به گزارش آتیه آنلاین، بیش از ۶ هزار میلیارد ریال پروژه پژوهشی در حوزه‌های مختلف بالادستی شامل اکتشاف، حفاری، تولید و ازدیاد برداشت در دستور کار پردیس بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت قرار دارد و با حضور کارشناسان پردیس در صنعت و تعامل با شرکت‌های دولتی و خصوصی، حدود ۵۰ پیشنهاد پروژه به منظور توسعه فناوری و رفع مشکلات و چالش‌های صنعت بالادستی در مرحله نهایی‌سازی است به گونه ای که مطالعات ازدیاد برداشت میدان‌های اهواز، بی‌بی‌حکیمه و رگ سفید از جمله آن به شمار می آید.

مطالعات ازدیاد برداشت میدان‌های اهواز، بی‌بی‌حکیمه و رگ سفید

مطالعات ازدیاد برداشت میدان‌های اهواز، بی‌بی‌حکیمه و رگ سفید به پژوهشگاه صنعت نفت واگذار شده که، طبق برنامه زمانبندی کار در حال انجام است. در میدان‌های اهواز و بی‌بی‌حکیمه، بسته کاری نخست که شامل مراحل شناخت میدان، تبدیل چالش‌های میدان به موضوعات قابل تحقیق و غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت است به پایان رسیده و جزئیات شرح کار بسته‌های دوم و سوم در مرحله جمع‌بندی به منظور ابلاغ شروع به کار است. در میدان رگ سفید هم که در مرحله دوم واگذاری میادین به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، به پژوهشگاه نفت واگذار شد، بسته کاری نخست مشابه شرح کار میادین اهواز و بی‌بی‌حکیمه در حال پیگیری است. بنابراین مراحل شناخت اطلاعات و وضعیت مدل‌های موجود، شناخت چالش‌های میدان و ارائه آن به کارفرما در قالب RFP، بررسی میادین مشابه و مقایسه روش‌های ازدیاد برداشت و غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت در میادین اهواز و بی‌بی‌حکیمه انجام شده است.

مطالعات Fast Track

پس از پایان بسته‌های کاری نخست میدان‌های اهواز و بی‌بی‌حکیمه، مطالعات Fast Track شروع شد و تاکنون مراحل گردآوری و بررسی داده‌های موجود میدان‌ها در تمامی تخصص‌ها عملیاتی شده است؛ همچنین بانک اطلاعاتی این میدان‌ها تهیه و مشخصه‌سازی خواص مخزنی و تکمیل مدل استاتیک مخازن آسماری و بنگستان انجام شده و در ادامه مدل دینامیک و تطابق تاریخچه در برنامه است.

این مطالعات مزیت‌های زیادی دارد؛ از جمله تخمین و محاسبه دقیق نفت درجای اولیه، کنترل تولید سیالات ناخواسته، ارائه راهکارهای مناسب جهت بهبود تولید و ارائه سناریوهای برتر ازدیاد برداشت در مدتی کوتاه. به طور مثال، انجام این مطالعات در مخزن آسماری میدان اهواز می‌تواند راه حل مناسبی جهت تولید از لایه‌های کربناته محصور بین لایه‌های شنی ارائه دهد و یا پتانسیل لایه‌های شیلی قاعده آسماری را ارزیابی کند.

در بسته کاری دوم، ساخت و بروزرسانی مدل شبیه‌ساز مخزن و شبیه‌سازی نتایج غربالگری، در بسته کاری سوم ارائه راهکارهای فناورانه جهت رفع چالش‌های میدان و اجرای پایلوت آزمایشگاهی روش‌های منتخب ازدیاد برداشت و بهبود تولید، در بسته کاری چهارم اصلاح مدل شبیه‌ساز مخزن بر مبنای نتایج حاصل از فاز سوم و در بسته کاری پنجم طراحی و اجرای پایلوت میدانی و پایش نتایج مدنظر است.

بر اساس پیشنهادهای فناورانه در قالب دستاوردهای بسته نخست طرح میدان‌محور اهواز، افزایش ضریب بازیافت در مخزن آسماری ۴.۴ درصد، در لایه ایلام مخزن بنگستان ۷.۳۳ درصد و در لایه سروک مخزن بنگستان ۴.۱۶ درصد خواهد بود. در میدان بی‌بی‌حکیمه نیز در مخزن آسماری برای بهترین و ضعیف‌ترین نواحی مخزنی به ترتیب ۱۲.۸ و ۶.۵ درصد و در مخزن بنگستان، برای بهترین و ضعیف‌ترین نواحی مخزنی به ترتیب ۱۹.۷ و ۱۷.۶ درصد افزایش ضریب بازیافت پیش‌بینی شده است. البته همه این اعداد و ارقام در حد پیش‌بینی است و تا پایان مطالعات نمی‌توان با قطعیت درباره آنان اظهار نظر کرد. برآورد نفت درجای این سه میدان حدود ۱۰۰ میلیارد بشکه است و همین عدد به خوبی بیانگر آن است که ازدیاد برداشت در این فیلدها، قابلیت ایجاد چه ظرفیت سرشاری برای کشور دارد.

