به گزارش آتیه‌آنلاین،  ایران پس از سال‌ها انتظار سرانجام ۲۶ شهریور ‌ماه در جریان نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای با موافقت همه اعضا عضو دائم این سازمان شد. به اعتقاد کارشناسان، با پیوستن ایران به «پیمان شانگهای»، فصل جدیدی از روابط تجاری بین کشورمان و بازارهای نیمی از جمعیت جهان باز خواهد شد. سازمان همکاری‌های‌ شانگهای با حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا از جمله معدود سازمان‌هایی با ماهیت هم‌زمان اقتصادی و امنیتی- ‌نظامی است. بر اساس آمارها، میزان تجارت ایران با مجموعه کشورهای عضو پیمان شانگهای در سال ۹۹ به ۵۵ میلیون تن کالا به ارزش ۲۸ میلیارد دلار رسیده است که این میزان با عضویت دائم ایران در این پیمان، می‌تواند افزایش یابد. به اعتقاد مهدی کریمی‌تفرشی، رئیس کارگروه کسب‌وکارهای جاده ابریشم سازمان ملل- یونسکو، پیمان شانگهای آینده روشنی خواهد داشت؛ زیرا دست‌کم سه عضو این پیمان یعنی چین، هند و روسیه در میان ۱۰ قدرت اقتصادی امروز جهان قرار دارند و تا دهه‌های آینده، جایگاه آنها از این منظر بهبود نیز می‌یابد. به گفته مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای فرصت خوبی است تا نشانه‌های توسعه تجاری و افزایش صادرات کشور تحقق یابد.

عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای خبری است که می‌تواند اقتصاد ایران را متحول کند. اگرچه سیاسیون، بر جنبه‌های سیاسی چنین پیمانی تأکید دارند، اما اقتصاد ایران که زخم‌خورده بازی‌های سیاسی است و تحریم‌های آمریکا همه روزنه‌های ارتباطی ‌آن با دنیا را بسته است، از انتشار چنین خبری بیش از بخش‌های دیگر واکنش مثبت نشان داده است. ایران پس از سال‌ها انتظار در ۲۶ شهریورماه سال ۱۴۰۰ در جریان نشست سران همکاری‌های شانگهای با موافقت همه اعضاء، نهمین عضو دائم این سازمان شد. پیمان شانگهای اگرچه در ابتدا با اهداف سیاسی و امنیتی شکل گرفت اما به سرعت ابعاد اقتصادی آن پررنگ شد. سیاسیون ایران بر این باورند که با کمک پیمان شانگهای می‌توانند تحریم‌های آمریکا را کم‌اثر کرده و بدون پیوستن به پیمان‌های بین‌المللی بار دیگر علاوه بر خروج از انزوای سیاسی، رونق را به اقتصاد ایران بازگردانند. فعالان تجاری و اقتصادی اما پیمان شانگهای را فضایی برای دسترسی به بازارهای بیشتر، معرفی و به برخی الزامات برای بهره‌برداری حداکثری از این فرصت اشاره می‌کنند. فعالان اقتصادی بر این باورند که پیمان شانگهای اگرچه دریچه‌های جدیدی را به روی آنها می‌گشاید اما پیوستن به (FATF) ضروری است؛ زیرا در قالب پیمان شانگهای و بدون پیوستن به پیمان‌های دیگر بین‌المللی، ایران فقط می‌تواند تبادلات تجاری کوچک و کم‌اهمیتی را انجام دهد که تأثیر زیادی بر اقتصاد کشور نخواهد داشت.

تجارت ۲۸ میلیارد دلاری با اعضای سازمان شانگهای

بر اساس سوابق موجود سازمان شانگهای در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی شکل گرفت. در حال حاضر کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان در این پیمان به عنوان اعضای اصلی شناخته می‌شدند. سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان به عنوان عضو ناظر و شش کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی این سازمان به حساب می‌آمدند. ایران نیز ۲۶ شهریورماه سال ۱۴۰۰ در بیست‌ویکمین اجلاس سران این سازمان از عضوی ناظر، تبدیل به نهمین عضو رسمی سازمان شانگهای شد؛ تغییری که روزنه‌های امید را در دل اقتصاد ایران زنده کرد.

سازمان همکاری‌های‌ شانگهای با حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی یکی از قطب‌های قابل توجه اقتصادی دنیا به شمار می‌رود. بر اساس اعلام گمرک، میزان تجارت ایران با مجموعه کشورهای عضو پیمان شانگهای درسال ۹۹ به ۵۵ میلیون تن کالا به ارزش ۲۸ میلیارد دلار می‌رسد که سهم صادرات ۴۶ میلیون تن به ارزش ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و سهم واردات ۹ میلیون تن به ارزش ۱۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.

بیشترین حجم تجارت ایران با چین به ارزش ۱۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار است و هند با ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، افغانستان با ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، روسیه با یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و پاکستان با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

آمارها نشان می‌دهد که حجم تجارت ایران با چین چند برابر تبادلات ایران با اتحادیه اروپا بوده است. همین یک دلیل کافی است که ایران برای نزدیکی بیشتر به بازارهای بزرگ بلوک شرق تلاش بیشتری کند. ضمن آنکه مهمترین سیاست اقتصادی ایران، افزایش سطح تعاملات تجاری با کشورهای همسایه و بلوک شرق است؛ به همین دلیل پیوستن به پیمان شانگهای گامی در راستای دستیابی به این سیاست است.

چراغ سبز چین و روسیه از ترس نتیجه مذاکرات وین

آیا عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، ایران را به اهداف خود در زمینه افزایش تبادلات تجاری با کشورهای همسایه نزدیک می‌کند؟ پیوستن به این سازمان چه مزیت‌هایی برای ایران خواهد داشت؟ مهدی کریمی تفرشی، رئیس کارگروه کسب‌وکارهای جاده ابریشم سازمان ملل-‌ یونسکو در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» بیان می‌کند: «ایران از پذیرش درخواست عضویت دائم خود در بلوک تحت رهبری چین و روسیه استقبال کرد؛ چرخشی به سمت شرق که می‌توان آن را به معنای باز شدن درهای بازارهای بزرگ آسیایی و غلبه بر تحریم‌های اقتصادی غرب به‌ویژه آمریکا دانست.»

او ادامه می‌دهد: «می‌توان این‌طور برداشت کرد که چراغ سبز چین و روسیه به عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای از اطمینان این دو قدرت جهانی درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات وین حکایت دارد.»

کریمی تفرشی تأکید می‌کند: «البته هموار شدن مسیر تبادلات بین‌المللی پولی و بانکی ایران با کشورهای جهان نیازمند خروج ایران از فهرست (FATF) است؛ در حالی ‌که هنوز تکلیف نهایی لوایح الحاق ایران به دو کنوانسیون پالرمو و (CFT) روشن نشده است. آقای رئیسی در تلاش است تا با تقویت پیمان‌های منطقه‌ای مبادلات تجاری ایران را آنگونه که با افغانستان و عراق نیز در دوره اعمال سیاست فشار حداکثری آمریکا افزایش یافته، با سایر کشورهای منطقه حتی در قالب تهاتر کالایی گسترش دهد.»

او ادامه می‌دهد: «کشورهای عضو این پیمان، روی هم حدود نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان هم در کشورهای عضو این پیمان تولید می‌شود.»

رئیس کارگروه کسب‌وکارهای جاده ابریشم سازمان ملل-‌ یونسکو یادآور می‌شود: «پیمان شانگهای از دیدگاه من، آینده روشنی خواهد داشت. دست‌کم سه عضو این پیمان یعنی چین، هند و روسیه در میان ۱۰ قدرت اقتصادی امروز جهان قرار دارند که تا دهه‌های آینده، جایگاه آنها از این منظر بهبود نیز می‌یابد.»

