد شد»، افزود: به عبارت عامیانه دیگر هیچکس حرف هیچکس را قبول نخواهدکرد و سنگ‌روی سنگ بند نخواهد شد.
درمان دروغگویی
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه «کنار آمدن با کسی که به صورت بیمارگونه دروغ می‌گوید چالش برانگیز و ایجاد و حفظ رابطه با این اشخاص بعضا زمانبر است»، افزود: دروغ پاتولوژیک می‌تواند اجباری باشد و اغلب منجر به عواقب منفی برای شخصی که دروغ می‌گوید، می‌شود. بنابراین، سعی کنید از پاسخ عصبانیت و سرزنش آنها در دروغگویی پرهیز کنید. همچنین آگاهی از اینکه دروغ پاتولوژیک ممکن است نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای سلامت روان باشد، نیز مفید است. صحبت با فرد در مورد اینکه آیا علائم دیگری دارند می‌تواند به او کمک کند تا مشکل را شناسایی کرده و از پزشک یا درمانگر کمک بگیرید.
وی در بیان راهکار کاهش دروغ و درمان دروغگویی عنوان کرد: دروغ پاتولوژیک یک بیماری مستقل شناخته‌شده نیست، هیچ درمان رسمی برای آن وجود ندارد. اگر روانشناس در بیمار تشخیص اختلال روانی دیگری را داده باشد ممکن است برای رفع آن به درمان آن اختلال اقدام کرد.
لشگری یادآور شد: صداقت و راستگویی یک ارزش اخلاقی و فرهنگی موردتایید و تاکید در تمام مکاتب‌انسانی و الهی است. بنابراین احیای مجدد این ارزش به عنوان یک اصل اساسی در اخلاق‌مداری است که باید از همان بدو تولد و دوران رشد مورد توجه قرار گیرد.
نقش مراجع قدرت (خانواده و جامعه) در طرد یا ترویج دروغگویی
این دکترای روانشناسی تصریح کرد: افزایش تحمل شنیدن حرف راست از سوی مراجع قدرت در خانواده و جامعه می‌تواند سهم مهمی در افزایش صداقت و کاهش دروغ داشته باشد.
وی بر تاثیر بازگشت عملی به مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی و دینی در کاهش دروغگویی تاکیدکرد و افزود: همچنین لمس و مشاهده صداقت و راستگویی ارکان اصلی جامعه، می‌تواند نقش به سزایی در ترویج راستگویی داشته‌باشد.
این استاد دانشگاه افزود: طرد و عقب‌راندن دروغگویان در جامعه به خصوص از سوی مراجع قدرت می‌تواند به عنوان مشوق عملی برای راستگویی قلمداد شود.
لشگری با بیان اینکه« اگر می‌خواهیم راست بشنویم باید تحمل صداقت را داشته باشیم»، افزود: باید برای افراد این حق را قائل باشیم که مجبور نباشند مطابق معیارهایی که موردپسندو تاییدشان نیست رفتار کنند. زیرا در غیر این‌صورت افراد مجبور به دروغگویی و دورویی خواهند شد.
گفت و گو : مهین داوری
نظر شما