به گزارش آتیه‌آنلاین، اوضاع در اروپای شرقی طی چند دهه گذشته در پی تنش‌های قومی و ژئوپولتیک آبستن بحران‌های فراوان بوده است. استقلال کوزوو در سال ۲۰۰۸ هیزمی بود بر این آتش زیر خاکستر و این کشور تازه‌تاسیس طی ۱۳ سالی که از زمان شکل‌گیری‌اش می‌گذرد، شاهد درگیری‌های بسیار بوده است.
تنش با صربستان
مرز کوزوو- صربستان اخیراً به واسطه اعتراضات صرب‌های کوزوو که مقام‌های کوزوو آن را آغاز برای حذف پلاک‌های صرب از ماشین‌های ورودی به این کشور می‌دانند، بسته شد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، کامیون‌ها جاده به گذرگاه مرزی «یارینیه» و «برینیاک» را مسدود کرده‌اند، جایی که گروه‌های کوچکی از صرب‌ها شب را در چادر گذراندند. تنش‌های مرزی بین دو کشور روز دوشنبه و زمانی بیشتر شد که پلیس ویژه کوزوو با خودروهای زرهی به مرز اعزام شد تا به اجرای قوانین برای رانندگانی بپردازد که پلاک‌های خود را به صورت موقت برای ورود به کوزوو برمی‌دارند.
مقام‌های کوزوو می‌گویند که توافق ۲۰۱۶ با میانجی‌گری اتحادیه اروپا که با صربستان انجام شد، منقضی شده و تنها پلاک‌های کوزوویی معتبر هستند. پلیس صربستان سال‌هاست که پلاک‌های ثبت شده خودروها در کوزوو که وارد صربستان می‌شوند را برمی‌دارد. صدها صرب کوزوویی با خودروهای خود وارد مرز شده و گذرگاه مرزی را مسدود کرده‌اند. پلیس کوزوو از گاز اشک‌آور برای متفرق کردن معترضان استفاده کرده اما این اعتراضات و مسدود بودن جاده همچنان ادامه یافت. به گفته پلیس، یک اداره ثبت خودرو در شهر زوبین پوتوک به آتش کشیده شده و صرب‌ها با نارنجک‌های دست‌ساز به اداره ثبت احوال در شهر زاواکان حمله کردند.
گفتنی است که صربستان، کوزوو را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت نمی‌شناسد و مرز مشترک را یک مرز اداری و موقت می‌داند. اتحادیه اروپا و آمریکا به کوزوو و صربستان تاکید دارند که هر چه سریع‌تر و بدون تاخیر خویشتن‌داری کرده و از اقدامات یکجانبه بپرهیزند. اما تنش‌ها روز دوشنبه با این مساله شدت گرفت که «الکساندر ووجیچ»، رئیس‌جمهوری پوپولیست صربستان، اقدام پلیس کوزوو علیه معترضان را «حمله‌ای وحشیانه» توصیف کرد و از سربازان ناتو خواست تا از صرب‌ها حفاظت کنند. «آلبین کورتی»، نخست‌وزیر کوزوو نیز گفته مادامی که صربستان پلاک‌های ماشین‌های کوزوویی که وارد صربستان می‌شوند را تغییر می‌دهد، همین اقدام هم برای ماشین‌های صرب که وارد کوزوو می‌شوند، انجام می‌شود.
کوزوو چندین دهه است که درگیر تنش‌های مرزی و رسمی است. با فروپاشی یوگسلاوی در آغاز دهه ۱۹۹۰ منازعات قومی دیرپای میان صرب‌ها و آلبانیایی‌تبارها شدت گرفت و در جریان جنگ کوزوو (۹۹–۱۹۹۸) به اوج خود رسید. این جنگ با دخالت ناتو به پایان رسید. ناتو یوگسلاوی را مجبور کرد که نیروهای ارتش خود را از کوزوو خارج کرده و این منطقه به موجب قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت به عنوان تحت‌الحمایه سازمان ملل تعیین شد. در ۱۷ فوریه ۲۰۰۸، پارلمان کوزوو اعلام استقلال کرد و بیشتر کشورهای عضو ناتو، اتحادیه اروپا و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه کوزوو را به رسمیت شناخته‌اند، اما هیچ‌یک از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سازمان همکاری شانگهای آن را به رسمیت نشناخته‌اند.