کم‌اثر شدن تحریم‌های غرب

کریمی تفرشی می‌گوید: «عضویت ایران در پیمان شانگهای و گسترش مبادلات منطقه‌ای را می‌توان گامی در جهت کم‌اثر کردن تحریم‌های غرب در صورت تداوم دانست. البته در این میان، نفع بلوک شرق از عضویت یک هم‌تیمی قدرتمند مانند ایران با منابع حیرت‌آور نفت و گاز را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.»

او اضافه می‌کند: «چین و روسیه در واقع اداره‌کنندگان و وزنه‌های اصلی این پیمان هستند و موضع‌گیری آنها علیه آمریکا در سال‌های اخیر را می‌توان یکی از انگیزه‌های پذیرش ایران در پیمان شانگهای در این شرایط دانست.»

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین نیز در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به نقش اقتصادی پررنگ پیمان شانگهای بیان می‌کند: «بعد از گذشت حدود دو دهه اکنون سازمان همکاری‌های شانگهای دارای صندوق کنفرانس برای اعطای وام‌های ارزان و بدون بهره به کشورهای عضو است که یکی از راه‌های تسهیل‌گری تجاری محسوب می‌شود.»

او می‌گوید: «بسیاری از همکاری‌های این سازمان در قالب احیای جاده ابریشم توسعه پیدا کرد. سپس با استفاده از ظرفیت کشورهای عضو، برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه تجاری سالانه در چین انجام شد تا اعضا بتوانند محصولات خود را به نمایش بگذراند. ایران نیز طی سال‌های اخیر در این نمایشگاه‌ها مشارکت داشته است.»

حریری تأکید می‌کند: «دو اقتصاد بزرگ دنیا شامل چین و هند در کنار ایران و روسیه با بیشترین ذخایر گاز و نفت جهان در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند که نشان‌دهنده تجمیع قدرت‌های جهان در یک سازمان است.»

او عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای را فرصتی برای بهره‌مندی از مزایای یک پیمان منطقه‌ای معرفی می‌کند.

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین اضافه می‌کند: «از دیگر مزیت‌های عضویت ایران در این پیمان چندجانبه، شناسایی نقاط ضعف و توسعه روابط برای عضویت در دیگر سازمان‌ها از جمله سازمان تجارت جهانی است که می‌تواند تمرینی برای واردات و صادرات بدون تعرفه یا موافقتنامه‌های آزاد و ترجیحی باشد.»

به گفته او، عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای فرصت خوبی است تا نشانه‌های توسعه تجاری و افزایش صادرات تحقق یابد.

باز شدن راه‌های تجاری با پیوستن به پیمان‌ها

جمشید نفر، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران نیز درباره عضویت ایران در سازمان شانگهای به «آتیه‌نو» می‌گوید: «مسلماً یکی از پایه‌های تجارت خارجی دیپلماسی است. شما وقتی وارد یک موافقتنامه سیاسی می‌شوید، معنا و مفهوم آن این است که راه‌های ورود تجاری هم باز می‌شود؛ منتها این موافقتنامه به نظر من یک پیش‌نیازی بود که خدا را شکر اتفاق افتاد.»

او ادامه می‌دهد: «البته صرف پیوستن به پیمان شانگهای نمی‌تواند شرایط ما را تضمین کند. برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر ما باید بتوانیم شرایط تجاری خود را با دنیا عادی‌سازی کنیم. تحریم‌ها را از بین ببریم، (FATF) را برقرار کنیم تا بتوانیم نهایت استفاده را از این موافقتنامه یا این پیوندی که با جریان شانگهای ایجاد کردیم، ببریم.»

به گفته رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران، در صورت نپیوستن ایران به (FATF) ممکن است ایران در قالب پیمان شانگهای بتواند کارهای تجاری با حجم کوچک را انجام دهد؛ زیرا نسبت به این کارها حساسیتی ایجاد نمی‌شود، اما قطعاً به مقصود نهایی نخواهد رسید.

او اضافه می‌کند: «عضویت در تفاهمنامه شانگهای می‌تواند یک ظرفیت فوق‌العاده برای ما ایجاد کند و در صورت عدم پیوستن به (FATF) در این رابطه موفق نخواهیم شد.»