چالش‌های پیش رو

میدان اهواز که مخازن آسماری و بنگستان آن از سوی پژوهشگاه صنعت نفت مورد مطالعه قرار دارد، در هر کدام از مخازن دارای خصوصیات متفاوتی است. به طور نمونه در مخزن اهواز آسماری با چالش کنترل تولید ماسه، تزریق مجدد آب و تشکیل رسوبات معدنی، مدیریت مخزن و مشخصه‌سازی میادین فوق عظیم ناحیه‌بندی شده مواجهیم و در مخزن اهواز بنگستان، رسوب آسفالتین و تولیدپذیری پایین چاه‌ها، تراوایی و ضریب بازیافت پایین از موانع پیش رو است. در میدان بی‌بی‌حکیمه، چالش‌هایی مانند به‌جا ماندن حجم عظیمی از نفت در ماتریس‌های کم‌تراوا، وجود ناحیه گاز روفته در مخزن به‌خصوص در مخزن آسماری، تراوایی پایین ماتریس‌ها به‌خصوص در مخزن بنگستان و تولید گاز ناخواسته از چاه‌ها وجود دارد و در میدان رگ سفید نیز محدودیت تولید با نسبت گاز به نفت و آب به نفت بالا از جمله چالش‌ها است.

دستاوردها

مطالعات این پروژه ها دستاوردهای قابل توجهی خواهد داشت. به طور نمونه مدل‌های تفسیری جهت ارزیابی نتایج مطالعات آزمایشگاهی مکانیزم‌های موثر بر ازدیاد برداشت، فناوری‌های ارزیابی آزمایشگاهی روش‌های ازدیاد برداشت در مخازن کربناته شکاف‌دار و فناوری‌های طراحی، اجرا و پایلوت طرح‌های ازدیاد برداشت این مخازن توسعه پیدا می‌کند و فناوری‌های حل مشکلات آسفالتین در چاه‌ها و تاسیسات سطحی، فناوری‌های طراحی و ارزیابی عملکرد لایه شکافی در مخازن کربناته و فناوری‌های کاهش آسیب سازندی در مخازن کربناته شکاف‌دار هم ارتقا پیدا خواهد کرد. افزایش ضریب بازیافت هم که هدف اصلی از اجرای این دست از پروژه‌ها است.

مطالعات مخازن نامتعارف

از دیگر اقدام های پردیس بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت می توان به مطالعات مخازن نامتعارف اشاره کرد به گونه ای که در سال ۹۷ پروژه شناسایی، مطالعه و ارزیابی منابع شیل‌های گازی را در ناحیه لرستان با همکاری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران به پایان رساند که این مطالعه، نخستین مطالعه اکتشافی منابع شیل گازی در کشور بود و مهمترین دستاورد آن نیز تهیه نقشه پراکندگی نقاط پرپتانسیل و شناسایی ۲۰ ناحیه گاز قابل استحصال بود. نخستین طرح مطالعات منابع گاز متان در ذغالسنگ را هم پژوهشگاه در منطقه طبس در سال ۹۹ به پایان رساند. طرح بررسی کیفی و کمی منابع هیدرات گازی دریای عمان هم که از سوی پژوهشگاه دنبال می‌شود.

نتایج طرح مطالعات منابع گاز متان در ذغالسنگ

نتایج این طرح نشان داد به طور متوسط در هر تن ذغالسنگ ۲۰ تا ۲۵ متر مکعب گاز متان وجود دارد که حداقل ۵۰ درصد آن با توجه به سیستم شکستگی‌های موجود با حفر چاه قائم و افقی بدون نیاز به تحریک سازند قابل تولید است.

طرح منابع هیدرات‌های گازی عمان

طرح منابع هیدرات های گازی عمان در ۱۱ فاز از سوی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران به پژوهشگاه صنعت نفت واگذار شده است که در مرحله برنامه ریزی به منظور عملیات برداشت داده‌های لرزه‌ای و نمونه‌برداری از آب و رسوبات دریای عمان با همکاری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی است. طرح اکتشافی ناحیه مغان را هم سال گذشته در این پژوهشگاه به پایان رسید، طرحی که از نظر زمین‌شناسی نمونه منحصربفردی از مخازن نامتعارف تحت عنوان ماسه‌سنگ‌های کم‌تراوا است. با اجرای  این طرح، خواص مخزنی تخلخل و تراوایی در افق‌های مخزنی سازندهای اجاق‌قشلاق و زیور و به‌روزرسانی و استانداردسازی نقشه‌های زمین‌شناسی این ناحیه محقق شد. در حال حاضر با توجه به رشد سریع فناوری‌ها در دنیا، شاید خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کنیم، امکان برداشت از ذخایر نامتعارف فراهم شود. در هر صورت، شناسایی این ذخایر بسیار حائز اهمیت است.