صربستان همچنان کوزو را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت نمی‌شناسد اما بر اساس توافق سال ۲۰۱۳ بروکسل مشروعیت نهادهای دولتی کوزوو را پذیرفته است. قضات دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه هم در سال ۲۰۱۰ به درخواست صربستان یک نظریه مشورتی در مورد مشروعیت قانونی استقلال کوزوو صادر کرد و به اتفاق آرا، نتیجه گرفتند که این اعلام استقلال مقررات حقوق بین‌الملل را نقض نکرده است.
تلاش برای آرام کردن اوضاع
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو از رهبران صربستان و کوزوو خواسته است تا برای کاهش تنش در شمال کوزوو اقدام کنند. استولتنبرگ در توئیتی اعلام کرد: «بسیار مهم است که بلگراد و پریشتینا خویشتن‌داری نشان دهند و به گفت‌وگو بازگردند». از سوی دیگر، «جوزپ بوررل»، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، روز یکشنبه گفت که هرگونه اقدام‌های یکجانبه و تحریک‌آمیز از سوی دو طرف «غیرقابل‌قبول» است. وی افزود که همچنان تحولات در شمال کوزوو را دنبال می‌کند.
یبوررل گفت: «صربستان و کوزوو باید بلاشرط از تنش‌ها کاسته و سریعا نیروهای پلیس را از مرز خارج کرده و موانع مرزی را از بین ببرند.» مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در ادامه گفت: «بلگراد و پریشتینا باید سریعا بر سر حل اختلاف به توافق برسند و راهی برای حرکت به جلو پیدا کنند. اتحادیه اروپا از تلاش‌ها برای تنش‌زدایی استقبال می‌کند.»
از سوی دیگر، «گابریل اسکوبار»، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اروپا، عنوان کرد که صربستان و کوزوو باید خویشتن‌داری کرده و از افزایش تنش‌ها خودداری کنند و اختلاف‌های موجود را باید به جای اقدام‌های فعلی از طریق نهادهای رسمی در بروکسل پیگیری کنند.
از سوی دیگر، سفیر صربستان در بلگراد در واکنش به تنش‌های فعلی آمریکا و اتحادیه اروپا را متهم کرد که چشم خود را به حقایق در کوزوو بسته‌اند. روسیه نیز از قافله عقب نمانده و نسبت به تحولات اخیر واکنش نشان داد. سفیر روسیه نیز در بلگراد در واکنش به رویدادهای اخیر گفت که روسیه به شدت نگران این تنش‌هاست و از نزدیک تحولات را دنبال می‌کند. وی از تلاش‌های بلگراد برای تنش‌زدایی قدردانی کرد و از دو طرف خواست که مذاکره را به گل‌آلود کردن آب‌ها ترجیح دهند. این دیپلمات روس در ادامه وضعیت را بسیار خطرناک توصیف کرد. وی افزود که آمریکا و اتحادیه اروپا با اعمال استانداردهای دوگانه چشم خود را به وضعیت منطقه بسته‌اند و هیزم به آتش این درگیری‌ها می‌اندازند.
«بابیچ پستارین»، تحلیل‌گر مسائل اروپای شرقی در این رابطه گفت: «به نظر من مشکل این است که کوزوو و صربستان بیش از آنچه باید با یکدیگر مذاکره کرده‌اند. کنار گذاشتن این منطق مذاکرات دائم اقدامی عمیقا سیاسی خواهد بود، خاصه اگر وضعیت اقتصادی کوزوو و صربستان را نیز در نظر بگیریم. آنچه شاهدش هستیم ادامه همین منطق است. از یاد نباید ببریم که مذاکرات جدیدی با وساطت اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۱ آغاز شد. از آن زمان، چند توافق‌نامه امضا شده است که تنها تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها اجرایی شده. در پی اعلان استقلال کوزوو در ۱۷ فوریه ۲۰۰۸، اتحادیه اروپا از این کشور خواست تا بار دیگر با صربستان مذاکره کند. فرمت این مذاکرات «فنی» اعلام شد و هدف «بهبود وضعیت زندگی برای هر دو طرف» بود. هدف از این مذاکرات به رسمیت شناختن مدارک مسافرتی دو طرف، ارتباطات و غیره بود، اما پس از یک سال، این مذاکرات نیز شکل‌وشمایلی سیاسی به خود گرفت و مقام‌های عالی‌رتبه حکومتی در آن درگیر شدند و روندی بی‌پایان به خود گرفت.»
به نظر می‌رسد که کوزوو و صربستان در آستانه یک نزاع جدید قرار دارند و باید دید که این اختلاف‌ها تا چه اندازه‌ای پیش خواهد رفت.
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما