به گزارش آتیه‌آنلاین، خوشبختانه در کشور ما درمان‌های ناباروری براساس آخرین یافته‌های دنیا به پیش می‌رود و تمامی روش‌های درمان ناباروری در کشور اجرا می‌شود؛ بررسی شیوه‌های درمان ناباروری موضوع گفت‌وگویی است که با پروفسور حسین مزدارانی، استاد ژنتیک پزشکی از دانشکده علوم‌پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، به عمل آورده‌ایم؛ او فرزندآوری را سبب تحکیم خانواده و تداوم نسل عنوان کرد و بحث جوانی جمعیت را نه تنها از منظر خانواده، بلکه از نگاه جامعه نیز مهم ارزیابی کرد.
اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از منظر علم پزشکی می‌تواند شامل چه مواردی باشد؟
ابتدا عرض کنم از اینکه مسئولان عالی رتبه نظام به بحث جوانی جمعیت به جد ورود پیدا کرده‌اند جای خوشحالی دارد؛ چون مسئله پیری جوامع گریبانگیر بسیاری از کشورها شده و خواه ناخواه ما هم دچار آن خواهیم شد. فرزندآوری اگرچه باعث تحکیم خانواده و تداوم نسل هست صرفا در بستر خانواده معنی نمی‌شود؛ زیرا به همان اندازه که فرزند متعلق به والدین است به همان اندازه هم متعلق به جامعه است. بنابراین قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت باید از هر دو منظر دیده شود؛ یعنی خانواده از یک سو و جامعه از سوی دیگر.
باید توجه داشت، اولین سوالی که والدین یا اعضای خانواده پس از تولد نوزاد از پزشک یا ماما می‌پرسند این است که آیا نوزاد سالم است؛ بنابراین تنها دغدغه والدین در بدو تولد فرزندشان سلامت نوزاد است که قطعا این دغدغه والدین از اطلاع از بارداری تا زمان تولد فکر والدین را به‌خود مشغول می‌دارد. تدوین قانون حمایتی از خانواده برای فرزندآوری بسیار خوب است همانگونه که در بسیاری از کشورها هم برای فرزند آوری از مشوق‌ها استفاده می‌شود؛ اما متاسفانه برای اجرای این قانون بیشتر احساسی عمل شده است و یک جنبه مهم فرزندآوری که مربوط به علم پزشکی می‌شود و به سلامت نسل و سلامت جامعه برمی‌گردد و تقریبا همه دستاوردهای علم پزشکی را که در چند دهه گذشته به داشتن فرزند سالم کمک کرده، نادیده گرفته شده است.
بنابراین انتظار می‌رفت که ضمن حمایت مادی از خانواده‌ها به همان اندازه برای اقدامات پزشکی پیشگیرانه از خانواده‌ها حمایت می‌شد. به ویژه اینکه انسان‌های به ظاهر سالم می‌توانند ناقل بیماری‌های ژنتیکی یا اکتسابی باشند و همچنین تحت تاثیر آلاینده‌های شیمیایی طبیعی و دست ساز بشر، آلودگی هوا و نیز تحت تاثیر پرتوهای یونساز که در تصویر برداری و درمان در پزشکی استفاده می‌شود قرار داشته باشند.
همه این موارد می‌تواند در ژنوم افراد جامعه تغییراتی ایجاد کند که اصطلاحا به آن ناپایداری ژنومی گفته می‌شود و همین ناپایداری ژنومی عامل بسیاری از بیماری‌های وراثتی، ناباروری و سرطان در جامعه است. این ناپایداری ژنومی باعث می‌شود که حدود ۲۰درصد تخمک‌های زنان بارور از نظر کروموزومی غیر طبیعی باشند و همین وضعیت برای اسپرم مردان هم به مراتب بیشتر صادق هست؛ چون فرآیند تولید اسپرم فرآیندی پویا و مداوم است و از این نظر احتمال آسیب پذیری بیشتری دارد. حدود ۵۰درصد بارداری‌های تایید شده از نظر بالینی منجر به سقط خود به خود می‌شود، حدود ۱۰-۵ درصد تولد زودرس و۰.۶ درصد نوزادان زنده همراه با یک ناهنجاری کروموزومی به دنیا می‌آیند که اگر تاثیر اختلالات تک ژنی را هم به این آمار اضافه کنیم مشخص می‌شود بیش از یک درصد کودکان متولد شده از ناهنجاری‌های ژنتیکی رنج می‌برند.