طرح تزریق میعانات گازی به میدان سروش

پروژه بررسی امکان‌سنجی تزریق میعانات گازی به میدان سروش از دیگر پروژه های پژوهشگاه صنعت نفت ایران به شمار می آید. پژوهشگاه نیز در مسیر اجرای این طرح نسبت به تحقیق بر روی اثر تزریق میعانات گازی بر خواص سیال مخزن، پایداری و رفتار فازی آسفالتین در فرایند تزریق میعانات، مطالعات آسیب سازندی ناشی از تزریق، بررسی میزان تزریق‌پذیری سنگ مخزن، بررسی میزان خوردگی تاسیسات ناشی از تزریق میعانات و در نهایت بررسی میزان ضریب بازیافت در فرایند سیلاب‌زنی با میعانات گازی تحقیق کرد و با توجه به نتایج بررسی‌ها، شرکت نفت فلات قاره ایران تزریق میعانات گازی در میدان سروش را خردادماه امسال کلید زد. از دیگر پروژه ها می توان به فاز نخست طرح بومی‌سازی و بکارگیری فناوری ژل پلیمری ازقبل شکل‌گرفته جهت مدیریت تولید آب و اجرای پایلوت در میدان نفتی بلال  اشاره کرد که از سوی پردیس بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت با موفقیت اجرا شد که مهمترین دستاورد آن را با انجام فاز دوم می‌توان افزایش ضریب بازیافت میدان با کاهش قابل‌توجه میزان تولید آب دانست. افزون بر این، در خرید ژل پلیمر تزریق صرفه‌جویی ارزی حاصل و افت فشار ستون مایع در لوله مغزی کاهش می‌یابد و در نتیجه دبی تولید افزایش می‌یابد. کاهش هزینه جداسازی و فراورش آب تولیدی و همچنین جلوگیری از آثار زیست‌محیطی آب‌های همراه نفت را نیز باید از دیگر دستاوردهای این طرح برشمرد.

همچنین پردیس بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت در راستای همکاری با شرکت نفت فلات قاره ایران، سال گذشته مطالعات ژئوفیزیکی میدان ابوذر را هم به پایان رساند که در این طرح هم کارهای بزرگی از جمله تولید نقشه‌های به‌روزرسانی‌شده، تهیه خصوصیات مخزنی، تهیه نقشه‌های رخساره لرزه‌ای و مشخص کردن نحوه توزیع و پراکندگی رخساره‌های لرزه‌ای ماسه‌ای و شیلی انجام گرفت.

طرح بهبود عملیات تولید از لایه سروک میدان آذر

استفاده از راهکارهای فناورانه بخش دیگری از فعالیت هایی است که پژوهشگاه صنعت نفت به ارائه و معرفی آن در میدان های مورد مطالعه می پردازد بر این اساس شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر طی ۲ قرارداد، طرح ارائه راهکارهای فناورانه در خصوص چالش‌های تولید از میدان آذر را به پژوهشگاه صنعت نفت واگذار کرد؛ که در قرارداد نخست، شناخت سیال، تعیین شرایط عملیاتی و بحرانی تشکیل رسوبات آلی، تهیه بازدارنده، تهیه رسوب آسفالتین و واکس و شناخت مکانیسم بین آنها انجام شد و مهمترین دستاورد این فاز، ارائه استراتژی پیشگیرانه برای کنترل رسوبات آلی و ممانعت از خوردگی در ستون چاه و خطوط انتقال جریان بوده است. همانطور که می‌دانید میدان آذر به لحاظ خصوصیات سنگ و سیال جزء پیچیده‌ترین میادین نفتی دنیا است. این فاز را سال ۹۸ آغاز شدو سال گذشته به اتمام رسید.

در اجرای قرارداد فاز دوم، فرمولاسیون و پکیج بهینه عملیات اسیدکاری در ۱۲ حلقه چاه میدان آذر ارائه، آسیب سازندی ناشی از سیال حفاری گلایکولی بررسی و گل حفاری بهینه طراحی  می‌شود و در ادامه تعیین پتانسیل روش‌های تزریق گاز و تزریق آب هوشمند نیز بررسی و پیش بینی می شود، نتایج این تحقیقات به کاهش ریسک انسداد بینجامد و هزینه‌های سالانه تولید را بالغ بر ۶ تا ۸ میلیون دلار کاهش دهد.

مطالعه در میدان دانان

از دیگر اقدام‌های این پژوهشگاه می‌توان به مطالعه میدان دانان اشاره کرد که دراین میدان هم مطالعه روش‌های آزمایشگاهی پایه‌آبی و پایه‌گازی به منظور برداشت حداکثری در دست اقدام است  و دستاوردهای این طرح، اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای تهیه مدل دینامیک و طرح توسعه میدان فراهم خواهد کرد. تمامی روش‌های ازدیاد برداشت محتمل در این میدان در مقیاس دانشگاهی در شرایط دما و فشار مخزن برای دو مخزن آسماری و بنگستان مورد پژوهش قرار می‌گیرد و در پایان طرح، نگاه جامعی به مجموعه رویدادهایی که ممکن است در فرایند تزریق آب منجر به آسیب سازند شوند و همینطور راهکارهای تولید بهینه حاصل خواهد شد.