«نفر» تأکید می‌کند: «پیمان شانگهای فرصت‌های فوق‌العاده‌ای برای ما ایجاد می‌کند؛ زیرا دسترسی به بازارها را با شرایط بهتری خواهیم داشت. اعضای پیمان هم دسترسی به بازار ما را خواهند داشت. در حقیقت تجارت خارجی ما دچار تحول بسیار مثبت و خوبی می‌شود.»

پیمان شانگهای؛ فرصتی جدید اما مشروط

از نگاه فاطمه مقیمی، عضو هیأت رئیسه اتاق تهران نیز الحاق به هر توافقنامه‌ای که بر وضعیت اقتصادی کشور اثر مثبت خواهد داشت.

او به «آتیه‌نو» می‌گوید: «پیمان شانگهای قطعاً می‌تواند ما را به شرایط بهتری نزدیک کند. این پیمان قادر است در توسعه اقتصاد کشور و روابط سیاسی نیز اثرگذار باشد. قدرمسلم الحاق ما به شانگهای یکی از مواردی است که می‌توان روی آن تأمل کرد.»

عضو هیأت رئیسه اتاق تهران عنوان می‌کند: «سال‌ها ایران به‌ عنوان عضو ناظر پیمان شانگهای بود اما در آن پذیرفته نشده بود. اگر الحاق ما به این مجموعه شکل گیرد، حتماً می‌تواند فرصت‌های خوبی را برای ما ایجاد کند و از نظر نگاه بین‌المللی جایگاه دیگری را برای ایران با هم‌پیمانانش رقم زند. در واقع این پیمان می‌تواند یک فرصت مطلوبی را برای ما ایجاد کند.»

او تأکید می‌کند: «این پیمان با تصمیم درست می‌تواند فرصت‌های مطلوبی برای ایران ایجاد کند. پیمان شانگهای فرصت جدیدی در بحث‌های مختلف ایجاد کرده و قطعاً ما با تصمیم‌گیری صحیح، می‌توانیم به نتایج مطلوبی برسیم.»

عضو هیأت رئیسه اتاق تهران می‌گوید: «ما در گذشته به دلیل عدم الحاق به این پیمان‌نامه از برخی منافع بین اعضا دور بودیم. اکنون می‌توانیم از این مزایا استفاده کرده و زمینه رشد اقتصادی جدیدی برای کشور و طرف‌های این پیمان ایجاد کنیم. با اعتمادسازی در این حوزه می‌توان فرصت‌های جدیدی رقم زد تا یک روند مثبت و کاهشی در جهت تحریم برای ما ایجاد کند.»

او درباره فرصت‌های احتمالی پیش رو نیز عنوان می‌کند: «با کمک این پیمان، فرصت‌هایی برای مراودات تجاری فراهم می‌شود. علاوه بر این یک حس اعتماد بیشتر از طرف کشورهایی که ما را در تحریم قرار داده بودند، ایجاد خواهد شد. با این پیمان، فرصت مجددی ایجاد می‌شود که منافع دوسویه بین طرف‌های قراردادی با ایران رقم بخورد.»

به گفته مقیمی، تخفیفات تعرفه‌ای یا مباحث تعرفه ترجیحی در قالب این پیمان قابلیت حل‌وفصل خواهند داشت؛ مشروط بر اینکه سیاستمدارانی که در این مهم قدم زدند و برای این توافقنامه زحمت کشیدند با تصمیم‌گیری درست و بجا روش مناسب را تدوین و ارتباطات اقتصادی بهتری ایجاد کنند.

او اضافه می‌کند: «درست است که ما از نگاه اقتصادی پیمان شانگهای را بررسی می‌کنیم اما این پیمان رابطه سیاستی مبسوط‌تری با کشورهای عضو را فراهم می‌کند. روابط سیاسی بهتر نیز می‌تواند زمینه‌ساز رابطه بهتر اقتصادی باشد.»