متاسفانه بسیاری از ناهنجاری‌های ژنتیکی با توجه به پیشرفتی که در علم پزشکی حاصل شده است هنوز که هنوز است قابل درمان نیستند و همین امر باعث می‌شود که هم خانواده و هم جامعه و نظام بهداشت و سلامت کشور متحمل هزینه‌ای سنگین بشوند. البته بماند که بار روحی روانی که تحمیل می‌شود بسیار بیشتر است. از این‌رو برای پیشگیری از بروز و تظاهر چنین بیماری‌هایی از روش‌های پیشگیرانه غربالگری متناسب با زمان‌های تکوین جنین مانند روش‌های اولتراسونوگرافی، بررسی سرم مادر (غربالگری اول و دوم) و نیز روش‌های مختلف تشخیص ژنتیک مولکولی و سیتوژنتیکی برای مشخص کردن سلامت جنین در همه جای دنیا انجام می‌شود و در ایران هم انجام می‌شد؛ اما با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت این روش‌های تبیین شده کنار گذاشته شده یا به طور جد محدود شده است که به هیچوجه نه به صلاح خانواده و نه به صلاح سلامت جامعه است.
جامعه پزشکی نگران آن است که این محدودیت‌ها سبب شود سقط‌های غیرقانونی و مرگ‌ومیر مادران افزایش یابد و بسیاری از والدین از ترس تولد کودک مبتلا به بیماری ژنتیکی و عدم امکان سقط قانونی، تمایلی به بچه‌دار شدن نشان ندهند. همچنین والدینی که از تمکن مالی برخوردارند برای داشتن فرزندان سالم برای انجام آزمایش‌های ژنتیکی به کشورهای همسایه روی بیاورند که از هر جهت برای کشوری که از توان علمی و فنی بالایی در این زمینه برخوردار است خسران و ضرر است.
چنین اشتباهی را کشور آلمان برای تشحیص ژنتیکی رویان پیش از لانه گزینی مرتکب شد و باعث شد جمعیت زیادی از زوج‌ها به دیگر کشورهای همسایه آلمان مراجعه کنند علی‌رغم اینکه آلمان خود از توان علمی و فنی بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردار بود. بنابراین گمان می‌کنم بیشترین کمکی که اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می‌تواند به والدین و جامعه بنماید، کمک به والدین برای تشخیص‌های پیشگیرانه از تولد نوزادان معلول یا با نقائص مادرزادی است.
برای درمان ناباروری در کشور از چه روش‌های پیشرفته استفاده می‌شود و وضعیت کشور در دسترسی به روش‌های نوین ناباروری در دنیا چگونه است؟
قبل از اینکه به این سوال پاسخ داده شود باید تاکید کنم که ناباروری حدود ۴۰ درصد مربوط به مردان، حدود ۴۰ درصد مربوط به زنان، حدود ۱۰ درصد مربوط به هر دو زوج و ۱۰ درصد هم با عوامل ناشناخته همراه است. بنابراین با توجه به نوع عامل ایجاد کننده ناباروری از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. برای مثال، در روش‌های کمک باروری گاهی صرف شست‌وشوی اسپرم و تلقیح آن به رحم زن برای باروری می‌تواند کافی باشد یا از روش مجاورسازی اسپرم مرد و تخمک زن در شرایط آزمایشگاهی که به لقاح آزمایشگاهی (IVF) معروف است استفاده می‌شود. در شرایطی هم از روش تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) که بیشتر مربوط به ناباروری یا کم باروری مردان می‌شود استفاده می‌شود. خوشبختانه این مراحل در کشور انجام و همه این روش‌ها متداول است و نه تنها در تهران بلکه در بسیاری از شهرهای کشور هم‌اکنون این خدمات به زوج‌های نابارور یا کم بارور به‌خوبی ارائه می‌شود. به‌طور کلی می توان گفت که کشور از نظر علمی و فنی در درمان ناباروری بسیار توانمند و در سطح بالایی قرار دارد.
چند درصد افراد جامعه در سن باروری، نابارور هستند و چه حمایت‌هایی را می‌توان از این افراد به عمل آورد؟
آمار ناباروری در دنیا حداکثر تا ۱۵ درصد است. در ایران تعداد زیادی از زوج‌ها به نوعی مشکل ناباروری یا کم باروری را تجربه می‌کنند و حدود ۲۰ درصد تخمین زده می شود که قطعا آمار بالایی است. به طور حتم، برای انجام اقدامات حمایتی نیاز است به اصل مشکل پی‌ببریم؛ زیرا ناباروری می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی ایجاد شود که گاهی یک پدیده گذراست و اگر عامل القا کننده ناباروری تشخیص داده شود و زوجین از آن عوامل دور نگه داشته شوند ممکن است بدون نیاز به استفاده از روش‌های کمک باروری هم دارای فرزند شوند. باید در نظر داشته باشیم که ناباروری در بعضی از موارد نادر منشا ژنتیکی دارد و از بدو تولد با مرد یا زن همراه است؛ اما در بسیاری دیگر از موارد یک عارضه اکتسابی است و اگر عامل القا کننده ناباروری به‌موقع شناسایی شود می‌توان برای افراد در سنین باروری اقدامات پیشگیرانه انجام داد.
اهمیت برخورداری از پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری را در کمک به درمان این مشکل، تا چه حد ضروری می‌دانید؟
تردیدی نیست که یکی از عوامل بازدارنده اقدام به‌موقع زوج‌های نابارور یا کم بارور برای درمان، هزینه‌های مترتب بر روش‌های تشخیصی، درمانی و داروهای است. به‌واقع، پوشش خدمات بیمه‌ای در سطوح مختلف از روش‌های تشخیصی گرفته تا روش‌های کمک باروری می‌تواند از نظر روانی و نیز جنبه‌های مادی کمک شایان توجهی به این قشر از بیماران کرده و اقدام برای درمان ناباروری را میسر می‌کند.
درمان‌های ناباروری تا چه حد در رفع این مشکل تاثیرگذار است و چند درصد از افراد نابارور از طریق درمان، موفق به فرزندآوری می‌شوند؟
برای درمان ناباروری روش‌های موثری برای فائق آمدن به این مشکل وجود دارد؛ البته این روش‌ها براساس نوع ناباروری و نیز سن زنان، متغیر است؛ به‌طور کلی در مراکز ناباروری نرخ موفقیت به شکل‌های مختلف تعریف می‌شود؛ برای مثال تشکیل جنین در آزمایشگاه و انتقال به رحم مادر یا تایید باروری بعد از انتقال جنین، موفقیت روش به حساب می‌آید. اما آنچه که نرخ موفقیت واقعی در نظر گرفته می‌شود و در همه مراکز داخل و خارج پذیرفته شده است تعداد نوزادانی است که به خانه برده می‌شوند که اصطلاحا Take home baby گفته می‌شود. متوسط نرخ کودکان حاصل از روش‌های کمک باروری که به خانه برده می‌شوند حدود ۳۰ درصد است که در بعضی مراکز بیشتر و ممکن است در بعضی مراکز کمتر باشد. در سال ۲۰۱۹ سیستم خدمات بهداشتی انگلستان نرخ موفقیت درمان‌های لقاح آزمایشگاهی را ۳۲درصد برای زنان با سن کمتر از ۳۵ سال، ۲۵درصد برای زنان در سنین ۳۵ تا ۳۷ سالگی، ۱۹درصد برای زنان ۳۹- ۳۸ سالگی، ۱۱درصد برای سنین ۴۲-۴۰، ۵درصد برای زنان در سنین ۴۴-۴۳ و ۴درصد برای زنان در سنین بالای ۴۴ سالگی گزارش کرده است.
بنابراین علی‌رغم پیشرفت‌هایی که در این حیطه حاصل شده هنوز نرخ موفقیت خیلی بالا نیست که می‌تواند ناشی از عوامل تاثیر گذار بسیاری باشد که بسیاری از آنها هنوز ناشناخته‌اند.
نتیجه اینکه باید همه دست‌اندرکاران سیاستگذاری، نظام بهداشتی و درمانی و نظام ارائه خدمات حمایتی مانند بیمه و غیره باید توجه خود را به داشتن نسلی سالم و جامعه‌ای سالم معطوف کنند تا جامعه‌ای پویا و با نشاط داشته باشیم.
نظر شما